Naczepy: Nowalijki z dyszlami

Rodzaj stosowanej przyczepy zależy od przewożonego ładunku. Szczególnie popularne są przyczepy oplandekowane (również w wersji z plandeką zasłonową czyli popularną firanką), platformowe, a także wywrotki (z wywrotem tylnozsypowym bądź trójstronnym). W każdym przypadku liczy się waga nominalna, współcześnie stosowane materiały (np. aluminium) pozwalają znacznie zmniejszyć masę własną, a więc zwiększając tym samym ładowność.

Również w przyczepach stosowane są techniczne nowinki, np. elektroniczny system hamowania (EBS) czy system stabilizacji przechyłów (RSS), podwyższające skuteczność i bezpieczeństwo hamowania, minimalizujące niebezpieczeństwo rozkołysania się, redukujące zagrożenie przewrócenia się przyczepy. Wobec rosnących gabarytów i osiąganych prędkości, czynniki te nabierają coraz większego znaczenia. Systemy są coraz bardziej „inteligentne”, elektronika potrafi aktywnie rozpoznać aktualną sytuację podczas jazdy i w razie potrzeby np. wyhamowuje przyczepę. W ten sposób zarówno ciągnik jak i przyczepa zachowują stabilność, co pozwala unikać wypadków.

Skrzynie i plandeki

Do najpopularniejszych należą ciągle przyczepy ze stałą skrzynią (zwane często burtowymi) oraz kontenerowe. Konstrukcje poszczególnych producentów są do siebie bardzo podobne. Najczęściej jest to przyczepa zbudowana na dwuosiowym podwoziu tandemowym o dopuszczalnej masie całkowitej ok. 18 t. Skrzynia mierzy zazwyczaj niecałe 7 m, a standardowa wysokość burt to z reguły 0,8 m (opcjonalnie 1 m). Podłoga wykonywana jest z antypoślizgowej sklejki wodoodpornej (producenci proponują opcjonalnie podłogę stalową lub wyłożoną aluminiową blachą ryflowaną), burty boczne budowane są z anodowanego aluminium. Całość konstruowana jest na ramie z podłużnymi belkami niosącymi i stabilizującymi poprzeczkami. Przyczepy tego rodzaju wyposażane są w stopnie naburtowe ułatwiające dostęp do skrzyni oraz uchwyty do ładunku w podłodze.

Krone ma w swej ofercie np. system Load Carrier. Konstruktorzy tej firmy są autorami stelaża plandeki do „obsługi jednoręcznej”, który kierowca może samodzielnie zdemontować również w trasie. Zwracają uwagę praktyczne rozwiązania, np. zderzak i belka oświetlenia są zawsze oddzielnymi elementami, dlatego jako dwie osobne części można je tanio i szybko wymieniać. Jest też spory popyt na systemy wykonane z paneli z tworzywa sztucznego wzmocnionych włóknem szklanym, dostosowane do wymagań transportu towarów w kontrolowanej temperaturze. Dostępne są jako przyczepy dwu- lub trzyosiowe z dyszlem oraz w wersji z osią centralną. Przyczepy tego rodzaju dostępne są m.in. z dodatkowymi drzwiami bocznymi, z rampą załadowczą, można je zaopatrzyć w system telematyczny, jak również w rozwiązania pozwalające na załadunek piętrowy.

Ciekawym elementem oferty rynkowej są przyczepy furgonowe Schmitz Cargobull, umożliwiające przewóz np. owoców, warzyw, kwiatów i innych towarów wrażliwych na temperaturę. Beznitowe wykonanie i zwarte powierzchniowo szyny zabezpieczające ładunek zapobiegają uszkodzeniom towarów. Wannę dolną wykonano z aluminium, co umożliwia szybkie i dokładne czyszczenie. Elementem kontrolnym jest łącznik stykowy drzwi przesuwnych, rejestrator jazdy zapisuje czasy otwierania przyczepy. Dostępne są też warianty dwupoziomowe z elastycznym ustawianiem wysokości. Całość bazuje na cynkowanej ogniowo i łączonej sworzniami ramie, a ściany budowane są z paneli warstwowych i kilkakrotnie powlekanych płaszczy stalowych.

