Rozwój transportu kolejowego w Kirgistanie

Nazwa kraju oznacza „krainę koczowników”. Sąsiaduje on od północy z Kazachstanem (długość granic 1080 km), od wschodu i południowego wschodu z Chinami (858 km), od południa z Tadżykistanem (870 km), a od zachodu z Uzbekistanem (1100 km).

Charakterystyka

Niemal całe terytorium zajmują łańcuchy górskie Tienszanu. W Kirgistanie nie ma nizin. Jedyne obniżenia stanowią śródgórskie kotliny i doliny rozdzielające poszczególne łańcuchy górskie. Cały obszar leży w strefie aktywnej sejsmicznie.

Kirgistan jest krajem wielonarodowościowym. Liczba ludności tego kraju wynosi 5,7 mln, co daje średnią gęstość zaludnienia 27 osób/km2. Rozmieszczenie ludności ze względu na rzeźbę wysokogórską jest nierównomierne. Ponad 70% ludności żyje w dolinach i kotlinach położonych poniżej 1500 m n.p.m. Wysokie partie gór są bezludne. Miasta zamieszkuje 40% społeczeństwa.

Gospodarka

Kirgistan jest ubogim krajem, w którym PKB wynosi 7,2 mld USD, co w konsekwencji daje PKB per capita w wysokości 2600 USD. Kraj posiada dość liczne zasoby bogactw mineralnych. Eksploatuje się przede wszystkim rudy rtęci, antymonu, wolframu, cynku i ołowiu oraz złota. Mniejsze znaczenie ma wydobycie węgla kamiennego, ropy naftowej i gazu ziemnego. Kirgistan dysponuje dużymi zasobami energii wodnej, z której produkowana jest energia elektryczna.

Przemysł przetwórczy reprezentują branże: metalowa, maszynowa (maszyny rolnicze), materiałów budowlanych (cement), spożywcza (gównie cukiernicza, mleczarska, tytoniowa, mięsna) oraz włókiennicza, odzieżowa i skórzano-obuwnicza. Dobrze rozwinięte jest rzemiosło artystyczne (dywany, ozdoby z metalu).

Kirgistan importuje paliwa, drewno, maszyny budowlane, sprzęt gospodarstwa domowego, samochody, artykuły chemiczne i żywność. Eksportuje maszyny, produkty przemysłu odzieżowego, skórzanego i włókienniczego, metale nieżelazne, żywność i energię. Głównymi partnerami handlowymi Kirgistanu są: Chiny, Rosja, Kazachstan, Turcja, Szwajcaria i Stany Zjednoczone.

System transportowy

Infrastruktura transportowa Republiki Kirgistanu, mimo podejmowania wielu starań w celu poprawy sytuacji, nie jest dobrze rozwinięta. Podstawową gałęzią transportu jest transport drogowy, który stanowi 95% całego obrotu towarowego w kraju. Główne korytarze drogowe obejmują ponad 2,2 tys. km dróg. Jednak prawie 70% tych dróg wymaga gruntownej naprawy z powodu braku właściwej konserwacji. Ponowne włączenie sieci drogowej do systemu korytarzy międzynarodowych wymaga znacznych inwestycji na budowę połączeń drogowych.

Ukształtowanie terenu znacznie ogranicza rozbudowę sieci komunikacyjnej kraju. Sieć kolejowa Kirgistanu składa się tylko z dwóch linii, których całkowita długość wynosi zaledwie 424 km pojedynczych torów. Jedna z tych linii, główna magistrala, ma swój przebieg w północnej części kraju. Biegnie ona z terytorium Kazachstanu z miasta Lugovoe poprzez Biszkek do Balykchty na brzegu jeziora Issyk-Kul. Trasa ta ma długość 323 km (76,2% całkowitej długości linii kolejowych w Kirgistanie).

Znacznie krótsza jest linia południowa, która na terytorium Uzbekistanu (z miasta Andijon) wchodzi w obszar Kirgistanu i biegnie do miasta Osz, z odgałęzieniami do Jalap-Abad i Kyzył-Kiya. Linia ta ma długość jedynie 101 km (23,8% całkowitej długości linii kolejowych w Kirgistanie). Od 2010 r., po zamknięciu granic, jest ona eksploatowana w bardzo ograniczonym zakresie.

Obie linie zostały zbudowane w standardowej dla wszystkich krajów dawnego Związku Radzieckiego szerokości torów wynoszącej 1520 mm. Nie są one eksploatowane jak jedna spójna całość, gdyż brak jest połączenia między nimi. Aby dostać się z północy kraju na jego południe, konieczne jest podróżowanie przez kraje ościenne (Kazachstan i Uzbekistan). W 2008 roku rozpoczęto prace mające na celu elektryfikację linii kolejowych.

