Zastrzeżenia w zakresie opóźnienia dostawy

Zgodnie z ogólnymi zasadami wynikającymi z powołanego aktu, dochodzenie roszczeń z tytułu nieprawidłowego wykonania umowy przewozu nie wymaga zgłoszenia przez osobę uprawnioną jakichkolwiek zastrzeżeń w stosunku do przewoźnika. Takie zgłoszenie nie wpływa bowiem w żadnym stopniu na powstanie, istnienie i zakres roszczeń osób uprawnionych w stosunku do przewoźników. Ta zasada nie obowiązuje jednak w szczególnym przypadku, jakim jest wystąpienie opóźnienia w dostawie.

Opóźnienie dostawy

W pierwszej kolejności należy wskazać, że opóźnienie dostawy w rozumieniu omawianej regulacji następuje wówczas, kiedy towar nie został dostarczony w umówionym terminie lub jeżeli nie umówiono terminu, jeżeli faktyczny czas trwania przewozu, uwzględniając okoliczności, a zwłaszcza przy przesyłkach drobnych czas niezbędny dla skompletowania pełnego ładunku w normalnych warunkach przekracza czas, jaki słusznie można przyznać starannym przewoźnikom. Jest to legalna definicja opóźnienia dostawy, wynikająca wprost z zapisów powołanego aktu prawnego.

Zgodnie z regulacją Konwencji CMR, opóźnienie dostawy może stanowić podstawę do odszkodowania tylko wówczas, gdy zastrzeżenie w tym przedmiocie zostało skierowane na piśmie w terminie 21 dni od dnia postawienia towaru do dyspozycji odbiorcy. Z powołanego przepisu wynika, że w przypadku niespełnienia tego wymogu, nie będzie możliwe dochodzenie roszczeń z tytułu opóźnienia w dostawie. Taka zasada stanowi dla przewoźników regulację o charakterze ochronnym, dając pewność, że w przypadku, gdy osoba uprawniona nie dopełni określonych formalności, nie będzie mogła dochodzić skutecznie odszkodowania.

Jeżeli zatem przewoźnik najpóźniej w ciągu 21 dni od dnia nieterminowego rozładunku nie otrzyma od osoby uprawnionej pisemnych zastrzeżeń, będzie miał pewność, że nawet w przypadku skierowania sprawy do sądu i wykazania przez osobę uprawnioną szkody związanej z opóźnieniem, powództwo zostanie oddalone jako niezasadne.

Samo zastrzeżenie nie zostało dokładnie omówione w ramach Konwencji CMR. Brak jest przede wszystkim definicji tego pojęcia. Wskazuje się, że zastrzeżenie nie musi zawierać w szczególności sprecyzowanej kwoty odszkodowania spowodowanego opóźnieniem w dostawie. Jest to oczywiste, bowiem często konkretna kwota w tym czasie nie jest nawet jeszcze znana. Może także okazać się, że opóźnienie nie doprowadzi po stronie osoby uprawnionej do powstania jakiejkolwiek szkody. W związku z tym wydaje się, że wymóg zgłoszenia zastrzeżenia w przedmiocie opóźnienia dostawy jest spełniony już w momencie zgłoszenia samego faktu przekroczenia terminu dostawy, bez precyzowania jakichkolwiek dalszych kwestii.

Wszystko na piśmie?

Dużo kontrowersji w praktyce pojawia się w zakresie formy zgłoszenia omawianego zastrzeżenia. Konwencja CMR wymaga bowiem, aby nastąpiło ono w formie pisemnej. Branża transportowa z kolei posługuje się często w praktyce faksem oraz formą elektroniczną. Pojawia się w związku z tym pytanie, czy taka forma będzie uznana za skuteczną drogę zgłoszenia zastrzeżenia. Przede wszystkim brak jest podstaw do twierdzenia, że zastrzeżenia powinny być wyrażone wyłącznie w piśmie (odrębnym dokumencie) skierowanym do przewoźnika. Forma pisemna jest bowiem zachowana nawet w przypadku dokonania wpisu w liście przewozowym CMR.