Schwarzmüller ma w swej gamie m.in. przyczepę skrzyniową z osiami centralnymi (tandem), z zabudową burtową lub żaluzjową. W maksymalnym wariancie mieści niemal 60 m sześc. ładunków, a dopuszczalna masa całkowita wynosi 24 t. Wymiary takiej przyczepy to: (długość x szerokość x wysokość): 7,8 x 2,48 x 3,09 m. Przyczepy posiadają dwie pary składanych słupków środkowych, bazują na osiach SAF, BPW lub Mercedes, a zaopatrywane są w hamulce tarczowe (z ABS).

Fachowcy od kontenerów

Wśród platform kontenerowych są produkty marki Wielton, m. in. przyczepa centralnoosiowa PC 16 do przewozu kontenerów w systemie wymiennym. Mierzy (bez dyszla) niecałe 7,6 m, a zamki kontenerowe znajdują się na długości niemal 6 m. Umożliwia przewóz kontenerów C715, C745 oraz C782, a zatem będących w stanie pomieścić maksymalnie 18 europalet. Ważąca nominalnie 3,3 t przyczepa ma dopuszczalną masę całkowitą wynoszącą 18 t. Wielton ma też przyczepy pod kontenery rolkowe, m.in. PS-2/P1.

Rama jest stalowa (materiał o podwyższonej wytrzymałości), podwozie posiada pneumatyczne zawieszenie. Przyczepę zaopatrzono w dwie osie bębnowe (obciążenie techniczne osi 9 t), dyszel (ucho o średnicy 40 mm), obrotnicę, a także w zawór poziomowania na osi przedniej i tylnej. Dyszel może mieć 2,1 lub 2,7 m długości. Opcjonalnie oferowana jest np. pneumatyczna blokada kontenera, a także mechaniczna blokada rolki kontenera z możliwością blokowania kontenera w trzech pozycjach.

Nowością w ofercie KH-Kipper jest natomiast przyczepa podkontenerowa z wywrotem, przystosowana do współpracy z kontenerami o długości roboczej 6,5-7,3 m. Również w tym przypadku DMC wynosi 18 t. Przyczepę zapatrzono w trzy blokady pneumatyczne kontenera (dwie blokady podłużnic ramy przewożonego kontenera i jedna blokada na rolkach kontenera).

Wyposażenie stanowi wielofunkcyjny rozsuwany dyszel, który umożliwia przeładunek kontenera z samochodu na przyczepę i odwrotnie bez konieczności rozpinania zestawu. Zautomatyzowano niektóre funkcje, np. otwieranie blokad czy spuszczanie powietrza z miechów, co sprawia, że nie jest potrzebna ingerencja użytkownika. Przyczepa w porównaniu do typowych, najczęściej spotykanych na drogach tzw. kontenerówek wyróżnia się dodatkową funkcją, a jest nią wysypywanie zawartości kontenera dokładnie w taki sam sposób, jak ma to miejsce przy tradycyjnych wywrotkach tylnozsypowych.

Wszechstronne możliwości zastosowania do transportu w systemach hakowo-windowych daje nowa przyczepa Schwarzmüller kombi. Klient może wybrać pomiędzy wersją dwu-, a trzyosiową, pomiędzy ogumieniem pojedynczym lub bliźniaczym i zamówić przyczepę w wersji lakierowanej lub cynkowanej natryskowo bądź ogniowo. Pojazd jest standardowo wyposażony w zawieszenie pneumatyczne, jednak można wybrać również zawieszenie paraboliczne. Przyczepa może zostać doposażona w elementy pozwalające na transport kontenerów samowyładowczych.

