Amortyzacja samochodu

W zależności od profilu aktywności gospodarczej oraz stanowiska osoby wykorzystującej samochód, wśród przedsiębiorców można spotkać wszelkie kategorie pojazdów. Konieczność wykorzystywania tych środków transportu nie może budzić wątpliwości, a wydatki ponoszone na ich nabycie są ekonomicznie uzasadnionym kosztem po stronie podmiotu gospodarczego. Jednak rozliczenie tego wydatku jako kosztu podatkowego na gruncie ustaw o podatku dochodowym nie jest sprawą prostą i wymaga znajomości zasad amortyzacji.

Uwzględniając nałożone przez ustawodawcę ograniczenia w tym zakresie należy przeanalizować, czy faktycznie zakup samochodu będzie dla danego stanowiska w przedsiębiorstwie najbardziej racjonalny ekonomicznie.

Środek trwały

Zasadą jest, że podatnik prowadzący działalność gospodarczą, niezależenie od formy prawnej jej prowadzenia, od dochodu odlicza wydatki poniesione w celu uzyskania przychodu, jego zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Powyższa zasada została przez ustawodawcę wyrażona w art. 22 ust. 1 Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: Ustawa o PIT) oraz art. 15 ust. 1 Ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: Ustawa o CIT). Jednakże w obu aktach prawodawca zdecydował o wyłączeniu pewnych kategorii wydatków z kosztów podatkowych, mimo że służą one uzyskaniu przychodu. Katalogi wyłączeń znajdują się odpowiednio w art. 16 Ustawy o PIT i art. 23 Ustawy o CIT i wymieniają w obu przypadkach wydatki na nabycie środków trwałych.

Natomiast środkami trwałymi są (zgodnie z art. 22a Ustawy o PIT oraz art. 16a Ustawy o CIT), stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania:

1) budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością,

2) maszyny, urządzenia i środki transportu,

3) inne przedmioty

o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu operacyjnego.

Zatem środkami trwałymi są środki transportu, nabyte przez podatnika i będące jego własnością lub współwłasnością, a przewidziany przez podatnika okres ich używania na potrzeby prowadzonej działalności jest dłuższy niż rok. Środki transportu zostały wyszczególnione przez ustawodawcę w grupie 7 Klasyfikacji Środków Trwałych. Wymienia ona w szczególności pojazdy mechaniczne, a wśród nich: samochody osobowe, samochody ciężarowe, ciągniki, przyczepy, naczepy.

Odpis amortyzacyjny

Wydatek na nabycie samochodu, zarówno osobowego, jak i ciężarowego nie będzie stanowił zatem kosztu podatkowego, gdyż jako wydatek na zakup środka trwałego podlega wyłączeniu z kosztów uzyskania przychodu podatnika. Nie oznacza to jednak, że przedsiębiorca nabywający środek trwały nie będzie mógł rozliczyć kosztów podatkowych z tytułu jego zakupu. Rozliczenie takie będzie jednak możliwe w drodze odpisu amortyzacyjnego, a więc w efekcie dokonywania amortyzacji pojazdu.

Amortyzacja jest zatem określonym przez ustawodawcę sposobem uwzględnienia wydatków na nabycie bądź wytworzenie środków trwałych, w kosztach uzyskania przychodów przez podmioty płacące podatki. To właśnie poprzez amortyzację samochodu przedsiębiorstwo będzie mogło zaliczyć wartość wydatku przeznaczonego na zakup pojazdu w koszty podatkowe. Zaliczenie to będzie następowało przez odpis amortyzacyjny, który jest częścią ustalonej wartości auta, uznawaną zgodnie z przepisami ustaw podatkowych za odpowiadającą zużyciu danego pojazdu w czasie. Innymi słowy amortyzacja to przyjęte przez ustawodawcę zużycie środka lokomocji w danym okresie czasu, a odpis amortyzacyjny odpowiada wartości zużycia pojazdu w danym czasie. Natomiast przyjmowane zużycie w czasie zależy od rodzaju środka trwałego oraz zastosowanej metody amortyzacji.

Wartość początkowa

Przed rozpoczęciem amortyzacji samochodu podatnik musi ustalić wartość początkową. W przypadku nabycia przy umowie sprzedaży, wartością tą będzie cena, powiększona o wydatki poniesione do dnia przyjęcia pojazdu do używania np. odsetki od kredytu na zakup samochodu, ubezpieczenie. Przy ustaleniu wartości początkowej z ceny wyłącza się VAT podlegający odliczeniu, a więc w przypadku samochodów osobowych 60% wartości tego podatku, nie więcej niż 6000 zł.

