Wyzwania logistyki miejskiej

Należy się spodziewać, że rynek logistyki miejskiej do roku 2030 będzie rósł średnio 8% rocznie ‒ tak wynika z badania przeprowadzonego przez FM Logistic i firmę konsultingową Roland Berger.

Należy też pamiętać, że transport kołowy odpowiada za około 20% ruchu i 30% emisji dwutlenku węgla w miastach. Rozwój handlu internetowego (e-commerce) w powiązaniu z rozproszonym charakterem branży logistycznej i wysokim wskaźnikiem (do 30%) niezrealizowania pierwszej dostawy utrudnia prowadzenie działalności zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.

Z opracowania „Logistyka w obszarach miejskich w obliczu wyzwań gospodarczych i ekologicznych” wynika, że jedynie bliższa współpraca prywatnych firm logistycznych, informatycznych, urzędów państwowych i lokalnych władz zapewni optymalizację przepływu towarów do miast i w ich granicach, przy jednoczesnym zaspokajaniu potrzeb klientów.
Kryzys związany z pandemią COVID-19 zwrócił uwagę opinii publicznej i polityków na łańcuchy dostaw, szczególnie na zwiększenie ich bezpieczeństwa w zakresie żywności i podstawowych produktów. W logistyce miejskiej widać to wyraźnie. Podczas lockdownu znacznie wzrosły przepływy B2C, przyspieszył e-commerce, wzmocniła się lokalna dystrybucja, czy oczekiwania klientów B2C w zakresie szybkości i śledzenia dostaw w czasie rzeczywistym. Ruch miejski znacznie się zmniejszył, zwalniając miejsce na transport towarów. Jednak transport w miastach wiąże się z uporczywym hałasem i zanieczyszczaniem powietrza.
Obecny model ekonomiczny, w którym każdy dystrybutor i niektórzy producenci mają własną infrastrukturę logistyczną i strategię organizacji transportu, nie jest ekonomicznie zrównoważony ani dobry dla środowiska. Konsumenci szukają bardziej odpowiedzialnej konsumpcji – nie tylko w produktach, które kupują, ale także w coraz większym stopniu w transporcie. Są bardziej wrażliwi na negatywne skutki logistyki miejskiej, które wpływają bezpośrednio na ich życie (zanieczyszczenie, zatory). Z badania wynika, że konieczny jest nowy model i ściślejsza współpraca między przewoźnikami logistycznymi. Powinien on obejmować klientów B2B, a także władze publiczne (ustanawiające przepisy).

Boom w dostawach do domu

10% mieszkańców miast w 13 krajach objętych badaniem odbiera jedną przesyłkę dziennie. Ponad jedna trzecia (37%) mieszkańców miast we Francji korzysta z dostaw produktów spożywczych do domu, przy czym w Paryżu wskaźnik ten wynosi aż 60%. W ramach walki z zanieczyszczeniem powietrza, coraz więcej miast uchwala przepisy ograniczające korzystanie z pojazdów napędzanych paliwami płynnymi. Od Kopenhagi po Stuttgart i Paryż ‒ miasta w całej Europie planują wprowadzić lub już wprowadzają zakaz korzystania z pojazdów zasilanych olejem napędowym.
Obserwowane tendencje rynkowe pozwalają stwierdzić, że obecnie najważniejszymi czynnikami kształtującymi działania logistyczne na obszarach zurbanizowanych jest rozwój handlu elektronicznego. Najnowsze badania pokazują, że Polski e-commerce w 2020 roku jest wśród najszybciej rosnących rynków w Europie. Zajmuje 13. miejsce na świecie pod względem dynamiki rozwoju. Każdego roku jego wartość wzrasta średnio o kolejne 18%. Już 73% w Polsce internautów robi zakupy online, co oznacza wzrost o 11% względem poprzedniego roku. Znaczenie może mieć tu okres pandemii i obostrzeń w życiu gospodarczym i społecznym, który skłonił wiele osób do kupowania przez Internet. Gwałtowny wzrost zainteresowania zakupami online, idące za tym lawinowe uruchamianie nowych sklepów internetowych czy nowe formy dostawy – to wszystko ma wpływ na obecny i przyszły kształt branży e-commerce, jak również wymaga odpowiedniej adaptacji po stronie operatorów logistycznych. Kluczowym zagadnieniem jest dostosowanie infrastruktury miejskiej i budowanie sieci dystrybucji w pobliżu centrów miast, aby czas dotarcia do odbiorcy/dystans do pokonania przez pojazd dystrybucyjny był zminimalizowany – mówi Michał Niemojewski, Process Engineering Manager, FM Logistic Central Europe.

