Korzyści z AEO

Rosnący poziom międzynarodowej wymiany towarowej i jednocześnie pojawianie się zagrożeń, szczególnie terrorystycznych, spowodowało konieczność podjęcia działań mających na celu bezpieczeństwo w handlu i wymianie międzynarodowej.

W reakcji na występujące zagrożenia Unia Europejska ustanowiła regulacje prawne zwiększające bezpieczeństwo w obrocie towarowym, jednakże przy jednoczesnym uproszczeniu procedur celnych, co dodatkowo ma przełożyć się na zwiększenie konkurencyjności gospodarki Unii Europejskiej w skali światowej.

Podobne wymogi bezpieczeństwa zostały wprowadzone (np. w USA, Andorze, Szwajcarii, Japonii i Norwegii) lub będą wdrażane we wszystkich krajach członkowskich Światowej Organizacji Ceł (WCO). Trwają prace nad umowami, które pozwolą na wzajemne uznawanie świadectw wydanych we Wspólnocie oraz w innych krajach WCO (tj. Kanada, Chiny).

Bezpieczeństwo w łańcuchu dostaw

Do jednych z podstawowych narzędzi prawnych służących do wprowadzania ułatwień działalności gospodarczej w zakresie wymiany towarowej (w relacji: UE – „państwa trzecie”) należy zaliczyć program AEO ( ang. Authorised Economic Operator – Upoważniony Podmiot Gospodarczy).

Aby zminimalizować ryzyko naruszenia bezpieczeństwa przepływu towarów oraz ochrony życia i zdrowia ludzi przed zagrożeniami ze strony szeroko pojętego terroryzmu, zasadnicze znaczenie ma stworzenie bezpiecznego łańcucha dostaw. Warto podkreślić, iż ochrona międzynarodowego handlu oraz zabezpieczenie międzynarodowego łańcucha dostaw to jedno z kluczowych zadań Służby Celnej.

Z punktu widzenia organów celnych międzynarodowy łańcuch dostaw „od początku do końca” stanowi proces od produkcji towarów przeznaczonych na wywóz po dostawę towarów do odbiorcy, do którego te towary są faktycznie wysyłane z innego obszaru celnego.

W celu umożliwienia firmom realizacji powyższego celu UE wyszła z inicjatywą wprowadzenia instytucji AEO, która ma na celu zwiększenie stopnia bezpieczeństwa międzynarodowych łańcuchów dostaw poprzez zarządzanie ryzykiem i wymóg przestrzegania przez podmioty gospodarcze przepisów celnych. Jednocześnie instytucja ta powinna przyczynić się do wzrostu szybkości i efektywności przepływu towarów oraz przełożyć się na ułatwienia związane z korzystaniem z procedur celnych. Instytucja AEO została wprowadzona do porządku prawnego Wspólnoty rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13.04.2005 r. zmieniającym rozporządzenie ustanawiające Wspólnotowy Kodeks Celny oraz rozporządzeniem Komisji z dnia 18.12.2006 r. zmieniającym rozporządzenie ustanawiające przepisy w celu wykonania Wspólnotowego Kodeksu Celnego (RWKC).

Kryteria AEO

Warunki i kryteria, które przedsiębiorca musi spełnić w celu uzyskania statutu AEO, określają przepisy rozporządzenia Komisji (WE) nr 1875/2006 z dnia 18 grudnia 2006 r. zmieniającego rozporządzenie (EWG) nr 2454/93 ustanawiające przepisy w celu wykonania Wspólnotowego Kodeksu Celnego (Dz. Urz. WE L 360 z 19.12.2006 str. 64). Rozporządzenie Wykonawcze reguluje procedurę przyznawania statusu AEO oraz określa wymogi i kryteria, jakie powinien spełniać przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie tego statusu, wskazuje na korzyści wynikające z posiadania świadectwa AEO oraz obowiązki przedsiębiorcy i organów celnych.

Zgodnie z powyższym rozporządzeniem w obrocie prawnym funkcjonują trzy rodzaje świadectw: świadectwo AEOC – uproszczenia celne; świadectwo AEOS – bezpieczeństwo i ochrona; świadectwo AEOF – uproszczenia celne / bezpieczeństwo i ochrona.

