Drogi Grabarczyka

Powszechnie – nie tylko w świecie polskiej polityki i samorządu – słusznie wskazuje się infrastrukturę jako główną barierę w procesach modernizacji kraju i podstawowy czynnik decydujący o naszej ekonomicznej konkurencyjności w przestrzeni europejskiej oraz społecznych oczekiwań i kosztów. Kiedy jednak przychodzi wybierać, to przez lata wygrywała następująca logika: za brak 50 czy 100 kilometrów autostrady, czy drogi ekspresowej nikt rządu nie obali, podczas gdy hutnicy, stoczniowcy, lekarze i nauczyciele już tak.

Efekt odłożonego przecięcia wstęgi
Drogowe procesy inwestycyjne to obszary, za które konstytucyjnie odpowiada Grabarczyk. Są one bardzo wrażliwe na gospodarczą koniunkturę, a w polskich warunkach pierwsze 2-3 lata każdego ministra to tak naprawdę weryfikacja prac przygotowawczych, dokonanych pod kierunkiem poprzedników. „Efekt odłożonego przecięcia wstęgi”, przy często nieporównywalnych dla ministra i jego podwładnych warunkach zewnętrznych (sytuacja budżetowa, koszt pieniądza na europejskim rynku finansowym, zawartość harmonogramów pozyskania środków unijnych na drogi przez agendy rządowe i samorząd, protesty społeczne, wydolność pozadrogowej administracji publicznej) niewątpliwie utrudnia dokonanie rzetelnej, syntetycznej oceny.
Najważniejsze dokonania legislacyjne są związane z uporządkowaniem stanu prawnego w celu usprawnienia procesów inwestycyjnych. Zmieniono „specustawę” drogową, a później rozszerzono zasady jej działania także na inne obszary infrastruktury, dzięki czemu proces realizacji inwestycji uległ skróceniu, a nieruchomości pod budowę są sprawniej pozyskiwane – decyzję o ustaleniu lokalizacji drogi i decyzję o pozwoleniu na budowę zastąpiła decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji. Uregulowano również kwestię tzw. „słusznego odszkodowania”. Wprowadzono nowe możliwości prawne realizacji inwestycji.
Ustawa o koncesji na roboty budowlane lub usługi pozwala prywatnym przedsiębiorcom włączyć się do realizacji inwestycji zarówno gminnych, takich jak budowa mostów czy wiaduktów, jak i do zadań związanych z utrzymaniem infrastruktury komunalnej.  Znowelizowano wcześniej martwą ustawę o partnerstwie publiczno – prywatnym.
Zmieniono zapisy w prawie zamówień publicznych, pozwalając na dokonywanie korekt w treści ogłoszenia. Wdrożono uzgodnione z Komisją Europejską zmiany w ustawach z zakresu środowiska i udziale społeczeństwa procesie przygotowania i realizacji inwestycji. Zrobiono to tak, aby wszystkie realizowane inwestycje infrastrukturalne spełniały wymagania UE w zakresie ochrony środowiska. Likwiduje to ryzyko utraty środków unijnych na drogi. W 2009 roku w trybie kryzysowym dokonano zmian w funkcjonowaniu Krajowego Funduszu Drogowego i zwiększono jego możliwości w pozyskiwaniu funduszy, poprzez emisję obligacji na nowych warunkach. W tym obszarze Minister miał pełne wsparcie Sejmowej Komisji Infrastruktury i całego Sejmu, dla których dokonanie tych zmian było zadaniem ponadpartyjnym. Jednak legislatorzy resortowi i rządowi nie ustrzegli się błędów, czy braku rozpoznania finansowego rynku, o czym świadczy fakt ze w ciągu kilku miesięcy dokonywano kilku nowelizacji. Dopiero więc pod koniec 2 roku rządzenia, uporządkowano system formalno-prawny procesu inwestycyjnego na polskich drogach. Wydaje się, że po doświadczeniach w stosowaniu specustawy drogowej od 2003 roku i gorzkich doświadczeniach z lat 2005-2006 szczególnie w obszarze ochrony środowiska i udziału społeczeństwa w konsultacjach społecznych, prawne bariery w przygotowania i realizacji budowy dróg i autostrad powinny być wyeliminowane w pierwszej połowie 2008 roku.

