Zastrzeżenia przewoźnika do listu CMR

Przedsiębiorstwa mogą zresztą „zadbać o siebie” również w innych sytuacjach. Nierzadko przesyłka jest niezgodna z otrzymanym zleceniem oraz listem przewozowym, przykładowo jest więcej opakowań lub mają większa wagę. Taka sytuacja może generować dodatkowe koszty przewoźnika, ponieważ, aby wykonać zlecenie, będzie musiał podstawić dodatkowy pojazd lub złożyć towar do magazynu.

Uzasadnione wątpliwości

Wszelkie zażalenia i zastrzeżenia można wpisywać do listu przewozowego. List przewozowy jest dokumentem prywatnym, który stanowi zazwyczaj główny dowód zawarcia umowy przewozu między nadawcą i przewoźnikiem oraz jej treści. Przewoźnik odpowiada za utratę lub uszkodzenie przesyłki na zasadzie ryzyka od chwili przyjęcia do wydania towaru odbiorcy.

Na mocy art. 8 ust. 1 konwencji CMR[1] przewoźnik w chwili odbioru przesyłki ma obowiązek sprawdzić:

1. Dokładność danych listu przewozowego dotyczących ilości sztuk, jak również ich cech i numerów.
2. Widoczny stan towaru i jego opakowania – to znaczy ewentualnych braków opakowania oraz cech fizycznych towaru oraz uszkodzeń takich jak wyciek, pogięcie, wysypywanie się.

Zeznania i fotografie

Zgodnie z art. 8 ust. 2 konwencji CMR przewoźnik ma prawo wpisać stosowne zastrzeżenia do listu przewozowego co do widocznego stanu towaru i jego opakowania oraz braku możliwości sprawdzenia dokładności danych w liście przewozowym. Jednak zastrzeżenia powinny być uzasadnione, czyli musi istnieć faktyczna podstawa do ich wpisania, a nie tylko „widzimisię” kierowcy. Dlatego już w chwili odbioru uszkodzonej przesyłki należy gromadzić dowody na jej uszkodzenie np. przez zrobienie zdjęć załadowanej przesyłki.

Na szczęście w dobie rozwoju nowych technologii, fotografie przyzwoitej jakości wykonamy nawet smartfonem. Warto o wszystkim powiadomić zleceniodawcę oraz odbiorcę przesyłki i nadawcę – w formie pisemnej, drogą faksową lub mailową. Istotne będą również zeznania kierowcy, dlatego powinien spisać własną notatkę.

Należy pamiętać, iż na mocy art. 8 ust. 3 konwencji CMR przewoźnik ma obowiązek sprawdzenia masy towaru w chwili odbioru, tylko, gdy zażądał tego nadawca w liście przewozowym.

Domniemanie wzruszalne

Art. 9 ust. 2 konwencji CMR wprowadza domniemanie wzruszalne (przyjęcie założenia, że dana informacja jest zgodna z prawem, choć można ją obalić dowodem przeciwnym) – w sytuacji, gdy przewoźnik nie wpisze uzasadnionych zastrzeżeń do listu przewozowego towar i jego opakowanie były w dobrym stanie w chwili przyjęcia przez przewoźnika a liczba sztuk, jak również ich cechy i numery, odpowiadały oświadczeniom w liście przewozowym. Zatem przewoźnik, który nie wpisał zastrzeżeń może odpowiadał za niezgodność dostarczonego towaru lub jego ilości z listem przewozowym oraz za jego ubytki i uszkodzenia na mocy art. 17 ust. 1 konwencji CMR, ponieważ kiedy przyjął przesyłkę była w stanie dobrym.

Domniemanie jest bardzo niekorzystne, ponieważ nie pozwala na przerzucenie odpowiedzialności za uszkodzenie lub niezgodność przesyłki z umową na nadawcę przesyłki lub wydającego przesyłkę. Ponadto w przypadku, gdy kierowca odebrał większą ilość towaru niż zawartą w liście przewozowym oraz wskazaną w zleceniu, brak zastrzeżeń może uniemożliwić uzyskanie dodatkowego wynagrodzenia od zleceniodawcy.