Trzy propozycje

Wyniki badania wskazują na trzy możliwości optymalizacji efektywności branży logistycznej w obszarach miejskich:
• wprowadzenie wspólnych norm, na przykład pod względem wymiarów przesyłek, by usprawnić obsługę przeładunku;
• współdzielenie zasobów magazynowych i transportowych poszczególnych podmiotów;
• optymalizacja wykorzystania istniejącej infrastruktury miejskiej: korzystanie z buspasów podczas przewozu towarów w porze nocnej, transport multimodalny (łączenie transportu kołowego, kolejowego, drogą morską) itp.
Jak wskazują twórcy raportu logistycy często tworzyli rozwiązania specyficzne dla swojego sektora – jak to często bywa w większości branż, zaniedbując integrację całego swojego ekosystemu. Ten sposób myślenia należy zastąpić współpracą między różnymi zainteresowanymi stronami. Dzięki ogólnemu spojrzeniu łatwiej będzie zidentyfikować obecne przeszkody i sposoby ich przezwyciężenia. Ustanowienie wspólnych standardów jest niezbędnym warunkiem udanej współpracy, niezależnie od tego, czy wiąże się ona z regułami dotyczącymi wielkości paczek, określeniem wspólnej polityki wykorzystania danych, ujednoliceniem norm emisji dwutlenku węgla, czy zachęcaniem do łączenia zasobów między interesariuszami logistyki transportu. Ostatecznie celem jest efektywny i przejrzysty transport towarów w całej UE, przy jednoczesnym zapewnieniu równowagi ekonomicznej.

– Zaspokojenie potrzeb transportowych mieszkańców miasta należy do największych wyzwań współczesnej logistyki. Wiąże się również z licznymi problemami, a ich głównym źródłem jest przede wszystkim brak zgodności pomiędzy istniejącymi strukturami przestrzennymi miast, rosnącymi potrzebami ich użytkowników, a funkcjonującymi w lokalnie systemami transportowymi. Większość barier wdrażania efektywnych rozwiązań w zakresie dystrybucji miejskiej w Polsce wynika z braku wiedzy na temat aktualnych potrzeb, dostępnych metod oraz całkowitych kosztów inwestycji. Od wielu lat systematycznie rośnie świadomość znaczenia logistyki miejskiej, a tym jej kluczowych obszarów. Zauważalne są inwestycje w największych miastach, takich, jak: Warszawa, Rzeszów, Wrocław, Bydgoszcz, Gdańsk, Katowice, Gdynia, Toruń, Białystok, Lublin czy Kraków. Niektóre z dostępnych rozwiązań w zakresie logistyki miejskiej, z uwagi na aspekty techniczne, organizacyjne czy finansowe nie znajdują powszechnego zastosowanie. Część z nich zyskuje na znaczeniu i należy się spodziewać, że w najbliższych latach będą szeroko stosowane – zauważa Michał Niemojewski.

Trzy priorytety inwestycyjne

W badaniu opisano również trzy priorytety inwestycyjne w obszarze nowych technologii:
• zbieranie i udostępnianie danych na temat przestrzeni miejskich, by zapewnić lepsze planowanie tras przejazdu i śledzenie przesyłek;
• automatyzację obsługi magazynów, by zwiększyć tempo i poprawić dokładność realizacji zamówień;
• korzystanie z efektywnych ekologicznie środków transportu (pojazdy zasilane energią elektryczną, gazem lub wodorem), które zapewniają wysoką wartość operacyjną i ograniczają wpływ na środowisko naturalne.