Realizacja procesów inwestycyjnych…
Po uporządkowaniu spraw prawnych nastąpiła zdecydowana poprawa (szczególnie na drogach krajowych) realizacji planu rzeczowego. W olbrzymim skrócie: poprzednia ekipa zrealizowała (w ujęciu rzeczowym i w zakładanych terminach) plany w około 30 proc., a ekipa Grabarczyka na 50 proc. Jednak należy pamiętać, że na razie większość planowanych zadań dopiero co przeszła procedurę przetargową, a wyłonionym wykonawcom niedawno udostępniono tereny pod przyszłe budowy. W związku z kryzysem finansowym w styczniu Grabarczyk nie tylko dał się ograć ministrowi finansów (zdjęto z wydatków budżetowych 10 mld złotych) ale też obarczono resort obowiązkiem stworzenia nowego źródła finansowania inwestycji drogowych poprzez emisję obligacji i kredyty zaciągane przez KFD.
W tej sprawie zatarcie wyraźnego podziału, polegającego na tym, że cały rząd z premierem i ministrem finansów odpowiada za wysokość i dostępność środków finansowych na budowę dróg, a minister infrastruktury za ich wykorzystanie, przygotowanie i realizacje procesów inwestycyjnych ma i będzie miało wyjątkowo szkodliwe konsekwencje już w najbliższej przyszłości. A i już dotychczas spowolniło to na pół roku prace przygotowawcze i będzie miało poważny wpływ na płynność procesów inwestycyjnych w następnych latach. W konsekwencji minister Grabarczyk w ramach solidarności rządowej nie zabezpieczył odpowiednich środków na pierwsze półrocze, co spowodowało też w 2009 roku narastanie zatorów płatniczych w relacjach: państwowy inwestor – wykonawcy – podwykonawcy. Tak samo też niepotrzebnie zezwolił na realizację wsparcia dla dróg samorządowych przez resort administracji.
Działania na drogach samorządowych powinny być koordynowane poprzez wsparcie budżetowe realizowane przez ministra infrastruktury za pośrednictwem KFD dla przyśpieszania budowy całościowego systemu transportowego. Tym bardziej że w KFD można było zastosować moją propozycję budowy wieloletniego programu opartego nie o dotację budżetową (rocznie po 1 mld złotych) czyli w praktyce po 60 milionów statystycznie na województwo, lecz nieoprocentowaną pożyczkę, spłacaną w pięciu corocznych ratach ale za to pozwalających, nawet przy obecnej, bardzo trudnej sytuacji budżetu, na wsparcie na poziomie nie mniej niż 2 mld zł w pierwszym roku, a w kolejnych – wzrost o dodatkowe minimum pół miliarda zł. Poważnym błędem w 2009 r. jest, ze względów finansowych zmniejszenie programu odnów i rehabilitacji nawierzchni, co nie tylko przełoży się na stan bezpieczeństwa oraz zwiększone wydatki w przyszłości ale również na ograniczenie zakresu prac dla małych i średnich firm drogowych, które w coraz większym stopniu nie mają alternatywy dla bycia podwykonawcą na niekorzystnych warunkach dla dużych konsorcjów międzynarodowych. Zwiększenie udziału w budowie autostrad w systemie partnerstwa publiczno-prywatnego podyktowane skromnymi możliwościami finansowymi państwa znacząco obciąży przyszłe wydatki KFD obsługą zaciągniętych kredytów i emisją obligacji. Dodatkowo pamiętajmy o obciążeniu KFD zwrotem dla koncesjonariuszy utraconych dochodów za bezpłatny wjazd TIR-ów. Uważam, że milczenie na ten temat to wielki błąd ministram, bowiem już wkrótce opinia publiczna będzie zbulwersowana tym jak dużo środków z opłaty paliwowej i akcyzy pobieranych na budowanie dróg idzie na pozainwestycyjne wydatki.

