Reforma systemu celno-podatkowego

Żaden naród nie został nigdy zrujnowany przez handel.

Benjamin Franklin

Nieskrępowany handel

Jaki właściwie powinien być nieskrępowany, wolny handel? Czy powinien opierać się na zwiększaniu ułatwień i usuwaniu barier? Tworzeniu podstaw dla zdrowego biznesu, jak i stref wolnego handlu, opartych na rozszerzonej kooperacji w zakresie celnym? Wymianie informacji, honorowaniu wzajemnych przepisów, inspekcji, kwarantann, certyfikacji oraz akredytacji informacji statystycznych, zwiększaniu bezpieczeństwa łańcuchów dostaw, transgranicznych procedur nadzoru, obniżania barier pozataryfowych? Poszukując złotego środka, gospodarka wolnorynkowa powinna opierać się na współpracy zgodnie z porozumieniami Światowej Organizacji Handlu (WTO, World Trade Organisation). A także – co ważne – udrażniać procesy.

Już Napoleon Bonaparte mawiał, że „Handel istnieje tylko dzięki zaufaniu”. Dla nowych podmiotów wchodzących w transakcje handlowe zasady bezpiecznego biznesu będą miały ogromne znaczenie. Firmy, które na czas nie pomyślą o zabezpieczeniu swoich interesów, będą narażone na ogromne ryzyko finansowe, legislacyjne oraz rynkową utratę reputacji. Zdolność adaptacji do kolejnych zmian gospodarczych i legislacyjnych daje szansę na przetrwanie w odmiennym i zmieniającym się środowisku łączącym często różne unie celne. Wprowadzenie ujednoliceń prawnych pomoże pogodzić interesy wielu stron opartych na różnorodnej platformie legislacyjnej handlowego prawa międzynarodowego, ale co najważniejsze, przede wszystkim „podkręci” tempo handlu oraz zmniejszy ryzyko nadużyć gospodarczych.

Wiedza eksperta zobowiązuje

Klienci oczekują usprawnienia procesów w ramach customer support&services. Wiele firm prześciga się w tworzeniu zasad regulujących pracę z klientem. Rosną wymagania dotyczące zapewnienia zgodności z regulacjami, procedurami celnymi i handlowymi.

Prowadzenie polityki odpowiedzialnej społecznie oparte na świadomości posiadanej wiedzy eksperckiej i kompetencji kadr oraz stałym monicie procesów w łańcuchach dostaw ma na celu podwyższanie efektywności, bezpieczeństwa, jak i obniżanie ryzyka.

Projekty customs compliance koncentrują się na wdrożeniu procedur (np. posiadaniu systemu ewidencji transakcji handlowych i celnych, udokumentowaniu wypłacalności, zapewnieniu standardów bezpieczeństwa i ochrony). Przeprowadzaniu audytów transakcji, monitorowaniu i interpretowaniu przepisów prawa międzynarodowego, a także na analizie i wdrażaniu odpowiednich systemów zarządzania. Dzięki zintegrowanemu zarządzaniu jakością procesy są efektywniejsze, przejrzystsze i gwarantują najwyższe standardy obsługi klienta w obrocie na unijnym, jak i pozaunijnym obszarze celnym.

Obsługa celna a funkcjonowanie portów

Aby nasze porty mogły dalej ewoluować i rozwijać się, potrzeba zwiększenia przepustowości, poprawy portowej infrastruktury zarówno od strony morza, jak i lądu (spedycja drogowa, kolejowa, rzeczna) oraz rozbudowy zaplecza okołoportowego (obsługa logistyczna i magazynowa/logistyka kontraktowa oraz celno-skarbowa). Reforma obsługi celno-skarbowej ma na celu zatrzymanie klientów w portach Polski. Warto podkreślić, że do budżetu rocznie wpływa ok. 20 mld złotych z podatków, cła, akcyzy, VAT-u związanych z importem towarów. Temat portów i ich obsługi celnej jest więc jak najbardziej priorytetowy. Rozwijające się polskie porty morskie, które stają się coraz częściej poważną konkurencją dla na przykład portu Hamburg, wymagają sprawnej i szybkiej obsługi portowo-celnej dla swoich ładunków.

Rosnące oczekiwania klientów i galopująca cyfryzacja oraz wprowadzenie Ultra Large Container Ship (ULCS) wymusiły pewne ułatwienia celne. Wprowadzenie usług opartych na bazie przekształconych i zintegrowanych systemów e-Freight, e-Cło, e-Customs, e-Podatek z inteligentnymi systemami transportowymi ITS ma stworzyć w przyszłości całość według idei e-Maritime.

