Jak dobrać naczepę do przewozu żywności

Z naszego doświadczenia w kontaktach z firmami przewozowymi wiemy, że decyzje ich właścicieli w kwestii doboru chłodni nie zawsze są poparte dogłębną analizą i kupują pojazdy niedostosowane do przewozu produktów jakie zamierzają transportować.

Naczepy do „spożywki”
Warto wiedzieć, że przewóz żywności odbywa się w dwóch stanach: zamrożonym  i schłodzonym. Do transportu produktów spożywczych wykorzystywane są pojazdy chłodnicze, cysterny izotermiczne oraz kontenery. W przypadku zakupu pojazdu chłodniczego należy dobrać odpowiedni środek transportu. Ich klasyfikację odnaleźć można w Załączniku 1 do „Umowy o międzynarodowych przewozach szybkopsujących się artykułów żywnościowych i o specjalnych środkach transportu przeznaczonych do przewozów (ATP)”.
Według niej wyróżnia się cztery grupy środków transportu do przewozu materiałów spożywczych. Pierwszą są izotermy, czyli środki transportu o ograniczonej wymianie ciepła między wnętrzem a otoczeniem. Do drugiej należą lodownie – izotermiczne środki transportu, w których do obniżenia i utrzymania odpowiedniej temperatury nie używa się urządzeń mechanicznych lub absorpcyjnych tylko inne źródła (lód czy płyty eutektyczne – utrzymujące w otoczeniu niskie temperatury). Kolejną grupą są chłodnie wyposażone w urządzenie chłodnicze, pozwalające w średniej temperaturze otoczenia do +30°C wychłodzić wnętrze oraz utrzymać niską temperaturę. Ostatnią grupą jest ogrzewany izotermiczny środek transportu, wyposażony w urządzenie grzewcze, nagrzewające wnętrze do temperatury nie niższej niż  12° C.

Oznakowanie
Każdy środek transportu z wyjątkiem izoterm musi być oznakowany za pomocą trzech liter. Pierwsza z nich oznacza rodzaj urządzenia chłodniczego lub grzewczego, gdzie R – zasobnik zimna, F – urządzenie chłodnicze, C – urządzenie ogrzewcze. Druga litera oznacza typ izolacji cieplnej i może to być N – normalna lub W – wzmocniona. W przypadku zwykłych izotermicznych środków transportu współczynnik przenikalności cieplnej powinien być mniejszy lub równy 0,7 W/(m 2K) , a z izolacją wzmocnioną mniejszy lub równy 0,4 W/(m 2K). Trzecia litera oznaczenia nadwozia określa klasy temperatur.
Jeżeli zdecydujemy się na transport produktów schłodzonych to powinniśmy pamiętać, że świeże warzywa i owoce po zbiorze nie przestają być żywymi organizmami. Podczas transportu w produktach tych zachodzą procesy biochemiczne prowadzące do obniżenia ich aktywności fizjologicznej, przejrzewania i starzenia. Przejawem intensywności życiowej jest oddychanie. Gdy podczas transportu trwa odpowiedni dopływ tlenu do owoców i warzyw, to produktem procesu oddychania jest dwutlenek węgla, woda i energia. Jeżeli natomiast wystąpi niedobór tlenu lub będzie za wysoka temperatura to wystąpi zjawisko oddychania beztlenowego, które zaskutkuje zepsuciem surowców.  
Decyzja o wyborze rodzaju pojazdu do przewozu „spożywki” opiera się w szczególności na doborze klasy pojazdu według zakresu temperatur w jakich powinny być transportowane produkty, których przewozem jesteśmy zainteresowani.
Kolejnym etapem decyzyjnym podczas doboru specjalistycznego taboru jest wybór samochodu nowego lub z rynku wtórnego.

Nowa chłodnia
Podczas kupowania pojazdu chłodniczego nabywca powinien zapoznać się z metodami wytwarzania nadwozi stosowanymi w Polsce. Pierwsza, zwana tradycyjną, opiera się na wykonaniu na podwoziu pojazdu szkieletu nośnego z profili stalowych. Do tego szkieletu mocowane są poszycia zewnętrzne i wewnętrzne. Przestrzeń między nimi wypełniana jest materiałem izolacyjnym o odpowiedniej grubości. Metoda ta nie zapewnia wysokich standardów utrzymania niskich temperatur. Izolacja jest słaba i nietrwała. Nadwozia tej konstrukcji pomimo zastosowania podczas ich produkcji nowoczesnych materiałów posiadają wady nadwozi chłodniczych wytwarzanych w latach 80-tych. Kryterium wyboru nadwozi wytwarzanych tą metodą jest niski koszt. Tego typu zabudowy najczęściej spotykane są w segmencie pojazdów do 3,5 t dmc i mogą służyć do przewozu artykułów nie wymagających kontroli temperatury, a które mają być jedynie zabezpieczone przed negatywnym wpływem warunków atmosferycznych.
Druga metoda – nowoczesna – preferowana współcześnie przez floty transportowe polega na wykonaniu izolowanych ścian z płyty warstwowej, które są klejone i tworzą zamkniętą skrzynię samonośną. Na tak wykonaną skrzynię nakładana jest i klejona tylna wnęka drzwiowa wraz z drzwiami. Następnie mocowane są naroża i wyposażenie zewnętrzne. Taka konstrukcja najczęściej montowana jest na podwoziu poprzez ramę pośrednią dopasowaną do danego typu podwozia. Nadwozia wytwarzane tą metodą cechują się dużą trwałością, szczelnością, lepszą izolacyjnością oraz stosunkowo małą masą.