Następnie podatnik powinien wybrać metodę amortyzacji, od której zależy w dużej mierze szybkość z jaką będzie w stanie zaliczyć w koszty podatkowe wartość pojazdu. Kolejnym krokiem jest wprowadzenie samochodu do ewidencji środków trwałych oraz ustalenie wysokości odpisów amortyzacyjnych.

Podatnik ma prawo wyboru jednej z przewidzianych w ustawach podatkowych metod amortyzacji, przy czym nie wszystkie z nich znajdą zastosowanie w każdym przypadku. Należy pamiętać, że wybraną metodę należy stosować przez cały okres amortyzacji samochodu.

Metoda liniowa

Podstawową metodą amortyzacji środków trwałych jest tzw. metoda liniowa. Polega ona na przyjęciu jednolitej stawki zużycia samochodu w danym okresie czasu. Suma stawki została określona przez ustawodawcę w załącznikach do Ustawy podatkowej PIT oraz CIT. Dla nowych samochodów osobowych oraz ciężarowych wielkość stawki wynosi 20 procent rocznie. Zatem całkowita amortyzacja następuje w takim przypadku po pięciu latach od ich przyjęcia do używania. Odpis amortyzacyjny będzie miał w każdym roku używania pojazdu taką samą wielkość i nie ulegnie zmianie zarówno w pierwszym, jak i piątym roku używania.

Metoda degresywna

Inny sposób stanowi zastosowanie metody degresywnej. Tu bardzo ważna uwaga. Metody degresywnej nie można zastosować w odniesieniu do pojazdów osobowych. Nie ma natomiast przeszkód do jej stosowania w przypadku każdego innego rodzaju pojazdu mechanicznego np. samochodu ciężarowego, ciągnika, czy naczepy. Metoda ta charakteryzuje się tym, że w pierwszym roku używania auta stawka amortyzacji ulega podwojeniu. W przypadku samochodu ciężarowego stawka amortyzacji w pierwszym roku jego używania wyniesie 40 procent. Tak więc podatnik już w pierwszym okresie wykorzystania tego środka trwałego zaliczy w koszty podatkowe, w postaci odpisu amortyzacyjnego 40 procent wydatku poniesionego na zakup pojazdu.

Metoda przyśpieszona

Kolejną z możliwych metod jest metoda przyśpieszona, przewidziana dla środków transportu używanych intensywniej w odróżnieniu od warunków standardowej eksploatacji lub wymagających szczególnej sprawności. Należy podkreślić, że jej zastosowanie jest uzależnione od wspomnianych warunków. Ponadto podatnik w związku z ich wystąpieniem oraz ustaniem ma odpowiednio możliwość do jej zastosowania, a więc przejścia na nią z metody liniowej lub rezygnacji, co następuje poprzez powrót do metody liniowej.

Jak wskazuje nazwa tej metody zakłada ona szybsze zużycie środków trwałych, a więc większą wysokość stawek amortyzacji w okresie występowania intensywnej eksploatacji lub warunków wymagających szczególnej sprawności pojazdów. W okresie występowania wspomnianych okoliczności stawka amortyzacji ulega podwyższeniu o współczynnik nie większy niż 1,4. Czyli następuje wzrost stawki rocznej wobec samochodów do 28 procent.

Za samochody wymagające szczególnej sprawności technicznej uznaje się pojazdy wykorzystywane na trzy zmiany, wykorzystywane w warunkach terenowych, leśnych lub pod powierzchnią ziemi. Drugą możliwość zastosowania opisywanej metody daje sytuacja intensywniejszej eksploatacji pojazdu w stosunku do normalnie przyjętych standardów. Należy przez to rozumieć, że sama eksploatacja odbywa się w warunkach normalnych (np. zwykłym ruchu drogowym), ale ma większy wymiar, na co mogą wskazywać ponadprzeciętny przebieg pojazdu osiągnięty w danym czasie.

Metoda jednorazowa

Szczególną metodę amortyzacji, przewidzianą dla nowych przedsiębiorców oraz tzw. małych podatników, stanowi tzw. metoda jednorazowa. Odznacza się ona jednorazowym ujęciem wydatków na zakup środka trwałego w kosztach, a więc dokonywana jest przez jeden odpis amortyzacyjny, obejmujący całą wartość wydatku. Do jej zastosowania są uprawnieni podatnicy rozpoczynający działalność gospodarczą w danym roku oraz tzw. mali podatnicy, a więc ci, których przychody ze sprzedaży nie przekroczyły w poprzednim roku podatkowym równowartości 1,2 miliona euro.