Efekty
Za Grabarczyka podpisano umowy na budowę 1.225 km dróg krajowych, w tym na 601 km autostrad oraz 624 km dróg ekspresowych, obwodnic i dużych przebudów dróg.
Podpisano umowy na budowę 253 km autostrad w systemie tradycyjnym oraz 348 km w systemie partnerstwa publiczno-prywatnego. Obecnie w budowie i przebudowie jest 777 km dróg krajowych w tym 317 km autostrad, w systemie partnerstwa publiczno–prywatnego.
Oddano 265 km dróg ekspresowych i 109 km obwodnic.
Od 16 listopada 2007 r. oddano do ruchu 500 km dróg krajowych, w tym 166 km autostrad oraz 334 km „ekspresówek”, obwodnic i dróg po przebudowie. W trakcie procedury przetargowej jest obecnie 41 postępowań przetargowych (10 przetargów ogłoszonych jeszcze w 2008 roku i 31 ogłoszonych w 2009 roku).
Obecnie mamy w Polsce 1.319 km dróg szybkiego ruchu, w tym 837 km autostrad oraz 482 km dróg ekspresowych.
W ramach remontów i przebudów dróg (poza „Programem Budowy Dróg Krajowych na lata 2008-2012”) w planie na 2009 rok znajduje się realizacja 232 zadań. Efektem jego realizacji było uzyskanie na koniec 2009 roku 892 km wyremontowanych dróg.

Szczegółowe informacje o inwestycjach
Podpisano umowy na 1.225,6 km autostrad, dróg ekspresowych i obwodnic:
I. Autostrady – 601,2 km:
w systemie tradycyjnym – 252,9 km:
1. A1 węzeł Bełk – węzeł Świerklany (14,1 km).
2. A1 węzeł Sośnica na skrzyżowaniu autostrad A1 i A4 (2,2 km).
3. A1 Pyrzowice – Piekary Śląskie (16,1 km).
4. A1 Piekary Śląskie – Maciejów (20,1 km).
5. A1 węzeł Maciejów – węzeł Sośnica (6 km).
6. A2 Stryków – Konotopa odc. „A” (29,2 km).
7. A2 Stryków – Konotopa odc. „B” (17 km).
8. A2 Stryków – Konotopa odc. „C” (20 km).
9. A2 Stryków – Konotopa odc. „D” (17,6 km).
10. A2 Stryków – Konotopa odc. „E” (7,1 km).
11. A2 autostradowa obwodnica Mińska Mazowieckiego (21 km).
12. A4 Jarosław – Radymno (25 km).
13. A4 Radymno – Korczowa (22 km).
14. Obwodnica Wrocławia A8 most przez Odrę (1,8 km).
15. Obwodnica Wrocławia A8 węzeł Lotnisko (DK 94) – węzeł Pawłowice (19,3 km).
16. Obwodnica Wrocławia A8 od autostrady A4 (wraz z łącznikiem Kobierzyce do DK 8) – węzeł Lotnisko (DK94) (14,4 km).

W systemie partnerstwa publiczno-prywatnego – 348,3 km:
1. A1 na odcinku Nowe Marzy – Toruń (62,4 km).
2. A1 na odcinku Stryków – Pyrzowice (180 km).
3. A2 na odcinku Nowy Tomyśl – Świecko (105,9 km).