Wybór zakresu świadectwa winien być dokonywany w zależności od roli przedsiębiorcy, jaką pełni on w międzynarodowym łańcuchu dostaw. Przykładowo przedsiębiorca będący handlowcem lub też producentem może ubiegać się o świadectwo AEOF.

Weryfikacja kryteriów odbywa się w oparciu o kwestionariusz postępowania audytowego, który został opublikowany w rozporządzeniu Ministerstwa Finansów w sprawie sposobu dokumentowania czynności audytowych oraz wzorów dokumentów stosowanych w postępowaniu audytowym (Dz. Nr 52 poz 310 z późn. zm. z dnia 23.03.2010 r.). Kwestionariusz postępowania audytowego jest narzędziem umożliwiającym przedsiębiorcy przeprowadzenie samooceny jeszcze przed złożeniem wniosku do organu celnego właściwego miejscowo wg siedziby przedsiębiorcy i podjęciem decyzji o wydanie świadectwa AEO. Dodatkowym narzędziem ułatwiającym przedsiębiorcy samoocenę gotowości do ubiegania się o wydanie świadectwa AEO jest dokument TAXUD/2006/1450 z dnia 29 czerwca 2007 r. „Upoważnieni Przedsiębiorcy – Wytyczne” opracowany przez Komisję Europejską i państwa członkowskie.

Podstawowe kryteria, które przedsiębiorca winien spełnić, odnoszą się do:

• Odpowiedniego przestrzegania wymogów celnych. Badane są informacje z okresu ostatnich trzech lat w zakresie nie naruszenia przez przedsiębiorcę przepisów regulujących obrót towarowy z zagranicą. Badana jest również organizacja wewnątrz przedsiębiorstwa pod kątem posiadanych procedur, mechanizmów pozwalających na uniknięcie w przyszłości (lub minimalizacje) ewentualnych nieprawidłowości.

• Odpowiedniego systemu zarządzania ewidencjami handlowymi, transportowymi, które to umożliwią właściwą kontrolę celną i szybki dostęp do elektronicznych ewidencji związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą powiązaną z wymianą towarową z zagranicą dla jednostek kontrolnych przez Służbę Celną. Kontrolą objęte są zarówno procedury wprowadzania niezbędnych danych do elektronicznych ewidencji, jak również bezpieczeństwo samych baz danych (zabezpieczenia przed możliwością dostępu dla osób nieuprawnionych).

• Udokumentowanej wypłacalności, która potwierdza odpowiednią kondycję finansową wnioskodawcy.

• Odpowiednich standardów bezpieczeństwa i ochrony. Wprowadzenia odpowiednich norm bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie, ochrony stref newralgicznych np. miejsc załadunku, rozładunku towarów.

Należy podkreślić, że kryteria oceny odnoszą się pośrednio do wybranych wymagań międzynarodowych standardów w zakresie Systemu Zarządzania Jakością (ISO 9001), Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji (ISO 27001), Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem Łańcucha Dostaw (ISO 28000). Po spełnieniu tych kryteriów Służby Celne UE będą miały pewność, iż przedsiębiorca AEO jest wiarygodnym partnerem i potrafi dbać o bezpieczeństwo łańcucha dostaw, w którym uczestniczy.

Wdrożenie AEO

Wdrożenie wymagań AEO w przedsiębiorstwie nie jest zadaniem prostym. Poza odpowiednim rozpoznaniem specyfiki należy uwzględnić szereg wymagań zawartych w przepisach prawa, wytycznych do wdrożenia oraz wymaganiach międzynarodowych norm. Jednym ze skutecznych sposobów wdrożenia wymagań AEO jest wkomponowanie ich w funkcjonujący system zarządzania przedsiębiorstwem w postaci zarządzania ryzykiem, audytów wewnętrznych, procedur i instrukcji. Czynności audytowe prowadzone przez Służbę Celną oparte są na międzynarodowych standardach w audytowaniu i wdrażaniu wymagań AEO.