– Podmioty z branży logistyki w obszarach miejskich muszą wspólnie przemyśleć dotychczasowe praktyki, by reagować na potrzeby klientów, a jednocześnie dbać o rachunek ekonomiczny i środowisko naturalne ‒ powiedział Xavier Prévost, dyrektor ds. rozwiązań biznesowych i systemów informatycznych w FM Logistic.

– FM Logistic już w drugiej połowie 2021 roku wdroży w Polsce pilotażowy projekt obejmujący uruchomienie ogólnopolskiej sieci dystrybucji miejskich dla jednego ze swoich klientów z wykorzystaniem pojazdów elektrycznych i dedykowanymi magazynami przeładunkowymi w obrębie największych miast wojewódzkich – dodaje Michał Niemojewski. – Nie będą to pierwsze pojazdy elektryczne w naszej flocie. Od roku 2017 posiadamy samochód elektryczny Nissan eNV200 z agregatem chłodniczym, który jest wykorzystywany do obsługi klientów farmaceutycznych w aglomeracji warszawskiej. Rozwiązanie to zdało egzamin, dlatego zdecydowaliśmy się je rozwijać.

Obiecujące inicjatywy

Jak wskazują twórcy raportu więcej sposobów transportu towarów i pojawienie się nowych graczy (Cargomatic, Uber, Amazon Fresh itp.) przyczynia się do nasycenia przestrzeni miejskich i lokalnych magazynów logistycznych. Ważne jest, aby inteligentniej wykorzystywać istniejącą infrastrukturę, korzystając między innymi z jej tymczasowej dostępności.
Rozwiązań usprawniających logistykę jest wiele i różnią się one w zależności od kwot przeznaczonych na inwestycje. Przy kontrolowanych budżetach firmy logistyczne mogą rozwijać mobilne centra dystrybucyjne, korzystać w godzinach nocnych z nieużywanych pasów autobusowych do rozładunku towarów, a także rozwijać samoobsługowe punkty odbioru.
Na całym świecie uruchomiono liczne projekty służące optymalizacji przepływu towarów i informacji w aglomeracjach miejskich. – Innowacyjne rozwiązania techniczne i organizacyjne pojawiają się na każdym etapie łańcucha wartości, od transportu i magazynowania po obsługę zwrotów. Zmieniają dotychczasowy sposób obsługi ostatniego etapu dostawy przez firmy logistyczne, a także nastawienie klientów i konsumentów, podnosząc jakość wskaźnika kosztu do gwarantowanej wartości i obsługi klienta, przy jednoczesnym ograniczeniu wpływu na środowisko naturalne ‒ powiedział Gabriel Schillaci, dyrektor ds. transportu, logistyki i usług mobilnych w paryskim oddziale firmy Roland Berger.
Przykładowo w Wielkiej Brytanii firma Mole Solutions uruchomiła pilotażowy projekt wykorzystania kapsuł w podziemnym transporcie towarów w Southampton. We Francji FM Logistic i firma Novaxia z branży nieruchomości nawiązały współpracę w zakresie uruchamiania tymczasowych centrów usług logistycznych w opuszczonych obiektach w mieście. Współfinansowany przez region Ile-de-France projekt nosi nazwę „PLUME”. Z kolei w roku 2018 w Chapelle, międzynarodowej dzielnicy Paryża, otwarto centrum usług logistycznych „The Logistics Hotel”, wielokondygnacyjny magazyn z terminalem kolejowym, umożliwiającym ograniczenie transportu kołowego.