Jeżeli zatem faks stanowi jedynie formę zapoznania przewoźnika z treścią istniejącego dokumentu, w którym wpisano zastrzeżenie, można uznać, że forma została zachowana. Przesłanie podpisanego dokumentu z zastrzeżeniami w formie faksu i niekwestionowanie tej okoliczności przez drugą stronę, zostanie z dużym prawdopodobieństwem zakwalifikowane przez sąd jako równoznaczne z zachowaniem formy pisemnej.

Inaczej przedstawia się sytuacja w przypadku formy elektronicznej, albowiem wysłanie zastrzeżenia jako treść maila nie będzie mogło być uznane za formę pisemną. W tym ostatnim przypadku nie będzie można uznać, że doszło do skutecznego zgłoszenia przewoźnikowi zastrzeżeń w przedmiocie opóźnienia dostawy.

Kto i kiedy zgłasza?

Jeżeli chodzi o wskazanie osób uprawnionych do zgłoszenia zastrzeżeń, należy uznać, iż czynności tej dokonać może zarówno nadawca, jak i odbiorca towaru. Mając na uwadze wyjątkowy charakter omawianej regulacji i restrykcje z niej wynikające, wskazuje się, że zgłoszenie zastrzeżenia przez którykolwiek ze wskazanych podmiotów, otwiera drogę do dochodzenia odszkodowania za opóźnienie w dostawie towaru również przez drugi uprawniony podmiot.

Czasami istotnym dylematem jest ustalenie czasu, w jakim omawiane zastrzeżenia powinny zostać złożone przez osobę uprawnioną. Mianowicie chodzi o rozważenie czy może to nastąpić jeszcze przed momentem postawienia towaru do dyspozycji odbiorcy. Często bowiem osoba uprawniona kieruje do przewoźnika zastrzeżenia już w momencie przekroczenia umówionego terminu dostawy, zanim jeszcze towar dojedzie na miejsce rozładunku. Przepis Konwencji CMR stanowi o tym, że zastrzeżenie ma zostać skierowane na piśmie w terminie 21 dni od dnia postawienia towaru do dyspozycji odbiorcy.

Należałoby przyjąć, że termin na zgłoszenie zastrzeżeń jest zastrzeżony na korzyść zgłaszającego. Skuteczne zatem będzie skierowanie zastrzeżeń co do opóźnienia w dostawie jeszcze przed postawieniem towaru do dyspozycji osoby uprawnionej. W orzecznictwie pojawił się argument, że przewoźnik powinien liczyć się z konsekwencjami, jakie powoduje opóźnienie dostawy, począwszy od momentu popadnięcia w opóźnienie, a zatem już od chwili bezskutecznego upływu umówionego terminu dostarczenia ładunku.

Ważne jest także, że w przypadku winy umyślnej przewoźnika powyższe ograniczenia, związane z obowiązkiem zgłoszenia zastrzeżeń co do opóźnienia w dostawie, nie mają zastosowania. W przypadku zatem, gdy przewoźnikowi można przypisać opóźnienie w dostawie spowodowane jego winą umyślną, osoba uprawniona nie musi składać jakichkolwiek zastrzeżeń co do opóźnienia dostawy i może dochodzić odszkodowania związanego z zaistniałą sytuacją.

Droga do odszkodowania

Na zakończenie wskazać należy, że omówiony w artykule obowiązek zgłoszenia zastrzeżeń co do opóźnienia dostawy pod rygorem utraty prawa dochodzenia odszkodowania z tego tytułu stanowi szczególną przesłankę formalną otwierającą drogę do dochodzenia odszkodowania od przewoźnika za opóźnienie dostawy. Nie zmienia to oczywiście ogólnych reguł, a zatem osoba uprawniona w dalszym ciągu musi wykazać, że na skutek opóźnienia dostawy poniosła uszczerbek majątkowy.

Szkoda w takiej sytuacji może polegać zarówno na utracie wartości przewożonego towaru, jak w przypadku przeterminowania żywności, ale również na innych następstwach majątkowych wynikających z opóźnienia. Konieczne będzie również zaistnienie związku przyczynowego pomiędzy opóźnieniem dostawy a szkodą.

Jak wynika z powołanego zestawienia, na gruncie omawianego zagadnienia istotne są jedynie szkody wynikające z opóźnienia, a nie sam fakt przekroczenia umówionego terminu dostawy. Ostatnie zdarzenie, samo w sobie, jest prawnie obojętne i nie zobowiązuje do zapłaty jakiegokolwiek odszkodowania.