Ekologiczny obiekt

W Stanach Zjednoczonych możliwe jest również otrzymanie punktów za projektowanie zgodne z lokalnymi potrzebami, np. projektując, zwracając większą uwagę na oszczędność wody w suchym klimacie lub na energooszczędność w północnej części USA. Istotne jest, aby podczas projektowania zwrócić uwagę na jak najwięcej aspektów – choć w sumie wyłoniono ich już ponad 200, większość osób nadal skupia sie na jednym, czyli energooszczędności.

Obiekty przemysłowe mają ogromny potencjał ze względu na swoje przeznaczenie oraz kubaturę. Na świecie coraz więcej firm decyduje się wykorzystać zasady budownictwa zrównoważonego w swoich nowo powstających obiektach. Pierwszy tego typu obiekt uzyskał certyfikat LEED juz w 2002 roku – była to fabryka drewnianych mebli firmy Steelcase Inc. w Grand Rapids, Michigan. W ciągu następnych kilku lat liczba projektów rosła. Do ciekawych przykładów zaliczyć można Ford Rouge Visitor Center – przy fabryce Ford’a w Detroit; czy fabrykę firmy BorgWarner Turbo Systems w Indiach. W 2007 roku certyfikat LEED Gold otrzymała fabryka Kettle Chips w Beloit, Wisconsin.

W połowie stycznia tego roku pierwszy budynek w Polsce otrzymał certyfikat LEED. Nie był to obiekt biurowy, w którym najłatwiej można zastosować wytyczne wielokryterialnych systemów oceny budynków, lecz projekt biurowo-produkcyjny o powierzchni 5000 mkw. firmy BorgWarner Turbo Systems Poland. Położony w Podkarpackim Parku Naukowo-Technologicznym w Jasionce pod Rzeszowem obiekt zdobył 35 punktów w wersji 2.2 systemu LEED-NC i otrzymał srebrny certyfikat.

Ekologiczna działka

Budynek został zlokalizowany w strefie ekonomicznej, niedaleko lotniska w Jasionce. Taka lokalizacja przyczyniła się do uzyskania szeregu punktów w kategorii Sustainable Sites. Położenie na terenie poprzednio wykorzystanym zapobiega niszczeniu dziewiczych terenów, które można byłoby przeznaczyć na rolnictwo, jako parki bądź rezerwaty. Minimalizuje to również konieczność zapewnienia nowej infrastruktury technicznej, obniżając zarazem koszt inwestycji. Aby ograniczyć wydzielanie dwutlenku węgla z transportu, wyodrębniono preferencyjne miejsca parkingowe dla tzw. carpools, czyli samochodów zapewniających dojazd więcej niż jednej osobie, jak również dla pojazdów o niskiej emisji i oszczędnie wykorzystujących paliwo. System LEED promuje również dojazdy rowerem oraz środkami komunikacji publicznej.

Niezmiernie istotne było przygotowanie i wprowadzenie w życie Planu Erozji i Sedymentacji dla całego terenu budowy, który prowadzi do zapobiegania zanieczyszczeniu wód oraz powietrza. Jest to również jeden z wymogów obowiązkowych do certyfikacji LEED-NC.

Oświetlenie zewnętrzne zostało ograniczone do minimum, unikając jednocześnie stosowania lamp święcących w niebo oraz nieefektywnie wykorzystujących energię elektryczną. Zadbano również o to, aby oświetlenie nie wychodziło poza granice działki.

Do najciekawszych strategii, które również można wykorzystać w innych obiektach przemysłowych, należało jasne pokrycie dachowe oraz jasne, betonowe drogi dojazdowe i parkingi. Ta wysoka refleksyjność powierzchni minimalizuje efekt tzw. wyspy ciepła wokół budynku. Materiały odbijające światło powodują obniżenie miejscowej temperatury, co pozwala obniżyć wydatki oraz poprawić jakość powietrza.

Oszczędność wody

W budynku zastosowano wodooszczędne urządzenia sanitarne (takie jak toalety, pisuary, krany w umywalkach i prysznicach). Pozwala to zaoszczędzić do 32 proc. wody. Odpowiednia roślinność wokół budynku przyczynia się do dodatkowej oszczędności wody poprzez możliwość wyeliminowania zraszaczy.

Inne strategie, które można zastosować w obiektach przemysłowych, to ponowne wykorzystanie zużytej wody z umywalek, pryszniców i pralek, która po odpowiednim przetworzeniu nadaje sie do nawadniania roślinności bądź spłukiwania toalet oraz zbieranie i użycie wody deszczowej, również do irygacji i spłukiwania toalet. Pozwala to ograniczyć zużycie wody pitnej, co jest faktem dość istotnym ze względu na to, że sektor budownictwa zużywa ponad 12 proc. światowych zasobów wody pitnej do celów gospodarczych.