Do budżetu rocznie wpływa ok. 20 mld złotych z podatków, cła, akcyzy,VAT-u związanych z importem towarów.

Celem nadzoru morskiego jest identyfikowanie, monitorowanie, śledzenie, jak i zgłaszanie przesyłek. Wdrożenie nowych regulacji ma istotny wpływ na funkcjonowanie wszystkich podmiotów w handlu zagranicznym tj. powstanie specjalnych procedur celnych, poprawę funkcjonowania unii celnej jako całości oraz ujednolicenie przepisów celnych.

Polskie służby celne są coraz nowocześniejsze i lepiej obsługują klientów. Branża wykazuje silne aspekty wzrostowe przy wsparciu licznych inwestycji. Zwiększanie wyposażenia przez m.in. DCT (Deepwater Container Terminal Gdańsk) o kolejne skanery, czy wprowadzenie instytucji: Centrum Urzędowe Dokonywania Odpraw (CUDO), akceptacja większej ilości certyfikatów bez potrzeby fizycznego badania cargo (certyfikacja WIJHARS – Wojewódzki Inspektorat Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, Sanepid), ułatwienia w uzyskaniu świadectw eksportowych, elektronizacja zgłoszeń celnych itp. wpływają na przyspieszenie odpraw w imporcie i eksporcie. Kolejne reformy mają na celu poszerzenie możliwości mechanizmów, jak i wprowadzanie kolejnych narzędzi administracyjnych ułatwiających poruszanie się w zawiłych procedurach obsługi celno-podatkowej.

Rewolucja w prawie celnym

Herodot mawiał, że żadna wspólnota nie może istnieć bez pamięci o tym, „jak było”, bez historii opartej na faktach, ale i historia jest częścią naszych dziejów. Polska administracja celna powstała w 1919 roku, po I wojnie światowej w oparciu o urzędników pracujących w organach administracji celnej państw zaborczych. Na przełomie lat podlegała pod różnych ministrów, dziś podlega pod Ministerstwo Finansów. Uchwalenie przez Sejm w 1992 roku Ustawy o Służbie Celnej stanowi początek jej współczesnej działalności.

Kluczową datą był 1 maja 2004 roku, gdy Polska wraz z 27 krajami utworzyła obszar Unii Celnej UE. Akcesja do wspólnoty przyniosła wiele istotnych zmian w funkcjonowaniu służb celnych. Większość obrotu towarowego w ramach UE wyłączono spod kontroli, zlikwidowano część granic celnych, przejęto odpowiedzialność za najdłuższy odcinek celnej granicy lądowej UE, kontrolę i nadzór nad podatkiem akcyzowym, jak i towarami objętymi wspólną polityką rolną oraz wiele innych. Funkcjonuje obecnie w obszarach: podatku w imporcie, cła, akcyzy w obrocie krajowym oraz gier hazardowych, łącznie zbierając żniwo około 1/3 dochodów budżetowych. Służba celna zabezpieczyła interesy finansowe Polski i UE, wspierając legalne działanie gospodarki oraz chroniąc społeczeństwo i środowisko przed zagrożeniami np. Konwencja Waszyngtońska (CITES – Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora).

Reforma 2016 – nowy Unijny Kodeks Celny

Zgodnie z danymi statystycznymi Ministerstwa Finansów w ciągu każdej minuty na granicy UE odprawianych jest ponad 4 tys. ton towarów wartych około 6,3 mln euro, składanych jest 534 deklaracji celnych, zatrzymywanych 219 podrabianych towarów.

To skala międzynarodowego transportu drogowego, kolejowego, lotniczego, morskiego obsługiwanego przez służby celne UE, w tym również polską. Wiosna 2016 roku przyniosła ze sobą rewolucję w prawie celnym, a tym samym obietnicę sprawniejszych procedur. Nastąpiło dostosowanie prawa krajowego do norm zachodnioeuropejskich.

Z dniem 1 maja 2016 roku wszedł w życie całkowicie nowy akt prawny regulujący prawo celne – Unijny Kodeks Celny (UKC), zastępując Wspólnotowy Kodeks Celny (WKC) obowiązujący od ponad 20 lat. Ratio legis przedmiotowej nowelizacji prawa to wprowadzanie systemów poprawiających komunikację dla wszystkich podmiotów członkowskich oraz szybszej obsługi postępowań celnych.