II. Drogi ekspresowe, obwodnice i duże przebudowy dróg – 624,4 km:
1. S1 Bielsko Biała – Cieszyn odcinek węzeł Komorowice – węzeł Rosta (2,8 km) + S69 Bielsko Biała – Żywiec odcinek węzeł Rosta – węzeł Krakowska (3,8 km) + S69 Bielsko Biała – Żywice odcinek węzeł Krakowska – węzeł Mikuszowice (5,3 km).
2. S2/S79 Puławska-Lotnisko-Marynarska (7,5 km).
3. S3 Szczecin – Gorzów Wlkp. odcinek węzeł Klucz – węzeł Pyrzyce (28,2 km).
4. S3 Szczecin – Gorzów Wlkp. odcinek węzeł Myślibórz – węzeł Gorzów Północ bez węzła (26,7 km).
5. S5 Gniezno – Poznań (w. Kleszczewo), odcinek 2: Czachurki – Kleszczewo (20,2 km).
6. S5 i S10 Bydgoszcz – Stryszek i Białe Błota na odcinku węzeł Stryszek – węzeł Białe Błota (10,4 km).
7. S7 Gdańsk – Elbląg na odcinku Gdańsk – Koszwały – Obwodnica Południowa Gdańska (17,9 km).
8. S7 Elbląg – Olsztynek odcinek Elbląg (węzeł Kazimierzowo) – Kalsk (Pasłęk)
(węzeł Raczki z węzłem) (13,7 km).
9. S7 Olsztynek – Nidzica wraz z obwodnicą Olsztynka (31 km).
10. S7 Bieżanów – Christo Botewa (2,7 km).
11. S7 Skarżysko–Kamienna – Występa (16,7 km).
12. S8 Konotopa – ul. Powązkowska w Warszawie (10,1 km).
13. S8 Przebudowa drogi, etap I odcinek w. Modlińska – w. Piłsudskiego (7 km).
14. S8 Białystok – Jeżewo – (24,5 km).
15. S8 przebudowa DK 72 Piotrków Trybunalski – Rawa Mazowiecka (61,2 km).
16. S8 Oleśnica – Syców (25,1 km).
17. S11 zachodnia obwodnica Poznania, odc. płn. Złotkowo-A2 (węzeł Głuchowo) I etap (14,2 km).
18. S19 obwodnica m. Kock i Woli Skromowskiej (7,9 km).
19. S69 Żywiec – Zwardoń odcinek Przybędza – Milówka (8,5 km).
20. S74 Kielce – Cedzyna (6,8 km).
21. Obwodnica Ostrowa Wielkopolskiego w ciągu S11 (6,1 km).
22. Północna obwodnica m. Krzepic w ciągu DK 43 (5,7 km).
23. Obwodnica Słupska (16,3 km).
24. Obwodnica Gołdapi w ciągu DK 65 (5,6 km).
25. Obwodnica m. Kędzierzyna – Koźla w ciągu DK 40 (etap 1A i 1B) (całość 18,9 km).
26. Obwodnica m. Wyrzyska w ciągu DK 10 (7,8 km).
27. Obwodnica Ropczyc w ciągu DK 4 (4,1 km).
28. Obwodnica Gostynina w ciągu DK 60 (8,8 km).
29. Południowa obwodnica m. Stargard Szczeciński w ciągu DK 10 (13,4 km).
30. Obwodnica Raciąża na DK 60 (5 km).
31. Obwodnica Okopów na DK 12 (urządzenia ochrony środowiska) (3,7 km).
32. Obwodnica Lublińca na DK 46 (5,6 km).
33. Obwodnica Siewierza na DK 78 (7 km).
34. Obwodnica Krośniewic w ciągu DK 1 i 2 (6,8 km).
35. Obwodnica Kraśnika (5,4 km).
36. Obwodnica Mszczonowa (6,3 km).
37. Obwodnica Serocka (7 km).
38. Obwodnica Żyrardowa w ciągu DK 50 (15,1 km).
39. Obwodnica Mrągowa w ciągu DK 59 (6,5 km).
40. Przebudowa DK 2 na odcinku obwodnicy Białej Podlaskiej (11 km).
41. Rozbudowa DK 2 odcinek Kutno – Łowicz (22,4 km).
42. Przebudowa DK 4 na odcinku Machowa – Łańcut (54,9 km).
43. Przebudowa DK 8 na odcinku Białystok – Katrynka (6,4 km).
44. Przebudowa DK 16 Olsztyn–Augustów wraz z obwodnicą Olsztyna odcinek Barczewo – Biskupiec (18,4 km).
45. Budowa drugiego mostu przez Wisłę w ciągu DK 77 wraz z ul. Lwowską bis w Sandomierzu – etap I (łącznie etap I i II – 4 km).

