Czy to lekka odwilż czy początek końca ESG?
Najnowsze zmiany w regulacjach ESG UE w zakresie raportowania i obowiązków firm
W ciągu ostatnich trzech dni ogłoszono w Unii Europejskiej istotne zmiany w regulacjach dotyczących ESG (środowiskowych, społecznych i ładu korporacyjnego), szczególnie w zakresie obowiązkowego raportowania przez firmy. 26 lutego 2025 r. Komisja Europejska przyjęła pakiet reform zwany potocznie “Omnibus I”, mający na celu uproszczenie przepisów i redukcję obciążeń administracyjnych dla przedsiębiorstw.
Poniżej przedstawione zostały kluczowe elementy tych zmian, ich potencjalny wpływ na firmy oraz reakcje rynku i ekspertów, opierając się na oficjalnych źródłach UE (Komisja, organy nadzoru) oraz doniesieniach branżowych.
Zmiany w dyrektywie CSRD (raportowanie zrównoważonego rozwoju)
Komisja zaproponowała drastyczne ograniczenie zakresu obowiązkowej sprawozdawczości zgodnie z dyrektywą CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive). Próg definiujący „duże jednostki” objęte CSRD ma wzrosnąć z 250 do 1000 pracowników, pozostawiając bez zmian kryteria finansowe (obrót 50 mln € lub suma bilansowa 25 mln €) Oznacza to, że ok. 80% firm pierwotnie objętych CSRD zostanie zwolnionych z obowiązku raportowania.
Na przykład notowane MŚP (małe i średnie spółki giełdowe) nie będą już automatycznie objęte CSRD, o ile nie spełniają nowych progów „dużych” przedsiębiorstw. Dodatkowo firmy spoza UE będą podlegać dyrektywie CSRD tylko jeśli ich obrót w UE przekracza 450 mln € (wcześniej 150 mln €), przy jednoczesnym posiadaniu w UE dużej spółki zależnej (wg nowych progów) lub oddziału o obrocie min. 50 mln € (podniesionym z 40 mln €).
Odroczenie obowiązkowego raportowania czyli proponowane zmiany odraczają o dwa lata pierwsze raporty zgodne z CSRD dla firm, które pozostaną objęte dyrektywą. Zamiast raportować dane za rok 2025 w roku 2026, duże przedsiębiorstwa (>1000 pracowników) miałyby pierwsze raporty ESG dopiero w roku 2028. Innymi słowy, termin rozpoczęcia raportowania dla obecnie zobowiązanych firm zostałby przesunięty do 2028 r. (co odpowiada postulatowi niektórych państw członkowskich, np. Niemiec, które wnioskowały o odłożenie obowiązków CSRD o dwa lata). Analogicznie, odłożone zostałyby powiązane obowiązki raportowania wg unijnej taksonomii – ze względu na powiązanie przepisów (art. 8 Rozporządzenia o Taksonomii) z terminami CSRD.
W odpowiedzi na obawy, że duże spółki mogłyby wymuszać na mniejszych kontrahentach szczegółowe dane ESG, Komisja zaproponowała wprowadzenie dobrowolnego standardu raportowania dla firm poniżej 1000 pracowników. Standard ten (oparty na uproszczonych standardach dla MŚP) ma działać jako „tarcza” ograniczająca zakres informacji, jakich duże podmioty (objęte CSRD) mogą żądać od mniejszych firm w swoich łańcuchach wartości. Innymi słowy, przedsiębiorstwa spoza obowiązkowego zakresu CSRD miałyby dostarczać dane ESG na zasadzie dobrowolnej i uproszczonej, co chroniłoby je przed nadmiernymi wymaganiami ze strony partnerów biznesowych.
Uproszczenie standardów raportowania (ESRS)
Zmianie mają ulec Europejskie Standardy Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju (ESRS), stanowiące podstawę raportów ESG zgodnych z CSRD. Komisja zapowiedziała redukcję liczby wymaganych wskaźników i ujawnień oraz zapewnienie spójnosci standardów z innymi regulacjami
Planowane jest usunięcie najmniej istotnych danych, większe skupienie na mierzalnych wskaźnikach liczbowych zamiast opisowych narracji, a także lepsze rozróżnienie elementów obowiązkowych od fakultatywnych. Ponadto zrezygnowano z obowiązkowych standardów sektorowych – firmy nie będą musiały stosować osobnych ESRS dla poszczególnych branż.
