Kolejne nowelizacje ustaw o cudzoziemcach

W ostatnim czasie weszły w życie ustawy wprowadzające rewolucję w legalizacji pobytu i pracy cudzoziemców. Ale to nie koniec. Na horyzoncie już pojawiła się kolejna nowelizacja ustawy o pomocy Obywatelom Ukrainy, która wprowadza szereg zmian, m.in. zniesienie artykułów dotyczących przedłużeń pobytów na specustawie COVID-owej. Niedopilnowanie terminów i procedur w zatrudnianiu cudzoziemców wg. nowych rozporządzeń może oznaczać utratę pracownika lub wysoką grzywnę.

Zatrudnianie cudzoziemców jest już normą na polskim rynku pracy z uwagi na ciągły brak pracowników niższego szczebla. Dzięki obcokrajowcom, polscy przedsiębiorcy są w stanie utrzymać ciągłość działania firmy i wypełnić swoje luki kadrowe. Obywatele UE nie mają większych problemów, aby podjąć pracę
w Polsce. Problem pojawia się przy cudzoziemcach spoza UE, którzy muszą wraz z pracodawcą zadbać
o swój legalny pobyt, a także legalną pracę. Przepisy dotyczące zatrudniania cudzoziemców oraz legalizacji ich pobytu są ciągle poddawane zmianom. Najnowsze z nich to wprowadzona w życie w styczniu 2022 r. nowelizacja ustawy o zatrudnieniu cudzoziemców, oraz w marcu 2022 r. specustawa o pomocy Obywatelom Ukrainy, której głównym założeniem było wdrożenie powiadomień oraz wydłużenie pobytów dla Obywateli Ukrainy. To jednak nie koniec. Pracodawców i pracowników z zagranicy czekają kolejne zmiany. Pod koniec października br. został opublikowany nowy projekt o pomocy Obywatelom Ukrainy, który prawdopodobnie wejdzie w życie jeszcze w tym roku.

– Najnowsza nowelizacja ustawy o pomocy Obywatelom Ukrainy wprowadzi szereg zmian w legalizacji pobytu cudzoziemców. Co więcej, do nowelizacji tej ustawy zostało też dodanych kilka innych ustaw. Zmiany odnoszą się m.in. do zatrudniania na podstawie specustawy COVID-owej, tego kiedy cudzoziemiec wjechał do Polski oraz terminu ważności dokumentów pobytowych. Pracodawcy będą musieli bardzo uważnie sprawdzić status zatrudnianych cudzoziemców, aby nie zgubić się w gąszczu przepisów i nie popełnić błędów przy legalizacji ich pracy czy pobytu. A skutki pomyłki lub niedopatrzenia mogą być poważne, jak strata pracownika czy grzywna nawet do 30 000 zł. – podkreśla Daniel Sola, Dyrektor Projektów Międzynarodowych w agencji zatrudnienia Trenkwalder.

Jakie zmiany wprowadzi najnowszy projekt ustawy o pomocy Obywatelom Ukrainy? Zmiany dotyczą m.in.:

• zniesienia artykułów odnoszących się do przedłużeń pobytów na specustawie COVID-owej
• przedłużenia pobytów obywateli Ukrainy, których dokumenty pobytowe kończą się po 24.02.2022r.
• uchylenia art. 38
• dokumentu elektronicznego DIIA
• obowiązkowych numerów PESEL dla obywateli Ukrainy

Co utrudni życie pracodawcom, a co będzie łatwiejsze?

Zniesienie artykułów COVID-owych

Jednym z założeń nowelizacji ustawy o pomocy Obywatelom Ukrainy jest uchylenie ze specustawy COVID-owej artykułów dotyczących legalnego pobytu cudzoziemców. Kiedy, więc nowelizacja wejdzie w życie, cudzoziemcy, których pobyt był do tej pory przedłużony na mocy specustawy COVID-19, będą mieli tylko 30 dni na jego zalegalizowanie. Przypomnijmy, że ustawa COVID-owa przedłużała legalność dokumentów dotyczących zarówno pracy jak i pobytu do 30 dnia po zakończeniu stanu epidemii. Zniesienie artykułów „covidowych” dotyczących przedłużonych legalnych pobytów cudzoziemców może spowodować kolejki
w urzędach, bo wielu cudzoziemców będzie musiało jak najszybciej starać się o nowy legalny pobyt. Urzędy mogą być nieprzygotowane na tak dużą ilość składanych wniosków o wyrobienie karty pobytu.  

– Zważywszy na to, jak już dzisiaj trudno o termin w urzędzie, to pracodawcy, nie czekając na wejście nowelizacji w życie, już powinni zainteresować się tym, czy karty pobytu zatrudnianych przez nich cudzoziemców będą nadal aktualne po zniesieniu artykułów COVID-owych. Jeśli nie, to teraz jest czas na składanie wniosków, bo jeżeli nie zdążymy z pozyskaniem nowej karty pobytu w ciągu 30 dni, to samo złożenie wniosku już rozpoczyna proces legalizacji. – mówi Daniel Sola.