Na obu liniach podstawowym rodzajem usług są przewozy międzynarodowe, zarówno pasażerskie, jak i towarowe. W ruchu międzynarodowym pociągi pasażerskie kursują na linii północnej między Biszkek a miastami na terytorium Kazachstanu i Rosji (połączenie z Moskwą realizowane jest dwa razy w tygodniu – podróż trwa trzy dni). Obie linie kolejowe nie zapewniają bezpośredniego połączenia z Tadżykistanem, Turkmenistanem i Chinami.

Ze względu na górzysty charakter ukształtowania powierzchni kraju, trudną sytuację polityczną w sąsiednim Uzbekistanie, jak również bardzo ograniczone środki finansowe samego Kirgistanu, przewozy pasażerskie jak i towarowe transportem kolejowym są mocno ograniczone. Jednak infrastruktura kolejowa w odróżnieniu od sieci drogowej jest w dużo lepszym stanie technicznym ze względu na dramatyczny spadek realizacji przewozów, jak również w wyniku właściwie prowadzonych prac konserwacyjnych.

Przewozy towarowe stanowią jedynie 13% poziomu z 1990 r. Transportem kolejowym wykonywana jest praca przewozowa wynosząca ok. 300 mln tkm w porównaniu do 2,6 mld tkm z początku lat 90-tych (spadek o ponad 80%). Główny asortyment masy ładunkowej towarów stanowią materiały budowlane, w tym drewno i konstrukcje metalowe oraz paliwo. Również ruch pasażerski wynosi jedynie 25% stanu, który był odnotowywany prawie 25 lat temu!

Liczba wymaganych dokumentów handlowych jest dwa razy większa niż w Rosji i Chinach

Nadzór na kolejami w Kirgistanie sprawuje państwo, dlatego przewóz towarów z i do Kirgistanu charakteryzuje się bardzo złożonymi procedurami biurokratycznymi, dużą ilością dokumentów oraz nieodzownymi łapówkami. Liczba wymaganych dokumentów handlowych jest dwa razy większa niż w Rosji i Chinach. Nie ma również skutecznych mechanizmów kontrolnych nad działalnością eksportowo-importową. Wynika to przede wszystkim z braku wiarygodnych danych na temat wielkości eksportu, importu, jak również tranzytu przez terytorium tego kraju. W kraju działa wiele firm spedycyjnych, które zawzięcie ze sobą konkurują zamiast współpracować.

Również kirgiskie punkty graniczne nie są odpowiednio wyposażone w infrastrukturę informatyczną i urządzenia kontrolne. Co więcej, procedury kontroli nie są ze sobą kompatybilne i wymagają zaangażowania wielu organów, co powoduje znaczne straty czasu dla eksporterów i importerów. Część obiektów o przeznaczeniu logistycznym, z których wszystkie zostały zbudowane w czasach sowieckich, została utracona i zatraciła swe podstawowe przeznaczenie lub jest wyłączona z eksploatacji, głównie z powodu nieefektywnie przeprowadzonego procesu prywatyzacji. Oprócz budowy terminalu cargo na lotnisku Manas i terminalu kontenerowego na stacji kolejowej w Alamedin, nie nastąpiły znaczące inwestycje w zakresie budowy obiektów logistycznych.

Projekt rozbudowy kolei

Bardzo ważnym aspektem realizowanym w ramach Kolei Transazjatyckiej (Chiny-Turcja) jest wstępny projekt rozbudowy aktualnie istniejących kirgiskich linii kolejowych. Długość odcinka planowanej trasy na terytorium Kirgistanu ma wynosić 286 km torów. Odcinek ten ma mieć swój początek w na stacji Torugart na granicy chińsko-kirgiskiej. Jej punktem końcowym ma być stacja Karasu w południowym Kirgistanie. Trasa ma przebiegać w trudno dostępnym terenie górskim. Plany budowy przewidują wykonanie 48 tuneli (o łącznej długości 50 km) i 95 mostów (o łącznej długości 20,9 km). Koszt budowy oszacowano na 2 mld USD. Chiny są zainteresowane projektem, ponieważ usprawni on eksport do Europy i krajów Bliskiego Wschodu. Niewątpliwymi korzyściami dla Kirgistanu wynikającymi z projektu będą: połączenie kolejowe, które połączy północne i południowe obszary kraju; włączenie kraju w sieć międzynarodowych połączeń kolejowych o bardzo istotnym znaczeniu ekonomicznym; wpływy do budżetu wynikające z opłat tranzytowych; stworzenie solidnych podstaw do znacznej poprawy współpracy regionalnej; nowe miejsca pracy.

Prognozy zakładają, że na planowanym odcinku będzie można przewieźć rocznie15 mln ton towarów oraz 250 tys. pasażerów.