Bardzo ciekawy cykl konferencji „Służba Celna dla Biznesu 2016 +” dla poszerzenia wiedzy po reformie 2016 roku znajduje się na stronie internetowej Ministerstwa Finansów.

– Procedury specjalne „nowy katalog procedur” UKC chyba nie do końca został zrozumiany przez podmioty. Zmiany w obszarze uszlachetniania czynnego (połączenie Proceeding under Customs Control, PCC – dawne „przetwarzanie pod kontrolą celną” z systemem zawieszeń) spowodowały, że spora grupa podmiotów nie może zdecydować się jakiego rodzaju model uszlachetniania ma wybrać. Na plus można zaliczyć możliwość dokonywania procesów uszlachetniania w różnych krajach UE na podstawie jednego pozwolenia – zabezpieczenia procedur celnych. Wprowadzenie obligatoryjności zabezpieczenia z możliwymi obniżeniami kwoty i zróżnicowanie ich wysokości w zależności od rodzaju procedury powoduje wątpliwości co do jego poziomu. Pozytywna zmiana polega na wydłużeniu okresu obowiązywania ważności deklaracji długoterminowej z roku do dwóch lat oraz szerszym korzystaniu z odpraw scentralizowanych. Daje to duże możliwości dla podmiotów o wielu lokacjach poprzez połączenie ich systemów logistycznych w jeden wspólny cykl procedur celnych oraz stosunkowo większą kontrolę dostaw i wysyłek – komentuje Tomasz Sętkowski, Trade Compliance Manager.

WKC vs UKC – najważniejsze różnice i zmiany

Elektronizacja danych E-cło– Polska znajduje się w okresie przejściowym (do 2020 r.), model komunikacji wymaga jeszcze wielu prac merytorycznych i naprawczych. Obligatoryjne wdrożenie obsługi procesów biznesowych w pełni elektronicznym środowisku dla administracji celnych oraz podmiotów dokonujących obrotu towarowego z zagranicą polega na nowoczesnych rozwiązaniach tj. m.in. platformach e-Cło, e-Podatek, deklaracjach, zgłoszeniach (art. 6 ust.1 UKC).
Rewizja pozwoleń– Regulacja dotyczy pozwoleń wydanych na podstawie WKC, które obowiązywać będą w dniu 1 maja 2016 r. bez terminu ważności (ponowna ocena do 1 maja 2019 r.).
Nowe kryteria decyzji celnych– ,,(…) decyzją jest każdy akt wydany przez organy celne odnoszący się do przepisów prawa celnego zawierający orzeczenie w konkretnej sprawie, który pociąga za sobą skutki prawne dla zainteresowanej osoby lub zainteresowanych osób. Każda z tych decyzji powinna być ważna na całym obszarze Unii, przy czym należy przewidzieć możliwość jej unieważnienia, zmiany, chyba że postanowiono inaczej, lub jej cofnięcia, jeżeli nie jest zgodna z przepisami prawa celnego lub ich interpretacją” (art. 22 UKC).
Dług celny– Od 1 maja 2016 r. warunkiem udzielenia zezwolenia na magazyn czasowego składowania jest złożenie zabezpieczenia (art. 89 UKC).
Procedury oszczędności na cle– Weryfikacji uległy „procedury gospodarcze” nazwane po reformie tzw. procedurami specjalnymi (art. 210 UKC). Uszlachetnianie czynne w systemie zawieszeń oraz systemie ceł zwrotnych, przetwarzanie pod kontrolą celną, zostały scalone w tzw. procedurę uszlachetniania czynnego.
Upoważniony przedsiębiorca AEO– Bonusy, jakimi może się pocieszyć podmiot z AEO po reformie, to możliwość świadczenia usług przedstawicielstwa celnego w innym państwie UE, prawo korzystania z zabezpieczenia generalnego w obniżonej wysokości w przypadku długu celnego oraz innych należności, które już powstały.

Reforma 2017 – Krajowa Administracja Skarbowa (KAS)

Pierwszego marca 2017 roku utworzono wyspecjalizowaną administrację rządową – KAS pilnującą obowiązków podatkowych oraz celnych z tytułu podatków, opłat celnych oraz niepodatkowych należności budżetowych. Przez prawie 30 lat administracja skarbowa była podzielona na trzy piony: administrację podatkową, służbę celną i skarbową, funkcjonujące niezależnie od siebie. Impulsem do zmiany było polepszenie efektywności głównie w sferach przyspieszenia procesu decyzyjności.