Energia i atmosfera

Obecnie LEED przywiązuje dużą wagę do oszczędności energii. W pierwszych wersjach systemu zarzucano mu zbyt proste wymogi niezbędne do uzyskania certyfikatu. W rezultacie powstawały budynki, których zużycie energii było na równi z budynkami referencyjnymi. Aby temu zapobiec, w lipcu 2007 r. wprowadzono zapis, zgodnie z którym każdy budynek starający sie o certyfikację musi uzyskać minimum dwa punkty w kategorii EAc1: Optimize Energy Performance. W wersji LEED-NC-2.2 oznaczało to redukcję zużycia energii dla budynków nowo powstających o 14 proc., a dla istniejących o 10 proc. W wersji LEED 2009 wartości te zostały zmniejszone do 10 proc. dla budynków nowych oraz 5 proc. dla budynków remontowanych. Zmieniła sie również norma, względem której porównuje się budynki – z ASHRAE 90.1-2004 na ASHRAE 90.1-2007.

Głównym powodem, dla którego wymagana jest redukcja zużycia energii w budynkach, jest jej ogromna konsumpcja. W ciągu jednego dnia świat zużywa taką ilość paliw kopalnych, jaką natura wyprodukowała w ciągu 10 000 dni. Konsumpcja energii również ciągle rośnie. Nawet w ciągu kilku ostatnich lat zużycie całkowitej energii wykorzystywanej przez budynki wzrosło z 2/3 do 3/4 całkowitego zużycia energii, a konsumpcja elektryczności przez budynki wzrosła z 1/3 do prawie połowy całkowitego zużycia energii elektrycznej w USA i w Europie. Budynki są również odpowiedzialne za stale rosnącą emisję CO2 i innych gazów cieplarnianych. Wg danych Greg’a Katz’a, w roku 2010 emisja gazów cieplarnianych z budynków będzie równa tej z przemysłu i transportu razem.

Jednym z podstawowych i równocześnie najtrudniejszych elementów starania się o certyfikat LEED jest wykonanie modelu energetycznego. W przeciwieństwie do świadectw energetycznych musi on zapewnić pełną godzinową symulację pracy obiektu przez cały rok. W skład elementów branych pod uwagę wchodzą obciążenia zarówno elektryczne, jak i cieplne. Należy przeanalizować wszystkie czynniki: energię zużytą do ogrzewania obiektu, obciążenia związane z procesami produkcyjnymi, działalnością biura, oświetleniem wewnętrznym i zewnętrznym itp.

Projekt dla firmy BorgWarner Turbo Systems Poland jest bardzo energooszczędny, przewyższa bowiem amerykańską normę ASHRAE 90.1-2004 o 23 proc. Tak dokładna analiza możliwa była jedynie dzięki wykonaniu skomplikowanego modelu energetycznego w zaakceptowanym przez USGBC programie eQuest, spełniającym wymogi ASHRAE Appendix G.

Model energetyczny jest tylko jednym z wielu wymagań w kategorii Energy and Atmosphere tego prestiżowego systemu certyfikacji budynków. Pozostałe to Commissioning, eliminacja zużycia freonu w systemach klimatyzacji, wentylacji i przeciwpożarowych, produkcja energii odnawialnej na działce oraz wspieranie produkcji przez osoby trzecie, jak również weryfikacja wydajności instalacji.

Stosunkowo nowym tematem w Polsce jest Commissioning. W LEED jest on wymagany tylko na poziomie podstawowym. Polega on na sprawdzeniu wykonania i wyregulowania głównie instalacji. Proces ten jest prowadzony przez uprawnionych i niezależnych Commissioning Agents, których praca zaczyna się już na początku etapu projektowego. Do ich zadań należy sprawdzenie dokumentacji projektowej, przygotowanie szeregu niezbędnej dokumentacji, przeprowadzenie badań w trakcie budowy oraz przygotowanie raportu dla inwestora. W USA proces ten jest stosowany przy każdej poważnej inwestycji, gdyż gwarantuje on właścicielowi budynku optymalne zużycie energii i biorąc pod uwagę typowe wady wykonania, redukuje szereg nieprawidłowości w funkcjonowaniu kluczowych procesów wewnątrz budynku. Koszt początkowy jest dość wysoki, jednak zazwyczaj zwraca sie w ciągu roku w postaci oszczędności, które zapewnił.

Ekologiczne materiały

Dzięki współpracy ze strony wykonawcy, firmy Hartbex, ponad 80 proc. odpadów budowlanych zostało poddanych recyklingowi lub ponownemu wykorzystaniu, ograniczając odpady na wysypiskach. Wśród tych produktów znalazły się beton, metal, tektura, drewno i wiele innych. LEED-NC v2.2 wymagał minimalnego recyklingu 50 proc. materiałów budowlanych, za 75 proc. otrzymywało się 2 punkty, za 95 proc. można było uzyskać dodatkowy punkt za innowacje. W LEED 2009 wartości pozostały te same.

