Ekologistyka sieci

W poszukiwaniu optymalizacji procesów logistycznych ukierunkowanych przede wszystkim na poprawą rentowności wprowadzamy regularnie wiele rozwiązań, które w kontekście propagowanego społecznie zrównoważonego rozwoju nabierają nowego proekologicznego znaczenia. Typowym przykładem tego typu zależności mogą być projekty mające na celu optymalizację wykorzystania powierzchni magazynowej, poprzez zwiększenie rotacji towaru na powierzchniach dokowych oraz skrócenie odległości wewnętrznego transportu towaru w obrębie magazynu. Impulsem do wdrażania nowych rozwiązań jest chęć zwiększenia wydajności pracowników. Efektem ubocznym jest zmniejszenie zużycia energii potrzebnej do ładowania baterii wózków widłowych, a to z kolei redukuje częstotliwość ich wymiany, przyczyniając się do poprawy wydajności pracowników poprzez optymalizację aktywnego czasu pracy. Jak więc widać, osiągnięcie pierwotnego celu umożliwia w tym przypadku równoległą realizację celu proekologicznego.

Czy zatem „zielona logistyka” może stać się drogowskazem rozwoju branży?

Od początku istnienia na ziemi człowiek kształtował swoje otoczenie, korzystając z niezbędnych do życia zasobów naturalnych i oddziaływał na nie w sposób destrukcyjny, zmniejszając ich dostępność. Z biegiem czasu poziom degradacji środowiska tak rósł, że w niektórych regionach uniemożliwiał życie. Można więc stwierdzić, że w historii rozwoju ludzkości ekologia i ekonomia pozostawały we wzajemnej sprzeczności. Poszukując kompromisu w obrębie nowoczesnego łańcucha dostaw musimy wprowadzać rozwiązania umożliwiające zrównoważony, oparty na harmonii z przyrodą rozwój branży, polegający zarówno na oszczędnym korzystaniu z zasobów, jak również na ich wielokrotnym przetwarzaniu.

Implementacja ekologicznych rozwiązań w logistyce jest obecnie konieczna, a w przyszłości może stać się obowiązkowa. Czynnikiem decydującym o tempie wdrażanych zmian będzie coraz bardziej świadomy ekologicznie klient. Eksperci przewidują, że w wyniku zachodzących zmian społecznych związanych z procesem starzenia i depopulacji społeczeństwa kluczową rolę w rozwoju będą w przyszłości odgrywały wielkie ośrodki urbanistyczne. Tylko silne ośrodki miejskie skoncentrowane na oszczędność i wielokrotne przetwarzanie zasobów naturalnych, wykorzystywanie naturalnych źródeł energii będą mogły zagwarantować społeczeństwu bezpieczną egzystencję. To one będą wyznaczały miejsce walki konkurencyjnej, redefiniując rolę i znaczenie logistyki w procesach przepływu towaru. Ustawodawstwo w coraz większym stopniu wspiera inicjatywy proekologiczne, a przykładem zmian w tym zakresie może być fakt, że Hamburg – jeden z największych ośrodków logistycznych w Europie – dzięki wdrożeniu proekologicznych rozwiązań został w 2011 r. uhonorowany tytułem „Zielonej stolicy Europy”. Przyznanie tytułu wiązało się z konkretnymi projektami, które z punktu widzenia logistyki koncentrowały się na rozszerzeniu stref wolnych od hałasu, komunikacji miejskiej opartej na pojazdach z napędem elektrycznym, recyclingu i wykorzystaniu śmieci do produkcji energii.

Jak bardzo musimy zmienić funkcjonowanie naszych organizacji, aby zrealizować ekologiczne oczekiwania klienta?