Z tego też względu status AEO przyznany przedsiębiorcy w jednym państwie członkowskim Unii Europejskiej jest uznawany na terenie całej Wspólnoty Europejskiej, a także Norwegii, Szwajcarii, Andory i Japonii. Aktualnie wynegocjowano umowę dotyczącą wzajemnego uznawania statusu AEO z jednym z największych partnerów handlowych Unii Europejskiej – USA, a w trakcie są negocjacje z Chinami. Planowane jest podjęcie rozmów z Kanadą.

Korzyści z AEO

Certyfikat AEO daje również rękojmię przestrzegania przepisów prawa wspólnotowego przy dokonywaniu międzynarodowych transakcji.

Wśród korzyści z posiadania statusu AEO należy wymienić m.in.: mniejszą liczbę kontroli fizycznych i kontroli dokumentów w porównaniu z innymi przedsiębiorcami, którzy tego statusu nie posiadają. Przesyłki wytypowane do kontroli na podstawie przeprowadzonej analizy ryzyka podlegają priorytetowemu traktowaniu. Kontrola celna na wniosek upoważnionego przedsiębiorcy może zostać przeprowadzona w miejscu innym niż urząd celny (np. w siedzibie przedsiębiorcy lub w innym miejscu wskazanym przez przedsiębiorcę), z uwzględnieniem potrzeb przedsiębiorcy. Podmiot legitymujący się świadectwem z elementem – AEOC i AEOF ma szybszy i łatwiejszy dostęp do uproszczeń określonych przepisami prawa. W przypadku złożenia wniosku o przyznanie takich uproszczeń organy celne nie badają ponownie warunków i kryteriów, które były już zbadane na etapie przyznawania statusu AEO.

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, iż największym uznaniem wśród przedsiębiorstw posiadających świadectwo AEO w zakresie ułatwień w obrocie towarowym z zagranicą cieszy się procedura uproszczone. O atrakcyjności tej procedury świadczy to, że droga ta dedykowana jest zarówno małym jak i dużym przedsiębiorcom. Skala dotychczasowego obrotu jest bowiem bez znaczenia. Największe korzyści wynikające ze stosowania uproszczeń wiążą się z tzw. „procedurą uproszczoną w miejscu”, która polega na tym, że towar dostarczany jest bezpośrednio do firmy. Firma korzystająca z uproszczeń w tym przypadku nie ma obowiązku przedstawiania towaru w oddziale celnym, co więcej, wszelkie czynności, które w procedurze standardowej wykonuje funkcjonariusz celny, są realizowane w jego imieniu przez upoważnionego pracownika. Dodatkowo organ celny może udzielić zgody na obejmowanie towarów procedurą uproszczoną poza godzinami funkcjonowania oddziału celnego. Możliwość obejmowania towaru procedurą uproszczoną poza godzinami pracy oddziału jest dużym udogodnieniem zwłaszcza w firmach, w których istnieje wielozmianowy system pracy. Nie bez znaczenia jest również kwestia związana z rozliczeniem należności w zakresie podatków od towarów i usług z tytułu importu towarów. Posiadacz pozwolenia może skorzystać z jego rozliczenia poprzez deklarację podatkową na podstawie art. 33a ustawy z dnia 11.03.2005 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. nr 54 z 2004 r. poz. 535 z późn. zm.)

Zważywszy na fakt, że większość należności stanowią zobowiązania podatkowe, można stwierdzić, że choćby w tym zakresie procedura uproszczona znacznie ułatwia działalność biznesową, gdyż posiadanie wolnych środków pieniężnych, którymi można swobodnie obracać, to duży atut dla każdej firmy.

Posiadanie statusu AEO przez partnerów handlowych zyskuje coraz większe znaczenie zarówno w środowisku biznesowym, jak i w kontaktach z administracją celną. Stanowi podstawę do uznania firmy ze statusem Upoważnionego Przedsiębiorcy za partnera zaufanego i bezpiecznego. Jest również niewątpliwie krokiem w budowaniu pozytywnego wizerunku firmy w szeroko pojętych relacjach biznesowych. Należy pamiętać, że im więcej ogniw w międzynarodowym łańcuchu dostaw posiada status AEO, tym bardziej oczywiste jest poprawienie bezpieczeństwa zewnętrznych granic Unii Europejskiej, a także realizowanie korzyści przysługujących ze względu na status AEO.