Z niskim podwoziem

Wśród przyczep niskopodwoziowych jest tandemowa PT12-20, produkt firmy CMT. Ramę dwuosiówki zakończono dyszlem stałym z końcówką wymienną. Podobne rozwiązania zastosowano również w przyczepie triademowej. W tej samej rodzinie produktów jest ponadto przyczepa niskopodwoziowa CMT na obrotnicy. Występuje w wariancie dwu-, bądź trzyosiowym. Ramę wsparto na obrotnicy i zakończono dyszlem. W wersji trzyosiowej z najazdami przyczepą tego rodzaju można przewozić np. maszyny budowlane lub rolnicze: koparki, walce, ciągniki, wózki widłowe. W opuszczaniu i podnoszeniu najazdów pomaga mechanizm hydrauliczny.

Podobne zastosowanie mają również niskopodwoziowe przyczepy marki KH-Kipper. Tu modele P2N, P3N i P4N różnią się od siebie konstrukcją podwozia (dwie, trzy lub cztery osie). Osie umieszczono centralnie. Każda z nich ma nośność 9 lub 11 t. Standardowy element wyposażenia stanowią hydraulicznie obsługiwane najazdy, a także specjalne punkty zaczepienia ładunku oraz pojemne, wykonane z aluminium skrzynki narzędziowe. Ramy przyczep wykonano ze stali wysokogatunkowej, zabezpieczonej antykorozyjnie. Konstrukcja jest spawana. Długość użytkowa przyczepy wynosi 7-8 m. Opcjonalnie istnieje możliwość wykonania aluminiowych burt.

Interesującym produktem są niskopodwoziowe przyczepy z wózkiem skrętnym marki Kögel. „Trzyosiówka” posiada łamany najazd. Stabilność ramy głównej i zewnętrznej wynika m.in. z zastosowania drobnoziarnistej stali oraz poprzecznych dźwigarów wzmacniających. Na zwiększenie komfortu eksploatacji wpływa ręcznie opuszczany, resorowany pneumatycznie agregat tylnej osi. Walorem jest skos, z tyłu pojazdu, sprawiający, że wysokość załadunku jest stosunkowo niewielka. Relatywnie mały jest kąt najazdu (10 st.).

Ten sam producent ma również trzyosiową przyczepę o konstrukcji skręcanej, z prostym podjazdem. To 30-tonówka ze sworzniami, ułatwiającymi łatwą wymianę poszczególnych elementów ramy. Największą w rodzinie jest naczepa czteroosiowa z najazdem łamanym i wózkiem skrętnym. Do wyposażenia seryjnego należą: systemem EBS z hamulcem postojowym oraz z siłownikiem sprężynowym. W podstawę platformy wpuszczono specjalne mocowania, a odpowiednie zabezpieczenie ładunku zapewniają też zintegrowane w ramie zewnętrznej „kieszenie”.

Popularne, z wywrotem…

Wśród popularnych wywrotek dwuosiowych jest produkt KH-Kipper, centralnoosiowa przyczepa dwustronna P2T W2H. Skrzynia mierzy 5 m, przy szerokości 2,5 m, a burty mają wysokość 1 m. Objętość takiej skrzyni przekracza 11 m sześc. Podłoga wykonywana jest standardowo z 6-milimetrowej stali hardox, burty z 4-milimetrowej stali domex. Dyszel jest spawany, końcówkę dyszla przystosowano do haka sprzęgłowego. Podobne gabaryty i parametry użytkowe ma, pochodząca od tego samego producenta przyczepa trójstronna P2T W3C.

Stosunkowo niedawno na polski rynek dotarły przyczepy-wywrotki marki Krampe. Dopuszczalna masa całkowita bazowej wersji to 22 t, przyczepa ma 5,2 m długości i 2,3 m szerokości. Konstruktorzy zwrócili uwagę m.in. na relatywnie długi odcinek ugięcia resorów, co sprawia, że przyczepy tego rodzaju dobrze radzą sobie w terenie (np. transport płodów rolnych). Za odpowiednią stabilność odpowiadają, montowane seryjnie osie (BPW) z hydrauliczną kompensacją wahań.