KAS przekształcił urzędy celne w urzędy celno-skarbowe. Ponadto obecnie pobór ceł i akcyzy jest realizowane przez urzędy skarbowe, a nie jak dotąd izby i urzędy celne. Bez zmian pozostał numer konta, natomiast adresatem stał się Urząd Skarbowy w Nowym Tomyślu. Wszystkie zgłoszenia celne składane są przez Platformę Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych (PUESC).

CELINA vs AIS

Kolejnym etapem reformy jest wygaszanie systemu CELINA (wspomagającego pracę organów celnych) i przejście na system AIS. Od początku 2019 roku komunikaty zgłoszeń celnych oraz deklaracji skróconych do czasowego składowania są już obsługiwane tylko na bazie nowego systemu AIS/IMPORT.

„AIS – Automatyczny System Importu dedykowany do obsługi deklaracji i zgłoszeń celnych, deklaracji statystycznych i innych dokumentów związanych z przywozem towarów, wytworzony w ramach jednego z projektów Programu e-Cło w zakresie 7.

Osi Projektu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Obejmuje rozbudowę elektronicznego środowiska do obsługi operacji związanych z przywozem towarów na unijny obszar celny i wkomponowanie ich w architekturę programu e-Cło, jak również budowę nowych wymagań funkcjonalnych wynikających z wymagań DG TAXUD i pozafunkcjonalnych opracowanych na etapie prac projektowych. Będzie funkcjonował w oparciu o pojedynczy punkt dostępu do e-usług KAS. Nowy system usprawni dotychczasowe procesy biznesowe w przywozie oraz statystyce handlu towarami pomiędzy państwami członkowskimi UE (…)” – podaje rządowy portal puesc.gov.pl/ais

Już w 2016 roku uruchomiono system AIS/ICS umożliwiający przedsiębiorcom realizację obowiązku przesyłania elektronicznych komunikatów przywozowych deklaracji skróconych (IE315) dla towarów z krajów trzecich. Obowiązek wysłania IE315 dotyczy podmiotu, który wprowadza/przejmuje odpowiedzialność za wprowadzenie towarów na obszar celny UE.

Importer, odbiorca towarów według UKC jest podmiotem, który wypełnia to zadanie. System AIS/ICS informuje też o przybyciu środka transportu do pierwszego granicznego urzędu celnego oraz przedstawieniu towaru w kolejnych urzędach celnych wejścia na terytorium celnym UE. Poprzez proces wydania deklaracji skróconych odbywa się analiza ryzyka właściwego zastosowania kontroli celno-skarbowych.

Celność reformy celno-podatkowej

Uczciwie należy przyznać, że różne branże w odmienny sposób oceniają efektywność zmian. Wynika to ze specyfiki wykonywanych zawodów, jak i pewnych wewnętrznych powiązań środowisk. Reformy z punku widzenia środowiska portowego oceniane są raczej pozytywnie. Szybsza obsługa celna wpływa na płynność

pracy planistów portowych oraz innych służb połączonych z obsługą statków w imporcie i eksporcie. Choć w portach, urzędach celno-skarbowych z racji uproszczenia niektórych procedur pracuje mniej personelu portowego oraz urzędników.

Gorsze opinie głoszą spedytorzy i firmy produkcyjne, z jednej strony chwaląc postępy techniczne, udrażnianie systemów aplikacji zgłoszeń celnych, uproszczenia przy procedurach świadectw w eksporcie, a z drugiej narzekając na opieszałość decyzyjną i braki merytoryczne u przekwalifikowanych na siłę przez reformę pracowników. Odnalezienie się w nowej rzeczywistości prawnej UKC niektórym podmiotom przysparza dużo kłopotów. Jak wiadomo w spedycji liczy się każda minuta, a niezadowolony klient „ucieka” prosto do konkurencji.

Zdaniem większości agencji celnych generalnie reformy idą w dobrym kierunku, przynosząc poprawę warunków pracy ludzi i poziomu obsługi klientów. Zbliżamy się w standardach do odpraw prowadzonych w portach Europy Zachodniej. Postępująca elektronizacja obsługi zgłoszeń celnych, nowe procedury, ujednolicenia prawne, mniejsza ilość wytypowanych do kontroli ładunków to tylko niektóre z argumentów, jakie padają w rozmowach. Z drugiej strony przy niektórych procedurach (np. art. 33a)[1] w uproszczeniach odpowiedzialność AC znacznie wzrosła.