Jak zastrzegać, to szybko

Wpisane zastrzeżenia wiążą nadawcę tylko, jeżeli wyraźnie je przyjął w liście przewozowym (co wynika z treści art. 8 ust. 2 konwencji CMR). Warto pamiętać, że zastrzeżenia przewoźnika powinny zostać wpisane w chwili (w dniu) załadowania przesyłki na dwóch egzemplarzach listu CMR, które posiada kierowca oraz zawierać datę i podpis. W najczęściej spotykanym liście CMR zastrzeżenia są wpisywane w rubryce nr 18 Zastrzeżenia i uwagi przewoźnika (Carrier’s reservations and observations).

Późniejsze wpisywanie zastrzeżeń np. po wydaniu przesyłki grozi określonymi konsekwencjami, np. może zostać uznane za przestępstwo przerabiania dokumentów z art. 270 § 1 kodeksu karnego. Strona przeciwna może zażądać przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego grafologa na określenie daty ich wpisania. Jeżeli sąd stwierdzi, że zastrzeżenia zostały wpisane znacznie później, może pominąć ten dowód w rozstrzyganiu sprawy.

Działania przewoźnika

W praktyce występują sytuacje, gdy nadawca lub pracownik magazynu, z którego wydano przesyłkę, odmawia udostępnienia swojego egzemplarza listu przewozowego lub pokwitowania wpisanych zastrzeżeń. Warto wiedzieć, że takie zachowanie jest niezgodne prawem. Dlatego uczulmy kierowcę, by w razie opisywanego case’a umieścił stosowną wzmiankę o odmowie na posiadanej kopii listu CMR.

Po wpisaniu zastrzeżeń do listu CMR, kierowca powinien zrobić zdjęcia załadowanej przesyłki oraz listu CMR. Następny krokiem ze strony przewoźnika jest przesłanie do zleceniodawcy i nadawcy zdjęć i informacji o zastrzeżeniach w formie pisemnej. Wiadomość dostarczona za pomocą poczty elektronicznej lub faksu będzie stanowić dowód na skuteczne zgłoszenie zastrzeżeń oraz jego właściwą datę. Warto w takim przypadku dodatkowo zażądać instrukcji, ponieważ może zdarzyć się, że nadawca zrezygnuje z przewozu.

Gromadzenie dowodów

Należy pamiętać, że w razie procesu sądowego o odszkodowanie za uszkodzenie przesyłki lub zapłatę przewoźnego, każda ze stron ma obowiązek przedstawić dowody na swoje twierdzenia co wynika wprost z treści art. 6 Kodeksu cywilnego. Same zeznania kierowcy mogą nie wystarczyć, więc warto użytkownikom pojazdów wprowadzić określone procedury działania i nakazać postępowanie według nich. Ponadto na mocy art. 207 § 6 k.p.c. sąd może pominąć spóźnione twierdzenia i dowody.

Ciekawe przykłady

Przedstawiamy przykłady najczęściej spotykanych zastrzeżeń przewoźnika do listu przewozowego.

1. Przesyłka jest szczelnie zapakowana w karton/folię i nie można sprawdzić co jest w środku.
2. Kierowca nie był obecny przy załadowaniu przesyłki na pojazd, ponieważ towar został załadowany na chłodni.
3. Przy wydaniu przesyłki okazało się, że zawiera „x” palet to jest o „y” więcej niż wskazano w liście przewozowym.
4. Przy wydaniu przesyłki okazało się, że jej masa wynosi „x”, zatem o „y” więcej niż wskazano w liście przewozowym.
5. Opakowanie przesyłki jest uszkodzone przez naruszenie kartonu/folii.
6. Z „x” sztuk opakowań przesyłki wycieka/wysypuje się towar.Przesyłka nie została prawidłowo umocowana poprzez brak zastosowania pasów/palet.

[1] Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) i Protokół podpisania, sporządzone w Genewie 19 maja 1956 r. z dnia 19 maja 1956 r. (Dz.U. 1962 Nr 49, poz. 238).