ABC eksportera

Dla przedsiębiorców eksport oznacza – w potocznym znaczeniu – że towar opuszcza terytorium Unii Europejskiej. Proces ten jest jednak złożony i połączony z czynnościami, które muszą wystąpić po sobie, aby spełniał wszystkie wymogi prawne. Do tego celu potrzebna jest dobrze wynegocjowana umowa. Każda bowiem czynność w przedsiębiorstwie kończy się podatkami, więc stawiam tezę, która brzmi: „Eksport musi spełnić wszystkie wymogi prawne, aby prawidłowo rozliczyć się z podatków, a do tego trzeba wynegocjować dobrą umowę”.

Sprzedaż

Proces eksportu towarów powinien być uregulowany umową sprzedaży, ponieważ taka forma najbardziej zabezpiecza obie strony. Zgodnie z kodeksem cywilnym przez umowę sprzedaży: sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i mu ją wydać, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Przy eksporcie towarów warunki przeniesienia prawa własności powinny być zawarte w umowie sprzedaży. Pamiętać należy również, że przy sprzedaży międzynarodowej trzeba uwzględnić przepisy zawarte w konwencji o sprzedaży Narodów Zjednoczonych.
Podstawą zawierania wszystkich umów są przepisy prawa. Nawet pomimo istnienia swobody zawierania umów na wolnym rynku mamy warunek, że zakontraktowane elementy muszą być zgodne z prawem. Przejawia się to w tym, że umowa ma zabezpieczyć należytą staranność w wykonaniu czynności należących po stronie podatnika.
Podstawowym i ważnym elementem przy sprzedaży towarów jest ustalenie jej warunków. Tylko wówczas określone zostanie, która ze stron (sprzedawca czy kupujący) będzie zobowiązana do zapłacenia danin publiczno-prawnych (cło oraz podatki) oraz jakie koszty i ryzyka będzie ponosić każda ze stron. Jest to bardzo istotne, ponieważ warunkuje kolejne postępowania, a co za tym idzie, odpowiedzialność w łańcuchu dostaw. Warunki sprzedaży dookreślają, kto spełnia definicję prawną nadawcy oraz kto spełnia definicję prawną eksportera na gruncie międzynarodowego prawa.
„Nadawcą” jest osoba, która zawarła umowę przewozu z przewoźnikiem – takie określenie znajdziemy zarówno w konwencji CMR, jak i w ustawie Prawo przewozowe. Natomiast „eksportera” ustanowiono w rozporządzeniu unijnym i jest to osoba mająca siedzibę na obszarze celnym Unii Europejskiej, którą – w chwili przyjęcia zgłoszenia – wiąże umowa z odbiorcą w państwie trzecim oraz która jest uprawniona do decydowania i zdecydowała o wysłaniu towarów do miejsca przeznaczenia poza obszarem celnym UE. Instrukcja do zgłoszeń celnych określa, że nadawca/eksporter jest to osoba dokonująca zgłoszenia wywozowego lub osoba, na rzecz której takie zgłoszenie jest dokonywane, która jest właścicielem towarów lub posiada podobne do prawa własności prawo do dysponowania towarem w chwili przyjęcia zgłoszenia.