W przypadku niewypłacalności klienta, w sytuacjach krytycznych prowadzi do odpowiedzialności solidarnej względem długu celnego. Wydaje się też, że i urzędy celno-skarbowe zrozumiały, iż nakładając na klientów liczne kontrole, wymogi kolejnych

certyfikacji, badań, wydłużonych procedur celnych, przyczyniają się do odpływu klientów poza granice Polski. A to skutkuje niższymi wpływami do budżetu państwa z podatków. Wprowadzane usprawnienia mają więc zarówno pozytywne, jak i negatywne aspekty – jak każda reforma.

A jak reformę komentuje środowisko prawnicze?

– Reforma systemu podatkowego polegająca na utworzeniu Krajowej Administracji Skarbowej miała na celu przede wszystkim uszczelnienie systemu podatkowego. Z pewnością działania organów KAS doprowadziły do zwiększenia wpływów budżetowych. Wynika to ze zwiększonej liczby prowadzonych kontroli podatkowych, w tym tzw. kontroli krzyżowych, znacznie ułatwionych dzięki cyfryzacji rozliczeń np. poprzez Jednolite Pliki Kontrolne JPK_VAT. Organy wykształciły niestety praktykę przenoszenia konsekwencji podatkowych działań nieuczciwych kontrahentów na prawych uczestników obrotu gospodarczego, skutkiem czego wiele firm zostało niesłusznie obciążonych odpowiedzialnością za nie swoje zobowiązania. Wprowadzenie elektronicznych metod rozliczeń ułatwia podatnikom prowadzenie rozliczeń z fiskusem i jednocześnie daje organom łatwy dostęp do dużych zbiorów danych. Kwestią otwartą pozostaje, w jaki sposób organy będą wykorzystywać te dane i czy nie spowoduje to lawiny kontroli celno-skarbowych, jak w przypadku rozliczeń w podatku VAT – komentuje radca prawny Jacek Trusiński, wspólnik zarządzający kancelarii Pałucki Trusiński Prawo i Podatki Sp. j. Jednolite pliki kontrolne to siedem struktur odpowiadających poszczególnym obszarom w firmie. Przedsiębiorstwa są zobowiązane do comiesięcznego dostarczania JPK_VAT do fiskusa, bez wezwania. W 2019 roku pojawią się co najmniej trzy nowe struktury JPK. Systemy zarządzania firmą muszą być przygotowane do wygenerowania i przesyłania każdego z wymaganych formularzy.

Komplementarna całość e-administracji

Rewitalizacja systemu administracyjnego poprzez reformę celno-podatkową jest wdrażana, by ułatwiać życie milionów Polaków. Niczym antidotum daje możliwość załatwiania większości spraw online oraz ułatwia funkcjonowanie nowym procedurom naprawczym. Na rynku pionierskie systemy wzrastają z myślą o obywatelach, rozwoju biznesu jak i samej administracji, tworząc razem komplementarną całość e-administracji.

W okresie przejściowym dla Polski etapami wdrażane są kolejne innowacyjne mechanizmy i procedury na potrzeby zmieniającej się wirtualnej rzeczywistości. Ostatni rok pokazał, że transformacja przyczyniła się do większych wpływów do budżetu. Urzędy jednak czeka jeszcze wiele znaczących zmian. A więc ewolucja czy tylko rewolucja? Starając się odpowiedzieć na kluczowe pytania, warto podkreślić, że po zakończeniu okresu inkubacji, za kilka lat połączone systemy i struktury mają stworzyć środowisko jednolite ze standardami obsługi celno-podatkowej krajów wysokorozwiniętych. Specjaliści natomiast podkreślają, że jak każda reforma i ta musi przejść przez różne etapy, by przybliżyć się do swoich założeń i celów, a w fazie kulminacyjnej być może i zjednać sobie zaufanie podatników.

[1] art. 33a Ustawa VAT-owska – rozliczanie kwoty podatku z tytułu towarów objętych procedurą uproszczoną. Towar w odprawie, gdy nie ma żadnych restrykcji (skanerów, rewizji bądź innych), jest zwalniany do wyjazdu z portu w ciągu 2h zgodnie z procedurami od momentu wysłania zgłoszenia celnego

.