Najbardziej widocznym elementem zielonej logistyki, w której zmiany będą najszybciej dostrzegalne, będzie transport i związane z nim ograniczenie emisji CO². Ze względu na fakt, że w sektorze logistyki powstaje około 5% globalnej emisji spalin, zredukowanie śladu węglowego w obrębie całego łańcucha dostaw staje się głównym wyzwaniem przyszłości. Ograniczenia stosunkowo łatwo można przeliczyć na oszczędności, a proekologiczne ustawodawstwo UE dodatkowo będzie preferowało wdrażanie nowych rozwiązań, mających na celu zahamowanie degradacji środowiska naturalnego. Nowoczesne ciężarówki muszą być wydajne i oszczędne, dlatego wymóg niezawodności i ekologiczności nabiera szczególnego znaczenia. Jedną z alternatyw są coraz częściej stosowane pojazdy z napędem hybrydowym, które dzięki odzyskowi energii kinetycznej podczas zwalniania i przekształcaniu jej w gromadzoną w akumulatorach energię elektryczną oraz wykorzystaniu jej przez silnik elektryczny przy ruszaniu, obniżają zużycia paliwa silnika wysokoprężnego o około 20-25%. Następnym etapem rozwoju będą w pełni elektryczne ciężarówki wpisujące się w oczekiwania klientów związane ze strefami wolnymi od hałasu. Obsługa tych stref przez pojazdy elektryczne w nocy umożliwi lepsze zarządzanie i wykorzystanie floty pojazdów. Problemem na razie nierozwiązanym pozostaje mały zasięg (na jednym ładowaniu można przejechać około 100 km). Aby czterdziestotonowy TIR z silnikiem elektrycznym mógł osiągnąć porównywalny z silnikiem spalinowym dystans, musiałby wozić – obok ładunku – kilka ton akumulatorów, co przekreśla opłacalność takiego rozwiązania. Problemem do rozwiązania pozostaje minimalizacja akumulatorów, przy jednoczesnym zwiększeniu ich pojemności oraz ich unifikacja w celu uniwersalnego ich wykorzystania w ciężarówkach niezależnie od marki pojazdu. Jeżeli to osiągniemy, to jedynym nierozwiązanym problemem będą stacje umożliwiające szybką wymianę akumulatorów. W związku z tym, pomimo wielu modeli pojazdów użytkowych z napędem alternatywnym, diesel jeszcze przez długie lata pozostanie na interkontynentalnych trasach głównym silnikiem wielotonowych ciężarówek.

Poszukując kompromisu w obrębie nowoczesnego łańcucha dostaw musimy wprowadzać rozwiązania umożliwiające zrównoważony, oparty na harmonii z przyrodą rozwój branży, polegający zarówno na oszczędnym korzystaniu z zasobów, jak również na ich wielokrotnym przetwarzaniu

Drugim istotnym trendem mającym na celu ograniczenie dwutlenku węgla do atmosfery będą aerodynamiczne ciężarówki, które w przyszłości dzięki dłuższym, zaokrąglonym kabinom oraz zmianom w ich konstrukcji powinny, poprzez zwiększenie opływowości, pozwolić na zmniejszenie emisji spalin o 10%, co biorąc pod uwagę kwestie środowiskowe, oznacza prawie 7 ton emisji dwutlenku węgla mniej do atmosfery oraz oszczędność na paliwie (przy przebiegu rocznym 100 tys. km) około 20 000 zł (samo zastosowanie boat tails – opływowych elementów dopinanych z tyłu ciężarówek – zmniejsza zużycie paliwa o 7,5%). Transport poprzez optymalizację tras, wykorzystanie energooszczędnych pojazdów, energooszczędną jazdę (szkolenie kierowców) może w znacznym stopniu przyczynić się do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Wprowadzenie na masową skalę alternatywnych jednostek napędowych, obligatoryjnych rozwiązań związanych z aerodynamiką pojazdów, właściwego ekonomicznego stylu jazdy mogą ograniczyć obecne zużycie paliwa o około 30%. Dodatkowymi czynnikami mającymi wpływ na ograniczenie emisji spalin będą: regularność obsługi technicznej, ekonomiczne silniki spalinowe oraz inteligentne zarządzanie flotą, które mogą zmniejszyć zużycie o kolejne kilkanaście procent.

Czy w innych obszarach zielonej logistyki, w której oprócz aspektów ekonomicznych uwzględnia się elementy środowiskowe i społeczne, można również uzyskać podobną optymalizację?

