Transportem po Europie: Włochy, San Marino

Bogata historia

Kwestie związane z drogami regulowano już w starożytnym Rzymie. Jednym z przykładów jest ustawa samorządowa Juliusza Cezara znana pod nazwą Lex Iulia Municipalis. Początki nowożytnego włoskiego prawa drogowego także wiążą się z samorządnością. Stanowiąca jeden z fundamentów zjednoczenia kraju ustawa z 20 marca 1865 roku oznaczona numerem 2248, nazywana potocznie „legge Lanza” (od jednego z autorów, Giovanniego Lanzy), określała podział kompetencji między rządem centralnym a administracją lokalną, także w zakresie zarządzania drogami. W akcie tym zapisano m.in. limit prędkości dla pojazdów ciągniętych przez zwierzęta.

Warto przypomnieć, że w tym samym roku w Wielkiej Brytanii wydano słynny Red Flag Act korygujący ustawę z 1861 roku, uważaną za pierwszy kodeks drogowy na świecie. Włochy, gdzie 16. grudnia 1897 roku wprowadzono obowiązek używania tablic rejestracyjnych na rowerach, należały zatem do grona krajów szybko regulujących ruch drogowy. W 1898 roku w gminie Mediolan wprowadzono „Regulamin ruchu samochodów osobowych”, a 28. lipca 1901 roku wydano dekret królewski numer 416[1]. Kolejnym królewskim dokumentem związanym z ruchem drogowym był dekret z 8. stycznia 1905 roku numer 24[2]. Jedną z wprowadzonych zmian było zmniejszenie ograniczeń prędkości do 12 km/h na obszarze zamieszkanym oraz do 40 km/h poza nim.

Setki artykułów

Aktualny stan prawny bazuje na dekrecie legislacyjnym z 30. kwietnia 1992 roku nr 285 nazwanym „Nuovo codice della strada” („Nowy kodeks drogowy”). Dokument ten zastąpił ustawę zatytułowaną „Testo Unico sulla circolazione stradale” (ujednolicone prawo o ruchu drogowym), pochodzącą z 1959 roku. Dekret legislacyjny to akt tworzący ramy dla ustawy. Jak można zobaczyć w zamieszczonej również na stronie Automobilklubu Włoskiego historii zmian (http://www.aci.it/i-servizi/normative/codice-della-strada/successive-modificazioni.html ), obecny kształt kodeksu drogowego („Codice della strada”) to efekt wielu ustaw oraz dekretów rządowych, ministerialnych i prezydenckich. Włoskie prawo drogowe składa się ze wspomnianego kodeksu oraz rozporządzenia (Regolamento). Akt wykonawczy ma 408 artykułów oraz 19 załączników. Kodeks liczy zaś 245 artykułów zgrupowanych w tytuły (Titoli).

Szerokość i długość

Maksymalną szerokość pojazdów określono na 2,55 m bez uwzględniania lusterek wstecznych, jeżeli są one ruchome. Limit ten rośnie do 2,60 m w przypadku pojazdów przewożących towary w kontrolowanej temperaturze (ATP). Ograniczenie wysokości to 4 m. Wyjątkiem są autobusy i trolejbusy jeżdżące w ramach transportu publicznego na wcześniej ustalonych trasach. Mogą one osiągać do 4,30 m. Maksymalną długość pojazdu, także takiego, który jest częścią pociągu drogowego, ustalono na 12 m. Przepis ten nie obejmuje naczep.

Tu ciekawostka – dopuszczalne jest też przekroczenie 12 m przez autobusy i autokary w przypadku stosowania zewnętrznych bagażników np. przeznaczonych na narty. Pojazdy członowe i autobusy przegubowe mogą osiągać do 16,50 m (autobusy transportu publicznego jadące na wcześniej ustalonych trasach – 18 m). Maksymalną długość pociągu drogowego ustalono na 18,75 m. Środki transportu przekraczające kodeksowe rozmiary mogą zostać dopuszczone do ruchu w drodze specjalnego zezwolenia na warunkach określonych w rozporządzeniu.