Do ruchu oddano 499,9 km autostrad, dróg ekspresowych, obwodnic i przebudowanych dróg.
I Autostrady: 165,9 km
1. A1 Rusocin – Swarożyn (25 km) – grudzień 2007.
2. A1 Swarożyn – Nowe Marzy (65 km).
3. A2 Autostradowa obwodnica Strykowa (węzeł Stryków I – Stryków II wraz z łącznikiem do dk nr 14) (4,6 km).
4. A4 Zgorzelec – Wykroty (22 km).
5. A4 Wykroty – Krzyżowa (29,4 km).
6. A4 Kraków – Szarów (19,9 km).

II. Drogi ekspresowe, obwodnice i ważniejsze przebudowy dróg: 334 km
1. S1 Bielsko–Biała – Cieszyn na odcinku obwodnicy m. Skoczów (5,4 km).
2. S3 Obwodnica Międzyzdrojów (2,9 km).
3. S7 Białobrzegi – Jedlińsk (15,7 km).
4. S7 Obwodnica Grójca (8,3 km).
5. S7 Płońsk (4,7 km).
6. S7 Występa – Kielce (7,3 km).
7. S7 Lubień (4 km).
8. S7 Myślenice – Lubień z obwodnicą Lubnia na odc. Myślenice – Pcim (12,2 km).
9. S8 Radzymin – Wyszków (17,1 km).
10. S5 / S10 Bydgoszcz – Stryszek i Białe Błota na odcinku węzeł Stryszek (0,9 km).
11. S11 Poznań – Kórnik (14,1 km).
12. S22 Elbląg- Grzechotki (50,6 km).
13. S69 Szare – Laliki (2 km).
14. S69 Laliki – Zwardoń (1,8 km).
15. Obwodnica Wyszkowa (12,7 km).
16. Obwodnica Puław z mostem na Wiśle (I etap) (12,7 km).
17. Obwodnica m. Hrebenne (2 km).
18. Obwodnica Międzyrzeca Podlaskiego (6,6 km).
19. Obwodnica Konina (1,8 km).
20. Obwodnica Nowej Soli S-3 (14,9 km).
21. Obwodnica Biecza na DK 28 (5 km).
22. Obwodnica Kowala (4,3 km).
23. Obwodnica Chojnic (14,2 km).
24. Obwodnica Nowych Skalmierzyc na DK 25 (7,4 km).
25. Obwodnica Krzepic na DK 43 (5,7 km).
26. Rozbudowa drogi S11 Poznań – Kórnik (2 km).
27. Rozbudowa DK nr 2 odc. Kutno – Łowicz (22,4 km).
28. Przejście przez Starogard Gdański na drodze nr 22 (5,3 km).
29. Przebudowa drogi nr 61 Zegrze – Serock (2,7 km).
30. Przejście przez Pisz na DK nr 63 (2,7 km).
31. Wzmocnienie DK nr 7 Kraków – Myślenice (jezdnia lewa) (30 km).
32. Przebudowa drogi DK 7 Kraków – Chyżne odc. Zabornia – Chyżne (34,6 km).

W budowie i przebudowie jest 776,7 km dróg:
• 317 km autostrad,
• 265,1 km dróg ekspresowych,
• 109 km obwodnic,
• 85,6 km wzmocnień i przebudów.

AUTOSTRADY w budowie – 317 km (13 zadań)
1. A1 Nowe Marzy – Toruń (62,4 km).
2. A1 Pyrzowice – Piekary (16,1 km).
3. A1 Piekary – Maciejów (20,1 km).
4. A1 Maciejów – Sośnica (6 km).
5. A1 Sośnica – Bełk (15,4 km).
6. A1 węzeł Sośnica (2,2 km).
7. A1 Bełk – Świerklany (14,1 km).
8. A1 Świerklany – Gorzyczki (18,3 km).
9. A2 Nowy Tomyśl – Świecko (105,9 km).
10. A2 autostradowa obwodnica Mińska Mazowieckiego (21 km).
11. A8 most na obwodnicy Wrocławia (1,8 km).
12. A8 łącznik Kobierzyce – węzeł Lotnisko (14,4 km).
13. A8 węzeł Lotnisko – węzeł Pawłowice (19,3 km).