Nowe rozwiązania związane z intralogistyką oraz logistyką obiektu koncentrują się na redukcji zużycia energii przez efektywne wykorzystanie technologii przenośników, oszczędnym oświetleniu, ogrzewaniu, wentylacji, wykorzystaniu światła dziennego, jak również na polepszeniu parametrów izolacyjnych budynków. Dlatego warto już dzisiaj przy planowaniu strategii rozwoju uwzględnić innowacyjne, ekologiczne koncepcje zarządzania zapasami. Jedną z metod ich wdrażania są eko-mapy będące bardzo prostymi i praktycznymi narzędziami umożliwiającymi pokazanie w formie graficznej obszarów i procesów stanowiących zagrożenie dla środowiska w przedsiębiorstwie. Na ich podstawie firma może podjąć działania w zakresie niewielkich usprawnień, nowych praktyk pracy lub wdrożeń nowych technologii i w ten sposób przyczynić się do optymalizacji procesów logistycznych związanych z pakowaniem, wypełnieniem powierzchni ładunkowych oraz przepływem towaru.

Strategicznie istotną płaszczyzną zmian będzie również centralizacja procesów związanych z recyclingiem surowców wtórnych. W Polsce z łącznej masy tworzyw opakowaniowych wynoszącej około 1,5 mld ton rocznie ponownie przetwarzanych jest jedynie 30%. Organizacja procesu odbioru tworzyw i przekazywania ich bezpośrednio do finalnego odbiorcy ogranicza liczbę samochodów niezbędnych do przewozu tej masy. Z punktu widzenia przedsiębiorstwa jest to bardzo korzystna inwestycja. Koszty związane z rozbudową infrastruktury, uwzględniające między innymi zakup większych balownic umożliwiających przygotowanie beli o średniej wadze ok. 400 kg amortyzują się w pierwszych dwunastu miesiącach.

Zauważalną zmianą mającą na celu zmniejszenie zużycia energii jest coraz bardziej masowe zastosowanie oświetlenia LED. W przypadku wielkopowierzchniowych centrów logistycznych wymiana oświetlenia jest inwestycją kosztowną, której zdyskontowany okres zwrotu należy planować w perspektywie czterech lat. W planach budowy nowych obiektów ekologiczne oświetlenie staje się coraz częściej standardem wyposażenia. Zmniejszenie poboru energii o połowę jest punktem wyjścia do dalszej optymalizacji. Obniżenie wysokości punktów świetlnych, dopasowanie natężenia do powierzchni operacyjnych, umieszczenie czujek ruchu na szczytach regałów poszczególnej sekcji oświetleniowej – wszystko to umożliwia dalszą optymalizację kosztów, przy jednoczesnym zachowaniu obowiązujących norm i zasad bezpieczeństwa pracy.

W jaki sposób duże sieci handlowe mogą realizować swoją odpowiedzialność środowiskową poza logistyką?

Firmy nastawione proekologicznie starają się wdrażać innowacyjne rozwiązania kompleksowo. W procesach standaryzacji zastosowane pierwotnie w logistyce rozwiązania stają się standardem w punktach sprzedaży. Wprowadzając rozwiązania zmniejszające negatywny wpływ na środowisko (gruntowe wymienniki ciepła, energooszczędne żarówki, urządzenia chłodnicze), wdrażając projekty związane z segregacją i przetwarzaniem odpadów (świetlówki, tonery, folia, makulatura), zmniejszeniem zużycia papieru (elektroniczna wymiana dokumentów) oraz zanieczyszczeniem (torby i skrzynki wielokrotnego użytku), punkty sprzedaży stają się ważnym elementem proekologicznej polityki firmy. Ze względu na bezpośredni kontakt z klientem to od nich zależy, czy w procesie edukacji ekologicznej społeczeństwa sprawy związane z ochroną środowiska, wykorzystywaniem nieodnawialnych źródeł naturalnych, emisją CO², nadmiernym hałasem oraz usuwaniem odpadów będą tylko propagandową modą, czy staną się kluczowym elementem zmiany światopoglądu przyszłych pokoleń.