Kompletna dokumentacja techniczna
Jeżeli przewoźnik zdecyduje się kupić nowe nadwozie to od wykonawcy powinien wymagać kompletnej dokumentacji technicznej, w tym certyfikacyjne badania nadwozi chłodniczych, na zgodność z wymaganiami normy ATP. Badania nadwozia chłodniczego można wykonać w stacjach badań ATP (w Polsce są dwie). Stacja diagnostyczna Instytutu Maszyn Roboczych i Pojazdów Samochodowych Politechniki Poznańskiej znajduje się w sieci stacji europejskich. Nowoczesne i specjalistyczne wyposażenie pozwala na ocenę zgodności nadwozia z wymaganiami międzynarodowej umowy ATP. Ponadto w tej stacji  można zbadać nadwozie innowacyjną metodą termowizyjną, która pozwala określić występowanie mostków cieplnych, nie widocznych „gołym okiem”.
Poddanie badaniu nadwozia chłodniczego, które zamierza się kupić, pozwala wykryć wszystkie wady, mogące doprowadzić do tego, że nowy zakup nie będzie mógł być wykorzystywany do transportu żywności.
– Podczas zakupu nowego nadwozia należy w pierwszej kolejności określić cel, któremu nadwozie ma służyć i do jakiego pojazdu podstawowego ma być przeznaczone. Mając to na uwadze należy poszukiwać nadwozia, które spełniając cele zagwarantuje bezusterkową i możliwie bezobsługową maksymalnie długą eksploatację. Bardzo istotne jest sprawdzenie, czy nadwozie wyprodukowane było przez sprawdzonego wytwórcę, posiadającego aktualne świadectwa homologacji, upoważnienia producenta pojazdu podstawowego oraz wymagane certyfikaty (w przypadku pojazdów chłodniczych spełniania wymogów umowy ATP). Nie bez znaczenia jest również poszukiwanie nadwozi, w których stosowane są najnowocześniejsze zdobycze techniki  i to zarówno w zakresie technologii wykonania jak i zastosowanych materiałów. W przypadku nadwozia specjalistycznego przeznaczenia należy bezwzględnie przestrzegać zasady bezpośredniego kontaktu z jego producentem na etapie projektowania – radzi Stanisław Głuszak, dyrektor techniczny Z.P.U. Autonadwozia Andrzej Matczak.

Nadwozie z drugiej ręki
Chcąc zredukować koszty podczas zakupu taboru można wybrać opcję kupna pojazdu z rynku wtórnego. Izotermiczne pojazdy chłodnicze przeciętnie między 8 a 9 rokiem użytkowania tracą swoje początkowe własności izolacyjne. Nadwozie takie może nie przejść badań ATP i nie zostanie dopuszczone do transportu żywności. Jednak pojazdy chłodnicze nie spełniające norm przewozu żywności, mogą być wykorzystywane np. do transportu sprzętu RTV i AGD.
Podczas zakupu używanego pojazdu chłodniczego powinnyśmy zweryfikować stan miejsc występowania mostków cieplnych (miejsc w o gorszych własnościach termoizolacyjnych). Należą do nich wzmocnienia zatopione w izolacji, elementy mocowane na powierzchni poszycia płyt, drzwi tylne i konstrukcja nośna podłogi. Ważne jest, by rama drzwi nie była uszkodzona, a uszczelki znajdowały się w stanie nienaruszonym. Wskaźnikiem, że nadwozie nie będzie „dobrym zakupem” jest niezabezpieczone uszkodzone poszycie, popękany laminat, czy też skorodowana blacha poszycia. Należy sprawdzić, czy nie wystąpiło zniszczenie struktury pianki w wyniku drgań (obsypywanie się). W przypadku, gdy jesteśmy zainteresowani kupnem pojazdu, którym transportowano ryby, konieczne jest zweryfikowanie, czy podłoga nie została nasączona wodą. Również nieprofesjonalnie wykonane naprawy często przyczyniają się do tego, że chłodnia traci początkowe własności izolacyjne. Przykładami takich błędów są np.: zastosowanie wzmocnienia zawiasu, wzmocnienie skrzydła drzwi za pomocą nakładek blaszanych, skręconych śrubami przechodzącymi przez materiał izolacyjny.
Jeżeli osoba zainteresowana kupnem używanego nadwozia chłodniczego nie potrafi dokonać jego oględzin może skierować pojazd na badania do stacji diagnostycznej ATP, gdzie profesjonaliści określą opłacalność naszego zakupu. Dzięki temu unikniemy kupna przysłowiowego „kota  w worku”.
– Podczas zakupu używanego nadwozia w pierwszej kolejności należy dokonać organoleptycznie oceny ogólnego stanu nadwozia. W takiej ocenie niezależnie od ogólnego wrażenia należy zwracać uwagę na stan techniczny uszczelnień, zawiasów drzwi, zamków instalacji elektrycznej, na ślady przecieków lub parowania skroplin (skroplonych cieczy – przyp. red.) na ścianach wewnętrznych – przytacza Stanisław Głuszak.