Masy i naciski

W pierwszym ustępie art 62. kodeksu drogowego umieszczono dość zaskakujące limity: pojazd jednoosiowy może ważyć maksymalnie 5 t, dwuosiowy 8 t, a mający trzy lub więcej osi – 10 t, z wyjątkami określonymi w kolejnych ustępach. Ustęp drugi określa maksymalne wartości dopuszczalnej masy całkowitej dla przyczep wyposażonych w opony pneumatyczne, z wyjątkiem naczep. DMC przyczep jednoosiowych nie może przekroczyć 6 t, przy średnim nacisku na nawierzchnię wynoszącym 8 daN/cm². Maksymalna DMC przyczepy dwuosiowej wyposażonej w opony pneumatyczne wynosi 22 t, a przyczepy trzyosiowej – 26 t. Przy zachowaniu wymogu średniego nacisku na nawierzchnię nieprzekraczającego 8 daN/cm² oraz spełnionym warunku odległości między dwoma osiami większej niż 1 m, ograniczenia DMC to 18 t dla pojazdów dwuosiowych, 25 t dla pojazdów o trzech osiach, 26 t i 32 t odpowiednio dla trzy- i czteroosiowych, w których oś napędowa wyposażona jest w opony bliźniacze oraz zawieszenie pneumatyczne lub równoważne.

Sumaryczna DMC pociągu drogowego ograniczona jest do 24 t, jeżeli zespół pojazdów ma trzy osie. Zarówno dla autobusów przegubowych, pociągów drogowych, jak i ciągników siodłowych z naczepą ustalono limity DMC 40 t jeżeli zespół ma cztery osie oraz 44 t, jeśli osi jest pięć lub więcej. Niezależnie od rodzaju pojazdu, masa spoczywająca na jednej osi nie może przekroczyć 12 t. Taki sam limit obowiązuje dla dwóch osi, których oddalenie jest mniejsze niż 1 m. Jeżeli odległość mieści się w przedziale od 1 m do 1,3 m, limit wynosi 16 t. Na osiach, których oddalenie mieści się między 1,3 m a 2 m spoczywać może do 20 t.

Limity prędkości

Podstawowe limity prędkości (dla aut o DMC do 3,5t) wynoszą:

– 130 km/h na autostradzie,

– 110 km/h – poza obszarem zabudowanym na drogach głównych

– 90 km/h – poza obszarem zabudowanym na pozostałych drogach

– 50 km/h na obszarze zabudowanym – ograniczenie może być zwiększone do 70 km/h na drogach, których charakterystyka funkcjonalna i konstrukcyjna to umożliwia.

Na autostradach z trzema pasami w jednym kierunku i pasem awaryjnym oraz homologowanym sprzętem do pomiaru średniej prędkości może być wprowadzany limit 150 km/h przy zastosowaniu odpowiednich znaków. By tak się stało, spełnione muszą być warunki dotyczące ukształtowania trasy, natężenia ruchu i pogody. Pod uwagę brane są również statystyki wypadków z ostatnich pięciu lat. W trakcie opadów dozwolone prędkości na włoskich drogach zmniejszane są do 110 km/h na autostradach i 90 km/h na drogach głównych poza obszarem zabudowanym.

Limity prędkości dla pojazdów DMC między 3,5 a 12 t:

– 100 km/h na autostradzie,

– 80 km/h poza obszarem zabudowanym.

Limity prędkości dla pojazdów DMC powyżej 12t:

– 80 km/h na autostradzie,

– 70 km/h poza obszarem zabudowanym.

Analogiczne ograniczenia obowiązują kierowców pociągów drogowych, pojazdów członowych oraz autobusów przegubowych. Pojazdy przewożące materiały niebezpieczne klasy I (materiały i przedmioty wybuchowe) w obszarze zabudowanym nie mogą przekroczyć 30 km/h, a poza nim – 50 km/h.

Ogumienie na zimę

Zarządca drogi może narzucić obowiązek korzystania z opon zimowych lub łańcuchów śnieżnych. Na przykład w przygotowanym w 2010 roku przez jednego z producentów opon przeglądzie europejskich regulacji dotyczących opon zimowych znajdziemy informację, że ogumienie typu M+S jest obowiązkowe w Valle d’Aosta od 15 października do 15 kwietnia. Zatem te kwestie warto sprawdzać znając trasy transportu. Jeśli chodzi o kwestię opon z kolcami[3] przepisy obowiązujące we Włoszech zezwalają na stosowanie tego typu ogumienia tylko w pojazdach o DMC poniżej 3,5 tony od 15 listopada do 15 marca. Kolce muszą mieć długość do 1,5 mm a ich liczba musi mieścić się w przedziale od 80 do 160.

Urząd do spraw regulacji

Ciekawostką włoskiego systemu prawnego jest Autorità di Regolazione dei Trasporti, czyli organ kontrolny sektora transportowego. Powstał w grudniu 2013 roku a funkcję przewodniczącego przyjął Andrea Camanzi, menedżer z doświadczeniem w sprawach współpracy i konkurencji między sektorem publicznym a prywatnym. Siedzibą instytucji stał się Turyn, początkowy poziom zatrudnienia miał wynosić od 40 do 50 osób.