Elementem wyposażenia jest amortyzacja dyszla. Skrzynia ma półokrągły kształt. Taka budowa pozwoliła na obniżenie środka ciężkości, a tym samym zapewniono niewielką wysokość załadunku. Skrzynie przyczep wykonywane są ze stali o podwyższonej wytrzymałości (hardox). Blacha ma grubość 6 mm. Klapa tylna jest otwierana hydraulicznie. Po zamknięciu klapy, na obwodzie skrzyni nie ma wystających elementów, dzięki czemu przyczepa nie jest nadmiernie narażona na uszkodzenia, które może spowodować np. łyżka czy widły przy załadunku ładowarką.

Gdy wywrotka się nie sprawdzi…

Na razie dość krótki rynkowy życiorys mają w Polsce przyczepy marki Fliegl, zaopatrzone w unikatowy system rozładowczy Gigant. Wprawdzie pierwotnie stosowano je tylko w transporcie rolnym, ale zdaniem konstruktorów, przyczepy tego rodzaju mogą zastąpić praktycznie wszystkie, stosowane w przewozach pojazdy typu wywrotka, bądź też przyczepy z tzw. przesuwaną podłogą (walking-floor). Przyczepy występują w wariancie dwu-, trzy- oraz czteroosiowym.

Dwuosiówki mają dopuszczalny ciężar całkowity od 8 do 20 t, przyczepy trzyosiowe od 20 do 25 t, natomiast czteroosiowe oferowane są jedynie w wersji o DMC wynoszącej 40 t. Zwraca uwagę wymienne podwozie. To zwiększa możliwości jego wykorzystania. Podwozie przyczepy można bowiem użyć np. jako nośnik wozu asenizacyjnego (transport komunalny), można też na nim umieścić kontener (seryjnym elementem jest tzw. rygiel kontenerowy). Jak wyliczono, Gigant umożliwia zwiększenie pojemności przyczepy o 30-80 proc. Wszystko za sprawą specjalnej stalowej płyty ścieśniającej. Walorem rozwiązania jest m.in. mniejszy nakład pracy, tak w czasie załadunku jak i rozładunku, możliwość większego zagęszczenia ładunku, jak również szybsze opróżnianie przyczepy. Płyta stanowi przednią ścianę przyczepy. Porusza się w jej wnętrzu, ułatwiając rozładunek. Ściany boczne przyczepy wykonano z blachy stalowej. Są to moduły. Poszczególne elementy można łatwo wymienić w sytuacji gdy zaistnieje taka potrzeba (np. nastąpi ich uszkodzenie).

Na rynek trafiły też polskie przyczepy z przesuwną ścianą. T900 i T902 są dziełem konstruktorów Pronaru. Zastosowane rozwiązanie umożliwia rozładunek towarów poprzez przesuwanie ładunku przednią ścianą skrzyni ładunkowej. Taka konstrukcja daje również gwarancję łatwego rozładunku przewożonych materiałów w trudnych warunkach atmosferycznych bądź lokalowych, np. w niskich budynkach, na dużych pochyłościach terenu lub przy silnym wietrze, a zatem w miejscach gdzie typowe przyczepy wywrotki stosować jest raczej trudno.

Skrzynia ładunkowa przyczep T900 i T902 ma skorupowy kształt, umożliwia przewóz zarówno materiałów ciężkich (np. ziemia, żwir), jak i sypkich (np. zboże). Zwraca uwagę stosunkowo duża (2 m) wysokość ścian bocznych. Wykonano je z blachy stalowej o grubości 4 mm. Podłoga jest jeszcze o 2 mm grubsza. Ścianę przesuwną wyposażono w elastomerowe uszczelniacze, zapobiegające np. wyciekom przewożonych produktów. Składana drabinka i stopnie burtowe ułatwiają dostęp do skrzyni ładunkowej.

Podstawowa różnica pomiędzy obiema przyczepami wynika z ich gabarytów. T902 jest przyczepą „krótką”, zbudowana na jednej, choć tandemowej osi. T900 zbudowano z kolei na osi potrójnej (tzw. tridem), z sześcioma resorami stalowymi i wahaczami. Standardowy element stanowi teleskopowa podpora dyszla. W ramach wyposażenia opcjonalnego, obie przyczepy można zaopatrzyć w hydraulicznie otwierane klapy boczne z automatycznym układem ryglowania, jak również np. w rynnę zsypową.