KOMENTARZE

W kontekście zrównoważonego rozwoju, trzy najważniejsze cele i wyzwania dla branży KEP to wprowadzanie: ekologicznych środków transportu, optymalnych sposobów ich wykorzystania oraz elastycznych form dostawy na ostatniej mili. Co ważne: każdy z tych celów współgra z oczekiwaniami klientów, co ma dla nas kluczowe znaczenie.
Flota pojazdów kurierskich w najbliższych latach na pewno mocno się zmieni. Pojawi się w niej sporo pojazdów innowacyjnych, choć wcale nie muszą to być nowatorskie technologie. Podam przykład: na początku czerwca 2020 roku GLS, jako pierwsza firma kurierska w kraju, uruchomił rower kurierski, który obsługuje przesyłki w ścisłym centrum Krakowa. W tej konkretnej lokalizacji jest rozwiązaniem najkorzystniejszym, ponieważ znajduje się tam rozległy obszar wyłączony z ruchu kołowego, ale dostępny dla rowerów. W planach mamy już wprowadzenie tego typu rowerów, jak i np. samochodów z napędem elektrycznym również w innych polskich metropoliach.
GLS w całej Europie prowadzi obecnie ponad 20 testów różnego rodzaju pojazdów zero- lub niskoemisyjnych, w tym rowerów z elektrycznym wspomaganiem i małych pojazdów elektrycznych jak e-skutery.
Jak najlepiej wykorzystywać pojazdy kurierskie? Od kilku miesięcy, planując trasy kurierskie, korzystamy z geokodowania. Do każdego adresu odbioru lub doręczenia przesyłki przypisywane są precyzyjne współrzędne geograficzne (geokordynaty). Dzięki temu kurierzy jeżdżą krócej i oszczędzają paliwo, co bezpośrednio przekłada się na niższą emisję.
W ramach rozwiązań dla ostatniej mili wprowadzamy usługi i funkcjonalności ułatwiające skuteczne doręczenie dla odbiorców indywidualnych. To np. możliwość dostawy bez podpisu we wskazane przez odbiorcę, bezpieczne miejsce. Systematycznie rozwijamy też sieć punktów nadania i odbioru Szybka Paczka/ParcelShop.

Jako firma kurierska dostrzegamy wpływ naszej działalności na komfort lokalnych społeczności. Jednym z najważniejszych sposobów ograniczenia emisji CO2 jest wykorzystywanie pojazdów nisko- i zeroemisyjnych. DPD Polska właśnie rozszerzyła swoją flotę o 50 samochodów elektrycznych typu bus. Jest to największa tego typu flota na polskim rynku. Pierwsze stacje ładowania samochodów zostały zainstalowane już w Krakowie, Kaliszu, Gdańsku, Warszawie, Toruniu i Częstochowie i pojawią się w kolejnych miastach.
Istotne jest również optymalizowanie procesów doręczeń na ostatniej mili. Popularnym trendem jest tworzenie punktów nadań i odbiorów oraz oddziałów miejskich. Dzięki nim zwiększa się procent skutecznych doręczeń oraz skraca czas ich trwania. Na szczególną uwagę zasługują DPD Pickup Oddziały Miejskie. Pracujący w nich kurierzy często dostarczają przesyłki za pomocą pojazdów nisko- lub zeroemisyjnych oraz pieszo, co pozwala ograniczyć ślad węglowy. DPD Polska realizuje także dostawy nocne skierowane do sieci handlowych prowadzących sprzedaż w sklepach stacjonarnych. Dostawy nocą zmniejszają uciążliwość handlu dla najbliższego otoczenia.
Działania na rzecz zrównoważonej logistyki miejskiej to ważny element strategii DPDgroup, która zobowiązała się do 2025 r. znacząco obniżyć ślad węglowy doręczeń w wybranych miastach Europy i zmniejszyć emisje o co najmniej 80% w porównaniu z rokiem 2020. Grupa zainstaluje 3600 stacji do ładowania, uruchomi 80 nowych oddziałów miejskich i rozszerzy flotę o 7000 pojazdów z napędem alternatywnym. W wybranych miastach prowadzimy pomiary jakości powietrza przez czujniki. Firma podjęła także decyzje o przejściu na biodegradowalne materiały opakowaniowe, instalowaniu własnych farm fotowoltaicznych, a także regularnych zakupach tzw. zielonej energii.
Zapobieganie negatywnym wpływom łańcucha logistycznego wymaga także współpracy z lokalnymi władzami, by szybko reagować na nowe wymagania i zmieniające się przepisy. Skuteczne działania firm kurierskich nie będą możliwe bez zmodernizowanej infrastruktury parkingowej, w tym wydzielonych specjalnych stref dla samochodów dostawczych. Barierą jest także brak miejskiej infrastruktury do ładowania samochodów elektrycznych.

Oprac. Kinga Wiśniewska