Organizacja transportu

Kolejnym warunkiem koniecznym do prawidłowych rozliczeń procesu eksportowego może być organizacja transportu. Tę kwestię możemy odnaleźć w wytycznych Komisji Europejskiej, uchwale Sądu Najwyższego czy w wielu publikacjach. Podstawową kwestią jest przyjrzenie się, jak sprzedajemy towar. Utarło się, że najlepiej sprzedać „tu i teraz”, czyli na warunkach EXW. Jednak sprzedaż na warunkach EXW poza UE nie istnieje. Wyjaśnić tę kwestię można w prosty sposób: kupujący ani nikt w jego imieniu (spedytor) nie przyjedzie, aby załadować towar na środek transportu. Prawo zabrania także kierowcy dokonania załadunku. Więc powstaje pytanie „kto?”. Zwykle jest to zatem sprzedający i tu zaczyna się pierwszy problem: czy na pewno zgłosiliśmy do zaksięgowania „bezpłatne świadczenie usługi” i czy wykazaliśmy wartość podarowanej usługi kupującemu? Jeżeli nie, to właśnie uszczuplamy budżet państwa w kraju przeznaczenia, bo wartość sprzedawanego towaru jest wyższa od deklarowanej i płaconej. Takie niuanse odnajdujemy w rozporządzeniu Rady i Parlamentu Europejskiego oraz w międzynarodowym Kodeksie Wartości Celnej. Należy podkreślić, że sprzedaż towaru w sposób opisany powyżej należy uznać za sprzedaż krajową, gdyż pozostawiając towar na magazynie do dyspozycji kupującego, pozbyliśmy się prawa decydowania o nim.
To niestety nie koniec nieświadomych błędów, jakie najczęściej popełniają przedsiębiorcy. Przy źle wynegocjowanej umowie mamy kolejny aspekt, którym jest odprawa celna. Jeżeli my zlecamy odprawę celną, to agencja celna pracuje na nieprawidłowym upoważnieniu. Czyli w rozumieniu przepisów – bez upoważnienia. Według prawa oznacza to zatem, że wszystkie czynności, jakie agencja celna wykonuje, czyni to w swoim imieniu i na swoją rzecz, a nie na rzecz podatnika, a zatem to ona staje się eksporterem! Dodatkowo moglibyśmy jeszcze pochylić się nad fakturą za czynności agencji celnej. Niestety nie są one kosztem służącym przynoszeniu przychodu w firmie, więc nie mogą zostać odliczone od podstawy opodatkowania. Źle wynegocjowana umowa wpędza nas w labirynt błędów bez wyjścia. Sprzedając zatem towar poza UE, wymagane jest, aby wynegocjować sprzedaż z gestią transportową (czyli na INCOTERMSACH z grupy C i D), zapewniając sobie tym samym bezpieczeństwo transakcji eksportowej.

Dokumenty do zgłoszenia celnego

Dobrze poprowadzony eksport towaru poza UE wymaga posiadania i archiwizowania dokumentów przez 5 lat od daty zgłoszenia celnego. Tu należy pamiętać, że faktura handlowa, list przewozowy, faktura za transport i organizację transportu oraz packing lista, jak również wszystkie inne dokumenty, które będą wymagane ze względu na rodzaj towaru, należy uznać za podstawową dokumentację. Ta dokumentacja musi mieć swoje odzwierciedlenie w zapisach dokumentów  potwierdzających wyprowadzenie towaru (nie musi to być IE599, tylko dokument zgodny z art. 334 aktu wykonawczego do UKC). Natomiast dokumentów tych nie będziemy posiadali przy źle wynegocjowanej umowie sprzedaży.

Wszystkie powyższe informacje zawarte są w następujących aktach prawnych:

• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 952/2013 z dnia 9 października 2013 r. ustanawiające unijny kodeks celny (wersja przekształcona), zwane dalej „UKC”;
• Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2015/2446 z dnia 28 lipca 2015 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 w odniesieniu do szczegółowych zasad dotyczących niektórych przepisów unijnego kodeksu celnego, zwane dalej „Rozporządzeniem Delegowanym” lub „AD”;
• Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2015/2447 z dnia 24 listopada 2015 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonania niektórych przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 ustanawiającego unijny kodeks celny, zwane dalej „Rozporządzeniem Wykonawczym” lub „AW”;
• Dyrektywa 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (tekst skonsolidowany), zwana dalej „Dyrektywą VAT”;
• Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, zwana dalej „UoPoTiU”;
• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 8 września 2016 r. w sprawie zgłoszeń celnych, zwane dalej „Rozporządzeniem Ministra Finansów”;
• Ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (tekst skonsolidowany), zwane dalej „KSH”;
• Ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (tekst skonsolidowany), zwana dalej „Ustawą o opłacie skarbowej”;
• Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) sporządzona w Genewie dnia 19 maja 1956 r. (Dz. U. z 1962 r. Nr 49, poz. 238, sprost. Dz. U. z 1995 r. Nr 69, poz. 352), zwana dalej „Konwencją CMR”;
• Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. – Prawo przewozowe (tekst skonsolidowany), zwana dalej „Prawo przewozowe”;
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst skonsolidowany), zwana dalej „KC”;
• Konwencja Narodów Zjednoczonych z dnia 11 kwietnia 1980 r. o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów, sporządzona w Wiedniu, zwana dalej „Konwencja Narodów Zjednoczonych”.

Informacje o autorze:
dr Izabella Tymińska, ekspert celny. Zajmuje się doradztwem z zakresu przepisów prawa celnego i podatkowego, importu i eksportu towarów i usług, analizą finansowo-ekonomiczną kontraktów międzynarodowych. Specjalizuje się w sprawach z tzw. „górnej półki trudności” – zawiłych i nietypowych. Jest wykładowcą na Akademii Sztuki Wojennej na Wydziale Zarządzania i Dowodzenia w Instytucie Logistyki w Warszawie.