Utrzymano również dotychczasowy poziom weryfikacji raportów: ograniczona pewność (limited assurance) pozostanie wymogiem, rezygnując z wcześniejszych planów ewentualnego przejścia na pełną rewizję (reasonable assurance) w przyszłości.
Zgodnie z pakietem Omnibus, także obowiązki ujawnień na gruncie Taksonomii UE (czyli raportowania udziału „zielonych” przychodów, CAPEX/OPEX) mają objąć tylko największe przedsiębiorstwa. W praktyce próg wielkości dla obowiązkowego raportowania wg Taksonomii zostanie podniesiony tak, by odpowiadał nowej definicji dużych spółek z CSRD (tj. ~1000+ pracowników, analogicznie do progu z dyrektywy CSDDD). Mniejsze firmy byłyby zwolnione z tych obowiązków, co upraszcza wymogi dla ok. 50-85% podmiotów pierwotnie objętych Taksonomią
Pakiet obejmuje też uproszczenia w planowanej dyrektywie o należytej staranności (Corporate Sustainability Due Diligence Directive). Proponuje się uproszczenie obowiązków due diligence tak, aby firmy skupiły systematyczne działania przede wszystkim na bezpośrednich partnerach biznesowych w łańcuchu dostaw. Ograniczenie zasięgu odpowiedzialności do pierwszego szczebla dostawców ma na celu uniknięcie nadmiernych kosztów i złożoności, jakie niosłoby monitorowanie całego rozbudowanego łańcucha dostaw. Ponadto Komisja zaproponowała formalne opóźnienie wejścia w życie CSDDD, wydłużając termin implementacji tej dyrektywy w państwach członkowskich (co wynika z drugiego wniosku ustawodawczego w pakiecie Omnibus). Tym samym, firmy zyskają więcej czasu, zanim nowe obowiązki dotyczące praw człowieka i środowiska w łańcuchach dostaw staną się egzekwowalne.
Odcięcie od biurokracji
Zaproponowane zmiany, zdaniem Komisji, znacząco odciążą biznes od biurokracji, nie osłabiając jednocześnie kluczowych celów klimatycznych i społecznych. Szacuje się, że uproszczenia przyniosą łącznie ponad 6 mld € oszczędności administracyjnych dla europejskich firm. Małe i średnie przedsiębiorstwa zyskają najwięcej – większość z nich zostanie zwolniona z obowiązkowego raportowania ESG, co uwalnia ich zasoby i ogranicza koszty dostosowania do nowych przepisów. Nawet te MŚP, które działają jako dostawcy dla dużych korporacji, mają być chronione przed przerzucaniem na nie nadmiernych wymogów informacyjnych dzięki mechanizmowi „tarczy” (uproszczone dobrowolne standardy dla MŚP)
Rządy niektórych państw oraz organizacje biznesowe od dawna wskazywały na potrzebę takiej ulgi – np. rząd Niemiec argumentował, że bez odroczenia terminów wiele firm nie zdążyłoby się przygotować, co mogłoby zaszkodzić konkurencyjności gospodarki. Zmiany wpisują się zresztą w szerszy cel UE, jakim jest 25% redukcja obciążeń administracyjnych dla biznesu, aby wspierać inwestycje i wzrost gospodarczy. Jak podkreśla Komisja, nowe regulacje mają skupić się na największych przedsiębiorstwach, które wywierają największy wpływ na klimat i środowisko, nie odcinając jednak mniejszych firm od możliwości finansowania zrównoważonego rozwoju (np. banki wciąż będą mogły oferować “zielone” kredyty MŚP, ale nie będą one musiały spełniać tak rozbudowanych obowiązków raportowych jak dotąd planowano). Mimo korzyści dla wielu firm, obserwatorzy zwracają uwagę na potencjalne negatywne skutki tych zmian. Inwestorzy i instytucje finansowe obawiają się, że drastyczne okrojenie obowiązków raportowania ograniczy dostęp do danych ESG, co utrudni podejmowanie świadomych decyzji inwestycyjnych i ocenę ryzyka. Europejski organ nadzoru bankowego podkreślił niedawno, że standaryzowane raporty ESG (jak te przewidziane w CSRD) są kluczowe dla zapewnienia bankom wysokiej jakości danych – brak porównywalnych i wiarygodnych informacji „może stanowić wyzwanie dla banków, osłabienie CSRD utrudni sektorowi finansowemu ocenę ryzyka klimatycznego i społecznego, ponieważ znacznie mniej firm będzie raportować szczegółowe dane o emisjach, strategii klimatycznej, polityce względem pracowników czy dostawców. Co ważne, nawet spośród firm wyłączonych z CSRD wiele należy do większych grup kapitałowych, które i tak ujmą je w skonsolidowanych raportach swoich spółek-matek. Zatem realne ograniczenie dostępności danych może być mniejsze niż sugeruje proste „80% firm mniej”, choć nadal istotne.