Ekspert z Trenkwaldera, zwraca też uwagę, na to, że legalizacja pobytu leży po stronie cudzoziemca i to on zobowiązany jest do dostarczenia do urzędu w terminie wszystkich wymaganych dokumentów
i wypełnionych załączników.

– Łatwo w tym wypadku o pomyłkę lub niedopatrzenie związane choćby z niewystarczającą znajomością języka polskiego, które mogą skutkować tym, że cudzoziemiec nie dostanie wymaganego pozwolenia na czas i będzie musiał opuścić Polskę. Warto też pamiętać, że każdy urząd rządzi się swoimi prawami. Lista dokumentów wymagana przy złożeniu wniosku np. na kartę pobytu będzie się różniła w zależności od województwa, w którym składamy dany wniosek. –  zaznacza Daniel Sola, ekspert Trenkwaldera.

Przepisy dopuszczają, aby cudzoziemiec miał pełnomocnika, np. agencję zatrudnienia czy kancelarię prawną, która może w jego imieniu złożyć wszystkie potrzebne dokumenty, pilnować całej procedury, żeby cudzoziemiec w jak najkrótszym czasie mógł otrzymać zezwolenie na pobyt. Takie rozwiązanie zdejmuje pracodawcy kłopot z głowy.

Przedłużanie pobytów obywateli Ukrainy

Nowy projekt o pomocy Obywatelom Ukrainy przewiduje przedłużenie niektórych dokumentów pobytowych, których ważność ustaje po 24 lutego 2022 r. W projekcie wyszczególnione są m.in.:

• Wiza krajowa
• Zezwolenie na pobyt czasowy
• Wiza Schengen
• Wiza wydana przez inne państwo strefy Schengen
• Ruch bezwizowy

Według nowelizacji ustawy, wyżej wymienione dokumenty będą przedłużone do 24.08.2023 r. Natomiast obywatele Ukrainy, których dokumenty pobytowe tracą ważność przed 24.02.2022, na dziś mają przedłużone pobyty na specustawie COVID-owej oraz na aktualnej ustawie o pomocy Obywatelom Ukrainy (do 31.12.2022). A od czasu zniesienia artykułów „covidowych” będą mieli 30 dni na zalegalizowanie swojego pobytu na terytorium RP.

Uchylenie Art. 38

W proponowanej nowelizacji ustawy o pomocy Obywatelom Ukrainy (wprowadzonej w życie 12 marca br. z mocą od 24 lutego), uchylono artykuł 38, mówiący o możliwości złożenia wniosku na kartę czasowego pobytu dla Obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z konfliktem zbrojnym. Takie zezwolenie miało być wydawane na okoliczności, które dotychczas nie występowały i zakładały, że uchodźcy wojenni nie będą musieli przez okres 9 miesięcy składać wniosku o kartę pobytu. W listopadzie br. upływa termin tych 9 miesięcy, więc ustawodawca założył przedłużenie tego okresu do 18 miesięcy łączenie, czyli do 24.08.2023 r.  

Dokument elektroniczny DIA

Dobrą wiadomością dla pracodawców będzie zwiększenie ważności dokumentu DIIA. Jest to dokument elektroniczny, który potwierdza legalny pobyt cudzoziemca na terytorium RP. Dokument został utworzony dla uchodźców wojennych z Ukrainy i jest pierwszym w pełni cyfrowym pozwoleniem na pobyt w Unii Europejskiej. DIIA dostępna jest w rządowej aplikacji mObywatel i może być zainstalowana na telefonach z systemami Android czy IOS. Dokument pozwala na poruszanie się w ramach Unii Europejskiej, a także przekraczanie jej granic zewnętrznych.

– W nowym projekcie ustawy, dokument DIIA ma być sam w sobie dokumentem pobytowym, do którego nie będzie potrzebna już wiza i który pozwoli na łatwiejsze oraz szybsze skontrolowanie legalności pobytu cudzoziemca w Polsce. To duże ułatwienie zarówno dla cudzoziemców, urzędników i pracodawcy. Wystarczy, że cudzoziemiec pokaże pozwolenie na pobyt w aplikacji DIIA. Pracodawca będzie mógł natomiast w aktach osobowych przechowywać zdjęcie dokumentu z aplikacji. Nie trzeba będzie wykonywać dodatkowych czynności związanych ze sprawdzaniem legalności pobytu cudzoziemca – mówi Daniel Sola.  

Obowiązkowe PESEL-e

Nowelizacja ustawy zakłada również obowiązek nadania numeru PESEL. Każdy Obywatel Ukrainy, który przyjechał do Polski po 24.02.2022 r., ma obowiązek złożenia wniosku o nadanie mu numeru PESEL. Do tej pory takiego wymogu nie było. Numer PESEL był obowiązkowy tylko dla tych, którzy nie mieli ze sobą żadnych dokumentów pobytowych, a chcieli skorzystać z pomocy Państwa Polskiego. Numer PESEL będzie potrzebny cudzoziemcom do założenia profilu zaufanego, który z kolei jest wymagany przy aplikacji DIIA. Ułatwi też pracodawcom późniejsze rozliczenia podatkowe pracowników z Ukrainy.

Artykuł ukazal się w czasopiśmie Eurologistics 6/2022