W całym budynku wprowadzono zaawansowany program zbierania surowców wtórnych. W każdym dużym pomieszczeniu znajduje się zestaw pojemników do recyklingu, a każde biuro posiada osobny pojemnik na papier. Są one również umieszczone obok wszystkich drukarek i faksów. W kafeterii ustawiono pojemniki na papier, kolorowe czasopisma i gazety oraz na opakowania ze szkła, plastiku i aluminium. W części logistycznej wszelkie kartony są zbierane i oddawane jako surowiec wtórny. Aby ułatwić tę inicjatywę, w pobliżu śmietników zlokalizowano odrębne centrum recyklingu służące magazynowaniu odpadów zbieranych w obiekcie.

Kolejnym istotnym elementem było użycie ekologicznych materiałów. Ponad 65 proc. materiałów pochodzi z regionu, a 11 proc. zawiera surowce wtórne. Uzyskanie tego pierwszego wyniku nie było trudne, gdyż LEED za lokalne uważa produkty wydobyte i wytworzone w promieniu 800 km od terenu budowy, jednak znalezienie w Polsce materiałów będących w stanie jasno określić procentową zawartość surowców wtórnych, nadal nie należy do najłatwiejszych. W projekcie zastosowano również drewno z certyfikatem Forest Stewardship Council, świadczącym o prowadzeniu zrównoważonej gospodarki lasami.

Jakość powietrza we wnętrzu budynku

W całym budynku oraz w odległości 10 metrów od obiektu wprowadzony został całkowity zakaz palenia. Już na etapie projektowania zwiększono wentylację powietrzem z zewnątrz budynku. W projektach starających się o wyższy poziom certyfikacji zalecane jest również monitorowanie wlotów powietrza, jak również poziomu CO2 w budynku i dostosowanie ilości dostarczanego powietrza od poziomu dwutlenku węgla, związanego z ilością osób przebywających w pomieszczeniu. Demand Control Ventilation, stosowana głownie w pomieszczeniach przeznaczonych do użytkowania przez różną liczbę osób, poprawia komfort użytkowania, jednocześnie pomagając oszczędzać energię. Zastosowano również rekuperator, który przekierowuje energię zawartą w powietrzu wyrzucanym do powietrza pobieranego.

Wykonawca wprowadził również wymagany przez LEED Indoor Air Quality Plan podczas budowy oraz przed oddaniem budynku do użytkowania, dodatkowo poprawiając jakość powietrza w miejscu pracy.

Odpowiednie rozmieszczenie okien i świetlików dachowych pozwoliło na dostęp światła dziennego do prawie każdego miejsca pracy, uzyskując widok na zewnątrz dla 97 proc. pracowników. Dobierając materiały zwrócono uwagę na zawartość lotnych związków organicznych, głownie w farbach, rozpuszczalnikach, silikonach, lakierach i materiałach budowlanych użytych do wystroju wnętrz.

Innowacja w projektowaniu

W kategorii Innovation in Design projekt może uzyskać do 5 punktów. Projekt dla firmy BorgWarner uzyskał wszystkie możliwe punkty za innowację. W Polsce można uzyskać punkty za innowacje za wprowadzenie kampanii edukacyjnej, metody ekologicznego sprzątania czy udział konsultanta LEED w projekcie. W obiektach zrównoważonych niezmiernie istotne jest głębokie zaangażowanie konsultantów, jak również ich doświadczenie. Polski rynek znacząco różni się od innych rynków europejskich i światowych, głównie z powodu ogólnego braku wiedzy na temat zasad i metod budownictwa zrównoważonego. W Polsce certyfikat LEED uzyskuje sie poprzez GBCI w Stanach Zjednoczonych, a dokumentację wysyła się w języku angielskim. W najbliższych latach proces ten stanie się łatwiejszy, ponieważ Polskie Stowarzyszenie Budownictwa Ekologicznego – Polish Green Building Council (PLGBC) – planuje zaadaptować system do warunków krajowych i dokumentację można będzie wysyłać do PLGBC w języku polskim.

BorgWarner Turbo Systems Poland – Borg Warner to światowy potentat w produkcji turbosprężarek. Posiada 64 oddziałów w 17 krajach na całym świecie. Zatrudnia 17 tysięcy pracowników. Firma osiąga sprzedaż w wysokości ok. 5 mld dolarów rocznie. Odbiorcami jej produktów są największe koncerny motoryzacyjne, m.in. Ford, Toyota, BMW, General Motors. W budowę fabryki w Jasionce k. Rzeszowa, w Podkarpackim Parku Naukowo–Technologicznym „Areopolis”, firma zainwestowała ok. 18 milionów dolarów. Lokalizacja Rzeszów-Jasionka wygrała z dwunastoma innymi (w Rumunii, Czechach i na Słowacji), jakie koncern brał pod uwagę przy budowie nowej fabryki. O wyborze Rzeszowa zadecydowało m.in. dobre zaplecze fachowców oraz korzystne położenie w sąsiedztwo lotniska. Podrzeszowska fabryka ma produkować rocznie pół miliona turbosprężarek samochodowych na potrzeby europejskich producentów samochodowych.