Pozorna harmonizacja

Uchwalona pod koniec lipca ustawa zbiera – rozproszone w kilku aktach prawnych – zasady przewozu towarów niebezpiecznych: drogowego, kolejowego, żeglugi śródlądowej. Wcześniej zasady dotyczące przewozu towarów niebezpiecznych były regulowane w trzech różnych ustawach, w zależności od tego, jaki był to przewóz.

Staraniem zespołów roboczych ONZ (WP15) po raz kolejny wprowadzono zmiany w przepisach dotyczące transportu towarów niebezpiecznych. W połowie ubiegłego roku w Genewie odbyło się posiedzenie przedstawicieli poszczególnych państw, którzy przyjęli zmiany. Warto przypomnieć, że stronami umowy ADR jest 46 państw, nie tylko europejskich. Głównym punktem ciężkości było dostosowanie regulacji do przepisów modelowych ONZ, co przekłada się na postępujący proces harmonizacji regulacji w poszczególnych gałęziach transportu oraz zmiany w zakresie systemu szkoleń. Oryginał dokumentu wprowadzającego zmiany obejmuje (jedynie) 100 stron tekstu.

Wyłączone z ADR

Zmianie ulegają liczne definicje w zakresie przewozu ratunkowego. ADR nie ma już zastosowania do przewozu wykonywanego lub nadzorowanego przez służby ratownicze, w przypadku przewozu uszkodzonych lub zdefektowanych pojazdów do najbliższego dopuszczonego parkingu. Zwolniono z ADR także przewóz artykułów spożywczych zawierających materiały niebezpieczne (np. bita śmietana w aerozolach). Rozszerzono wyłączenie także na wyposażenie sportowe (np. piłki oraz lampy świąteczne).

Zmianie ulegają liczne definicje w zakresie przewozu ratunkowego

Nowe regulacje wprowadzają obowiązek (dotychczas było to zalecenie niesformułowane kategorycznie), by przed rozpoczęciem wykonywania czynności związanych z towarami niebezpiecznymi każdy pracownik został odpowiednio przeszkolony. Zaświadczenia z przeszkolenia powinny być przechowywane określony czas, ustalony przez „właściwą władzę”. W Polsce zaleca się okres co najmniej pięciu lat.

Zmiana klasyfikacji

Zmieni się także praktyka przewoźnika. Musi on nie tylko upewnić się, że posiada wymagane dokumenty, lecz także sprawdzić ich zawartość pod kątem odpowiedniości i kompletności.

Dokonujący rozładunku także będzie musiał upewniać się, że ładunek spełnia wymagania przepisów (dotychczas miał nie utrudniać rozładunku i posprzątać pojazd, gdy doszło do zabrudzenia pojazdu). Wprowadzono nowe okresy przejściowe – jednym z najważniejszych jest ten, który pozwala, by przepisy klasyfikacyjne dla materiałów szkodliwych dla środowiska, które obowiązywały do 31. grudnia 2010, mogły być stosowane do 31. grudnia 2013 r. W części 2. umowy ADR wprowadzono nowe definicje dla mieszanin, zmieniono definicje „flegmatyzacji” dla klasy 1. W klasie 3. ( materiały ciekłe zapalne) dodano nowe nazwy towaru UN 1999. Nowa jest także definicja samonagrzewania. Dla materiałów toksycznych inhalacyjnie wprowadzono 6 nowych numerów UN. Wykreślono produkty GMMO z klasy 6.2 – PS 219 oraz przyjęto wytyczne OECD dla działania na skórę.

Zmieniono łącznie 158 wpisów i dodano 19 nowych

W części 3. (wykaz towarów niebezpiecznych) zmiany obejmują przebudowę kolumn wskazujących dopuszczalne kody zwolnienia LQ. Nowe wpisy polegają na podawaniu dla każdego towaru, gdy ma to zastosowanie, danych w „l” lub „kg”. Dotychczasowe regulacje będą miały zastosowanie do 2015 r., mimo że nie będzie ich już w przepisach. Zmieniono łącznie 158 wpisów i dodano 19 nowych (0509, 1471, 3482 – 3495)

Wymagania dla opakowań i dokumentacji

W części 4. najważniejsze zmiany dotyczą konstrukcyjnych wymagań dla opakowań z tworzywa. Uzupełnione zostały także instrukcje pakowania. Dla butli stalowych (dla UN1011,1075, 1965, 1969 i 1978) wydłużono okres badania do 15 lat. Zmiany w zakresie dokumentacji (część 5.) dotyczą formatu wpisu w dokumentach przewozowych dla odpadów. Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami wpis powinien mieć następujący format: UN 1230 ODPAD METANOL, 3, (6.1), II” lub „ UN 1230 ODPAD METANOL, 3 (6.1), GP II” lub „ UN 1993 ODPAD MATERIAŁ CIEKŁY ZAPALNY, I.N.O. (toluen i alkohol etylowy), 3, II” lub „UN 1993 ODPAD MATERIAŁ CIEKŁY ZAPALNY, I.N.O. (toluen i alkohol etylowy), 3, GP II”.