Pozostali podatnicy niestety nie będą uprawnieni do skorzystania z dobrodziejstw tej metody. Należy także wskazać na dalsze ograniczenia jej stosowania. Przede wszystkim wyłączona jest jednorazowa amortyzacja samochodu osobowego, natomiast nie ma przeszkód, aby jednorazowy odpis zastosować wobec pozostałych kategorii pojazdów.

Z tym, że ujęcie wydatków w kosztach nie może przekraczać równowartości 50 000 euro w roku podatkowym, co stanowi kwotowy, roczny limit odpisu amortyzacyjnego jednorazowego dla podatnika. Większej wartości odpisów amortyzacyjnych podatnik nie zastosuje. Ponadto skorzystanie z tej metody stanowi pomoc publiczną uznawaną za pomoce de minimis w ujęciu prawa Unii Europejskiej. Dla sektora transportu drogowego wartość takiej pomocy na trzy lata nie może przekroczyć 100 000 euro.

Stawka indywidualna

Istnieje także możliwość indywidualnego ustalenia stawki amortyzacji rocznej przez samego podatnika. Ustawodawca wskazał przy tym minimalne okresy amortyzacji przy zastosowaniu tej stawki. Dla samochodów okres ten nie może być krótszy niż 30 miesięcy. Czyli podatnik ma prawo do samodzielnego określenia stawki, ale sam okres amortyzacji pojazdu nie może trwać krócej niż 30 miesięcy.

Możliwość zastosowania indywidualnych stawek została przewidziana dla używanych, a także ulepszonych środków trwałych. Za samochód używany należy uznać środek lokomocji, który przed nabyciem przez podatnika był wykorzystywany co najmniej przez okres sześciu miesięcy. Natomiast ulepszony, jeżeli przed wprowadzeniem do ewidencji wydatki poniesione przez podatnika na ich ulepszenie stanowiły co najmniej 20 procent wartości początkowej.

Ograniczenia dla „osobówek”

Warto wspomnieć o jeszcze jednej bardzo ważnej kwestii. Ustawodawca przewidział szereg wyjątków dla samochodów osobowych w przyjętych regulacjach wobec pozostałych środków transportu sposobów amortyzacji. Wyłączona została metoda degresywna, a także jednorazowa amortyzacja. Ponadto, co zostało wskazane powyżej, amortyzacja w stawkach indywidualnych może dotyczyć wyłącznie pojazdów używanych lub ulepszonych. Należy przez to rozumieć, że wobec nowych samochodów osobowych, w których podatnik nie przeprowadził ulepszeń równych, co najmniej 20 procent ich wartości początkowej, możliwe jest zastosowanie wyłącznie metody liniowej oraz przyśpieszonej.

Przy czym tą drugą metodę można zastosować wyłącznie w przypadku używania samochodów osobowych intensywniej od warunków standardowej eksploatacji lub w warunkach wymagających szczególnej sprawności. Jeżeli przedsiębiorca nie zdecyduje się na ulepszenie nowego środka lokomocji lub zakup auta używanego, a nie będą istniały podstawy do zastosowania metody przyśpieszonej, wobec samochodu osobowego pozostanie mu wyłącznie skorzystanie z metody liniowej.

Najważniejszym jednak ograniczeniem jest limitowanie odpisów amortyzacyjnych tych pojazdów. Odpisy z tytułu amortyzacji samochodu osobowego nie mogą bowiem przekraczać łącznie równowartości kwoty 20 000 euro. Oznacza to, że podatnik nabywający samochód, którego cena jest wyższa od wspomnianej wartości, nie będzie mógł zaliczyć w koszty podatku wydatków na jego zakup ponad tą kwotę.

Alternatywy dla amortyzacji?

Podatnicy powinni pamiętać, że amortyzacja samochodu występuje w przypadku środków lokomocji będących ich własnością lub współwłasnością. Jednak własność nie jest jedynym sposobem zapewnienia sobie narzędzi w działalności gospodarczej. Alternatywą dla nabycia pojazdu i związanej tym amortyzacji może być leasing operacyjny lub najem długookresowy. Pamiętać przy tym należy, że ekonomiczna atrakcyjność zarówno zakupu pojazdu, jak i pozyskania go w drodze leasingu, czy najmu powinna uwzględniać także kwestię optymalizacji podatkowej. Dlatego przed zdecydowaniem się na zakup auta albo skorzystania z ofert licznych firm leasingowych warto przeanalizować wszystkie koszty, a także możliwe do wykorzystania metody amortyzacji.