DROGI EKSPRESOWE w budowie – 265,1 km (23 zadania)
1. S1 Komorowice – Rosta (2,8 km).
2. S2/S79 Puławska-Lotnisko-Marynarska (7,5 km).
3. S3 Szczecin (Klucz) – Pyrzyce (28,2 km).
4. S3 Pyrzyce – Myślibórz (26,7 km).
5. S3 Myślibórz – Gorzów Wlkp. (26,7 km).
6. S5 / S10 Stryszek – Białe Błota (10,4 km).
7. S7 Grójec – Białobrzegi (17,8 km).
8. S7 Skarżysko–Kamienna–Występa (16,7 km).
9. S7 Elbląg–Olsztynek odcinek Elbląg (węzeł Kazimierzowo) – Kalsk (Pasłęk) (węzeł Raczki z węzłem) (13,7 km).
10. S7 Gdańsk – Elbląg na odcinku Gdańsk – Koszwały – Obwodnica Południowa Gdańska (17,9 km).
11. S7 Bieżanów – Chirsto Botewa (2,7 km).
12. S8 Konotopa – ul. Powązkowska w Warszawie (10,3 km).
13. S8 Przebudowa drogi, etap I odcinek w. Modlińska – w. Piłsudskiego (7 km).
14. S10 Stargard Szczeciński (13,4 km).
15. S10 Wyrzysk (7,8 km).
16. S11 Zachodnia obwodnica Poznania (14,2 km).
17. S11 Ostrów Wielkopolski (6,1 km).
18. S19 Obwodnica m. Kock i Woli Skromowskiej (7,9 km).
19. S69 Bielsko Biała – Żywiec odcinek w. Krakowska – w. „Mikuszowice” (Żywiecka/Bystrzańska) (5,3 km).
20. S69 Bielsko Biała – Żywiec odcinek „Rosta” (Komorowice/Rosta) – węzeł Krakowska (3,8 km).
21. S69 odc. B Przybędza – Milówka (8,5 km).
22. S69 Szare – Laliki (2,9 km, z tunelem ok. 700 m).
23. S74 Kielce – Cedzyna (6,8 km).

OBWODNICE w budowie – 109 km (14 zadań)
1. Krośniewice na DK1/DK2 (6,8 km).
2. Biała Podlaska na DK 2 (11 km).
3. Ropczyce na DK 4 (4,1 km).
4. Słupsk na DK6 (16,3 km).
5. Kędzierzyn Koźle na DK 40 (etap 1A i 1B – 5 km).
6. Lubliniec na DK 46 (5,6 km).
7. Mszczonów DK 50 (6,3 km).
8. Gostynin na DK 60 (8,8 km).
9. Raciąż na DK 60 (5 km).
10. Gołdap na DK 65 (5,6 km).
11. Siewierz na DK 78 (7 km).
12. Kraśnik (5,4 km).
13. Serock (7 km).
14. Obwodnica Żyrardowa w ciągu DK 50 (15,1 km).

Wzmocnienia i przebudowy – 85,6 km
(realizowane w ramach „Programu Budowy Dróg Krajowych na lata 2008-2012”)
1. Rozbudowa węzła Murckowska z budową dróg dojazdowych na autostradzie A4 (5,3 km).
2. Przebudowa DK nr 4 na odcinku Machowa – Łańcut (54,9 km).
3. Przebudowa DK nr 8 na odcinku Białystok – Katrynka (6,4 km).
4. Rozbudowa drogi nr 16 odc. Barczewo – Biskupiec (18,2 km).
5. Budowa wiaduktu w Legionowie na drodze nr 61 (0,8 km).