Krytycy obawiają się, że poluzowanie regulacji ESG może osłabić impuls do poprawy zrównoważonego rozwoju w biznesie. Mniej rygorystyczne raportowanie i węższy zakres należytej staranności mogą oznaczać mniejszą przejrzystość oraz mniejszą odpowiedzialność firm za ich wpływ społeczno-środowiskowy. Nawet Komisja w uzasadnieniu przyznaje, że proponowane zmiany „mogą częściowo osłabić pozytywne skutki” pierwotnie oczekiwane po pełnym wdrożeniu CSRD, jednak – jej zdaniem – redukcja biurokracji przyniesie przewagi ekonomiczne i konkurencyjne, równoważące te straty. Warto zauważyć, że Komisja zdecydowała się nie przeprowadzać pełnej oceny wpływu (impact assessment) dla tych reform ze względu na ich pilność co również budzi dyskusje co do potencjalnych nieprzewidzianych efektów zmian.
Przedstawiciele biznesu i regulatorów rynku w większości pozytywnie oceniają kierunek uproszczeń, wskazując na potrzebę zapewnienia firmom czasu i proporcjonalnych wymogów. Organizacje reprezentujące przedsiębiorców od dawna alarmowały o nadmiernej złożoności raportowania ESG. Wydaje się, że wiele dużych firm przyjmie z ulgą opóźnienie terminów i zmniejszenie zakresu danych do raportowania. Organy nadzoru rynków finansowych (ESMA) nie odniosły się bezpośrednio do pakietu w ciągu ostatnich dni, ale już wcześniej wspierały inicjatywy ujednolicenia i doprecyzowania standardów ESG – co jest zbieżne z planem rewizji ESRS. Audytorzy i doradcy podkreślają, że firmy nadal muszą kontynuować przygotowania do raportowania zrównoważonego rozwoju, ale teraz będą mogły skupić się na najistotniejszych wskaźnikach i ewentualnie skorzystać z dodatkowego czasu na wdrożenie procesów. Część ekspertów zwraca uwagę, że choć liczba firm objętych obowiązkiem spadnie, to wiele z nich to spółki zależne większych grup, więc sprawozdawczość będzie kontynuowana na poziomie grup kapitałowych. Ogólnie rynki finansowe zareagowały spokojnie – zmiany były częściowo spodziewane (już w styczniu br. krążyły pogłoski i wycieki o planach złagodzenia CSRD), a inwestorzy mieli czas je zdyskontować.
Nie brak krytyki
Inwestorzy nastawieni proESG i analitycy zrównoważonego finansowania wyrażają rozczarowanie i obawy. Już pod koniec stycznia br. koalicja 160 inwestorów dysponujących aktywami €6,6 bln zaapelowała do UE, by nie rozwadniać nowych regulacji, ostrzegając, że wstrzymanie lub osłabienie CSRD i CSDDD podważy zdobycze w obszarze zrównoważonego rozwoju. Teraz, po ogłoszeniu pakietu, obawy te się materializują – inwestorzy obawiają się pogorszenia jakości i porównywalności informacji niefinansowych dostarczanych przez spółki. Część z nich przestrzega, że Europa może stracić globalne przywództwo w transparentności ESG, dając sygnał odwrotu od ambitnych standardów. Agencje ratingowe ESG i analitycy ryzyka mogą mieć trudniejsze zadanie przy ocenie średnich spółek, skoro wiele z nich nie będzie musiało publikować szczegółowych danych środowiskowych czy społecznych.