Przy zastosowaniu przepisów dla odpadów z 2.1.3.5.5, oficjalną nazwę przewozową uzupełnia się następująco: „ODPAD WEDŁUG 2.1.3.5.5” (np. „UN 3264 MATERIAŁ ŻRĄCY KWAŚNY NIEORGANICZNY CIEKŁY, I.N.O., 8, II ODPAD WEDŁUG 2.1.3.5.5”). Kolejną zmianą jest odstąpienie od podawania nazwy technicznej zgodnie z przepisem specjalnym 274 działu 3.3. Wprowadzono regulacje, że wszystkie dokumenty przewozowe mają być przechowywane 3 miesiące!

Zwolniono z ADR także przewóz artykułów spożywczych zawierających materiały niebezpieczne

Zmieniono także wzór instrukcji pisemnej dla kierowcy. Dokument ten od 2009 r. powinien być dostarczany kierowcy przez przewoźnika. Zmiana obejmuje dodanie nalepek dla towarów szkodliwych dla środowiska oraz przewożonych w podwyższonej temperaturze. Zawarty w instrukcji katalog wyposażenia (zależnego od oznaczeń – nalepek) obejmuje zmianę „pojemnika z tworzywa” na „pojemnik do zbierania pozostałości”. Dodatkowo szufla, mata i wspomniany pojemnik są wymagane tylko dla materiałów stałych lub ciekłych z nalepkami nr 3, 4.1, 4.3, 8,9. Dla przykładu chlor w postaci gazowej ma przypisane nalepki 2.3, 5.1 i 8, co wymagało wspomnianego powyżej wyposażenia przy jego przewozie. Był to zapis niecelowy. Przepisy w zakresie transportu kolejowego wprowadziły obowiązek stosowania instrukcji pisemnej podobnie jak w transporcie drogowym. Wymagane wyposażenie będzie zależne od regulacji wewnętrznych poszczególnych krajów.

Szkolenie kierowców

Po raz kolejny zmodyfikowano wymagania szkoleniowe dla kierowców (część 8.). Ostateczne brzmienie regulacji przedstawia się następująco:

1. Kierowcy pojazdów przewożących towary niebezpieczne powinni posiadać zaświadczenie wydane przez właściwą władzę (a nie jak dotychczas przez jednostkę wskazaną lub upoważnioną – czyli w Polsce ośrodki szkolenia). Oznacza to, że zaświadczenia będzie wydawał „organ”.
2. Zmienia się wzór zaświadczenia – będzie ono miało postać karty zbliżonej do znanej z systemu tachografu cyfrowego karty kierowcy.
3. Wprowadzono fakultatywną możliwość, by właściwa władza zezwoliła na prowadzenie kursów podstawowych ograniczonych do określonych towarów niebezpiecznych, klasy lub klas. Będzie zatem możliwe ukończenie przysłowiowego kursu „do przewozu oleju napędowego w cysternie”.
4. Jasno wyartykułowano obowiązek prowadzenia ćwiczeń praktycznych podczas kursów.
5. Szkolenie podstawowe oraz szkolenie specjalistyczne (dla cystern, materiałów wybuchowych lub radioaktywnych) mogą być organizowane w formie kursów zintegrowanych, prowadzonych łącznie przez tę samą jednostkę szkolącą.
6. Kierowca nabywa uprawnienia na okres lat pięciu, może jednak w czasie jednego roku poprzedzającego upływ daty ważności przystąpić do kursu doskonalącego i zdać egzamin, w wyniku czego ważność uprawnień jest przedłużana o kolejne pięć lat, licząc od daty upływu ważności poprzedniego egzaminu. Dodano nową zasadę, w myśl której kierowca może przystąpić do kursu i egzaminu w okresie poprzedzającym dwanaście miesięcy przed upływem terminu ważności posiadanego zaświadczenia. Nowe zaświadczenie będzie wydane na okres pięciu lat licząc od dnia, w którym kierowca zdał z wynikiem pozytywnym egzamin dotyczący kursu doskonalącego.

Zmiany wchodzące w życie od początku 2011 roku

Warto przypomnieć, że z dniem 1. stycznia 2011 weszły w życie przepisy wprowadzone poprzednimi zmianami. Wynika to z końca okresów przejściowych przyjętych w poprzednich latach.

– Należy stosować nalepki dla klasy 5.2 zgodnie z nowymi wzorami (2 kolory tła).

– Należy stosować nalepki w klasie 7 tylko z angielskimi napisami.

– Przy przewozie towarów zapakowanych na zasadach zwolnienia LQ (ilości ograniczone) o masie powyżej 8 ton brutto pojazd musi być oznaczany z przodu i z tyłu napisem „LTD QTY” na białym tle. Regulacja w zakresie oznaczenia zmieni się ponownie w wyniku przyjętych zmian ADR 2011 w roku 2015. Zamiast tablic z napisem będzie stosowny romb z zaczernionymi rogami (góra i dół) o wymiarach 25 x 25 cm.

W przepisach dostrzegalna jest niestety pewna niepokojąca tendencja. Po raz kolejny wprowadzane są zmiany tylko po to, by za dwa czy trzy lata zmienić je ponownie. Trudno zrozumieć, jaki jest cel zmian w kolejności opisywania towarów w listach przewozowych. Za niewłaściwą kolejność może być nałożona kara (np. w Polsce 500 zł), a każda zmiana w systemach informatycznych kosztuje. Skutek nowych regulacji w żaden sposób nie przekłada się na poprawę stanu bezpieczeństwa. Można postawić sobie pytanie, o co zatem chodzi? Czyżby o lobbing informatyków?