Organ finansowany jest ze składek opłacanych przez zarządzających infrastrukturą i usługami podlegającymi regulacji. Składki wynoszą do jednej tysięcznej przychodu danego podmiotu. Według włoskiej agencji Lifonti pierwszym tematem związanym z transportem drogowym, jakim miała się zająć nowa instytucja, była kwestia prywatnego monopolu w pobieraniu opłat za jazdę po państwowych autostradach. Na stronie Autorità di Regolazione dei Trasporti można znaleźć informację, iż na przełomie stycznia i lutego urząd prowadził w tej sprawie konsultacje społeczne.

San Marino

Pełna nazwa tego państwa – enklawy to La Serenissima Repubblica di San Marino, czyli Najjaśniejsza (według innych tłumaczeń „Najpogodniejsza”) Republika San Marino. Podstawą regulacji ruchu drogowego w oplecionym liczącą 220 km państwie są trzy ustawy[4].

Bałagan z jednostkami

Limit szerokości (mierzonej bez uwzględnienia lusterek) wynosi 2,5 m, a maksymalną wysokość pojazdów ustalono na 4 m. Maksymalna długość dla pojazdów jednoosiowych to 7,5 m. Pojedynczy pojazd o dwóch lub więcej osiach może mierzyć do 12 m, limit dla naczep – 12,5 m. Pojazdy członowe i autobusy przegubowe mogą osiągać maksymalną długość 15,5 m, pociągi drogowe nie mogą być dłuższe niż 18 m. Bazowe ograniczenia tonażu są analogiczne jak w kodeksie drogowym Włoch, ale… podane w kwintalach. DMC pojazdu jednoosiowego może sięgnąć 50 kwintali (5 t), dwuosiowego – 80 (8 t), a mającego trzy lub więcej osi – 100 (10 t). Przyczepa jednoosiowa nie może przekroczyć 60 kwintali (6 t). Jednostki innej niż we włoskim kodeksie użyto także dla określenia maksymalnego nacisku na nawierzchnię. Tym razem nie jest to kwestia rzędu wielkości, a zamiany ciężaru (siły) na masę. Dla pojedynczego pojazdu wyposażonego w opony pneumatyczne, gdy nacisk nie przekracza 8 kg/cm2 a odległość między dwoma sąsiednimi osiami jest nie mniejsza niż 1,2 metra, maksymalna masa pojazdu dwuosiowego to 18 t, a mającego cztery lub więcej osi – 24 t.

Plus/minus 70 km/h

Autobus przegubowy, pojazd członowy lub pociąg drogowy może ważyć do 30 t jeżeli ma trzy osie, 40 t przy czterech, oraz 44 t przy pięciu lub więcej osiach. Maksymalne naciski na oś wynoszą: 12 t dla osi pojedynczej, 20 t dla zespołu osi, w którym odległość jest mniejsza niż 2 m, 17 t, gdy dystans nie przekracza 1,2 m oraz 12 t dla dwóch osi oddalonych o mniej niż metr. W Art. 37 sanmaryńskiego Kodeksu Drogowego zapisano ogólny limit prędkości wynoszący 70 km/h, który w zależności od charakterystyki drogi może być zwiększany lub zmniejszany. Jak podaje informator turystyczny na stronie sanmarinosite.com, na autostradzie obowiązuje ograniczenie 130 km/h dla samochodów osobowych zmniejszane do 110 km/h w trakcie opadów, 100 km/h dla autobusów i 80 km/h dla pojazdów ciężarowych. Jazda na oponach zimowych lub posiadanie łańcuchów śniegowych obowiązuje od 15 listopada do 31 marca.

[1] Zatytułowany “Regolamento per la circolazione delle automobili sulle strade ordinarie”, czyli „prawo ruchu samochodów po zwykłych drogach”.

[2] Otrzymał tytuł “Regolamento di polizia stradale e per garantire la libertà della circolazione e la sicurezza del transito sulle strade pubbliche” („prawo o policji drogowej dla zagwarantowania wolności ruchu praz bezpieczeństwa transportu po drogach publicznych”)

[3] Okólnik Ministerstwa Transportu oraz generalnej dyrekcji Motoryzacji Cywilnej i Transportu Koncesjonowanego,prot. 557/2174 / A z 22 października 1971 roku.

[4] „Codice Della Strada”, „Norme Sugli Autotrasportatori” oraz „Norme per la definizione, classificazione dei veicoli e la regolamentazione delle caratteristiche tecniche”. Ostatni z tych dokumentów reguluje dopuszczalne rozmiary i masy pojazdów.