Organizacje pozarządowe, związki zawodowe i rzecznicy zrównoważonego rozwoju ostro skrytykowali zmiany, nazywając je wręcz krokiem wstecz. Koalicja organizacji społecznych określiła planowane poluzowanie wymogów mianem “lekkomyślnej deregulacji”, ostrzegając, że może to pozwolić niektórym nieodpowiedzialnym pracodawcom uniknąć rozliczalności za naruszenia praw pracowniczych czy degradację środowiska.
Kampania Clean Clothes (walcząca o prawa pracowników sektora tekstylnego) stwierdziła, że propozycja Komisji „zdradza pracowników” i wycofuje się z ambitnych zobowiązań dotyczących zrównoważonych łańcuchów dostaw. Podobnie aktywiści praw człowieka z krajów rozwijających się, m.in. Kalpona Akter z Bangladeszu, skrytykowali unijny zwrot, określając go jako “podyktowaną interesem korporacji deregulację” osłabiającą ochronę praw pracowniczych i środowiskowych w globalnych łańcuchach dostaw.
Z perspektywy tych interesariuszy, UE pod naciskiem lobby biznesowego wycofuje się z roli pioniera odpowiedzialnego biznesu, co może podkopać zaufanie do unijnych deklaracji o Zielonym Ładzie i sprawiedliwej transformacji.
Wprowadzone w ostatnich dniach propozycje zmian zasad ESG w UE oznaczają znaczące złagodzenie obowiązków informacyjnych dla firm, szczególnie średnich. Pakiet Omnibus ma jednak charakter propozycji legislacyjnych, które dopiero trafią pod obrady Parlamentu Europejskiego i Rady UE. Komisja wezwała współprawodawców do szybkiego przyjęcia zmian, argumentując ich pilną rolę w poprawie otoczenia biznesowego.
Nowy krajobraz
Ewentualne zatwierdzenie dyrektywy zmieniającej CSRD/CSDDD (COM(2025) 81) oraz dyrektywy odraczającej terminy (COM(2025) 80) będzie oznaczać konieczność wdrożenia nowych przepisów do prawa krajowego przez państwa członkowskie, co także może rodzić wyzwania i ewentualne zróżnicowanie podejścia (tzw. “gold-plating” w niektórych krajach).
Reformy ESG ogłoszone w ostatnich dniach istotnie zmieniają krajobraz regulacyjny dla spółek w UE – przynoszą ulgę administracyjną wielu firmom i potencjalnie zwiększą ich konkurencyjność, ale jednocześnie wywołują pytania o przyszłość ambitnych celów zrównoważonego rozwoju. W najbliższym czasie można spodziewać się dalszej debaty pomiędzy zwolennikami deregulacji a tymi, którzy obawiają się, że zbyt duże ustępstwa osłabią europejskie przywództwo w obszarze ESG. Warto śledzić stanowisko Parlamentu Europejskiego – już teraz część europosłów i ekspertów zapowiada poprawki do propozycji Komisji, tak aby znaleźć właściwy balans między przejrzystością i odpowiedzialnością firm a realnymi kosztami ponoszonymi przez biznes.
Źródła i dokumenty:
European Commission – Press Release: Commission simplifies rules on sustainability and EU investments, delivering over €6 billion in administrative relief (26.02.2025)
FINANCE.EC.EUROPA.EU „Omnibus”
European Commission – Q&A: Simplification Omnibus I and II (26.02.2025)
Proskauer (Regulatory & Compliance blog) – “CSRD Slashed: EU’s Corporate Sustainability Regulations Significantly Reduced” (26.02.2025)
Business & Human Rights Resource Centre (24–26.02.2025)
Clean Clothes Campaign
European Banking Authority – Press Release: Report on ESG data availability (24.02.2025) – CSRD/ESRS
Baker McKenzie – Omnibus Simplification Package – Proposal to amend the CSRD, CSDDD and EU Taxonomy (26.02.2025)
IPE.com – News: Germany pushes EU Commission to scale back sustainability reporting rules (25.02.2025)
