Kraj na dwóch kontynentach

Europejską stronę Turcji z azjatycką łączą dwa mosty: Bosforski (Boğaziçi Köprüsü, nazywany przez Turków „pierwszym mostem” – długości 1510 m, szerokości 33,4 m, wysokości jezdni od powierzchni cieśniny 64 m oraz most Sułtana Mehmeta Zdobywcy (Fatih Sultan Mehmet Köprüsü, zwany „drugim mostem” – długości 1510 m, szerokości 39,4 m, wysokości od powierzchni cieśniny 64 m). Inną drogą komunikacyjną „z Europy do Azji” są liczne promy (powszechnie znane w Turcji jako „ferry”).

Turcja eksportuje przede wszystkim: odzież, żywność, tkaniny, wyroby z metalu oraz sprzęt transportowy. Importuje: maszyny, chemikalia, półprodukty, paliwa i sprzęt transportowy. Najważniejszymi tureckimi partnerami eksportu są: Niemcy (8,6%), Irak (7,1%), Iran (6,5%), Wielka Brytania (5,7%), Zjednoczone Emiraty Arabskie (5,4%), Rosja (4,4%), Włochy (4,2%) i Francja (4,1%), a importu: Rosja (11,3%), Niemcy (9%), Chiny (9%), USA (6%), Włochy (5,6%), Iran (5,1%). Polska znajduje się na 20. miejscu na liście najważniejszych importerów tureckich, z udziałem 1,3% w stosunku do całego importu.

Transport drogowy

Republika Turecka, założona w 1923 r., odziedziczyła ponad 18 350 km sieci drogowej, z czego 4000 km było w dobrej kondycji. W tamtych czasach za priorytet uznano rozwój sieci kolejowej, jednak szybko zrozumiano, że nie jest ona wystarczająca dla systemu transportowego i już w 1929 r., z wcielonym w życie prawem drogowym, zaczęto budować drogi. Gwałtowne zmiany nastąpiły po II Wojnie Światowej. Od 1949 r. zaczęto dbać o konserwację zbudowanych już dróg oraz przygotowano ich wykaz. Następny etap rozwoju transportu drogowego zaczął się w 1950 r. i trwa do dziś. Wtedy została założona Generalna Dyrekcja Dróg. W 1970 r. wszedł na rynek przemysł motoryzacyjny.

Opłacalne stało się budowanie wielopasmowych dróg ekspresowych i autostrad wokół głównych miast, ze względu na wzmożony ruch uliczny w centrach miast. Długookresowe zaniedbania infrastruktury kolejowej i morskiej sprawiły, że transport drogowy jest obecnie najodpowiedniejszą formą transportu. Sieć drogowa wynosi 65 382 km (TÜİK: 2013), a zagęszczenie dróg: 0,54 (łącznie z drogami wiejskimi). Jest podzielona na trzy kategorie: autostrady, drogi krajowe oraz drogi wojewódzkie. Wyróżnia się również podział na inne rodzaje dróg: drogi wiejskie, drogi turystyczne, drogi leśne oraz drogi miejskie, jednak pozostają one pod władzą innych organów niż Generalna Dyrekcja Dróg.

Autostrady

Autostrady (Otoyol) są stosunkowo nowe, jeszcze paręnaście lat temu budowa autostrad była skupiona tylko w obszarze Stambułu. Są to zazwyczaj trzypasmowe drogi (w każdym kierunku). Ich oznakowanie zaczyna się od litery „O” i przyporządkowane jej liczby odpowiadają za określony region Turcji: O1–O9: Region Morza Marmara, O20–O29: Centralna Anatolia, O30–O39: Region Morza Egejskiego, O50–O59: region Morza Śródziemnego (południowo-wschodnia Anatolia). Znaki autostrady są zielone z białymi napisami. Ograniczenie prędkości dla samochodów osobowych wynosi 120 km/h, podczas gdy minimalna prędkość to 40 km/h. Za przejazd niektórymi autostradami i mostami wymagana jest opłata. System płatności gotówką został zniesiony, obowiązuje systemem płatności HGS oraz OGS. HGS (Hızlı Geçiş Sistemi) został wprowadzony 17 września 2012 r. jako nowy system identyfikacji radiowej typu naklejka. Wyparł on wcześniejszy elektroniczny system poboru opłat kartą zbliżeniową KGS, gdzie do uiszczenia opłaty pojazd musiał się zatrzymać (system został całkowicie zniesiony 1 lutego 2013 r.). OGS (Otomatik Geçiş Sistemi) jest elektronicznym systemem poboru opłat z identyfikacją radiową (RFID) typu transponder. Uprawnia posiadacza do 20-procentowej zniżki za przejazd.

Transponder umieszczany jest u dołu przedniej szyby pojazdu bądź za lusterkiem. Zarówno naklejka HGS, jak i transponder OGS są wydawane dla konkretnej tablicy rejestracyjnej i dla określonej kategorii pojazdu. Nie można wymieniać naklejek i transponderów pomiędzy pojazdami. Do nabycia potrzebny jest dowód rejestracyjny pojazdu i dowód osobisty. Oba systemy płatności są typu pre-paid, kierowca płaci określoną kwotę z góry, która jest automatycznie odejmowana z karty. Naklejki i transpondery można nabyć w punktach poboru opłat, uprawnionych głównych placówkach bankowych, określonych punktach sprzedaży, a także po podpisaniu umowy za pośrednictwem Internetu. Systemy te zostały stworzone, aby uniknąć korków w punktach poboru opłat. Pojazdy poruszają się odpowiednio dla danego systemu wyznaczonymi pasami ruchu oraz przejeżdżając przez czytnik pojazd nie musi się zatrzymać. Wysokość opłaty zależy od typu pojazdu, a te dzielą się na 5 kategorii.

Płatne odcinki autostrad

• Edirne – Istanbul (Mahmutbey)
• Istanbul (Camlica) – Bol (Kaynasli)
• Istanbul (Camlica) – Ankara (Akinci)
• Cesme – Izmir
• Izmir – Aydin
• Icel (Cesmeli) – Gaziantep
• Icel (Pozantı) – Icel (Camtepe)
• Hatay (Erzin) – Hatay (Adana)

Ceny opłat za autostrady wahają się pomiędzy 1,75 TL a 11,50 TL dla I grupy pojazdów.

Środki transportu w Turcji

Z roku na rok liczba zarejestrowanych samochodów stopniowo wzrasta. Na koniec maja 2013 r. liczba ogółem zarejestrowanych pojazdów silnikowych wynosiła ok. 17,4 mln, czyli ponad dwa razy więcej niż w 2002 r., gdzie liczba ta sięgała ok. 8,6 mln. Najwięcej zarejestrowanych pojazdów stanowią obecnie samochody osobowe (ok. 9 mln), a najmniej jest zarejestrowanych pojazdów specjalnych (liczba ta nie przekracza 35 tys. szt.). Co ciekawe, drastycznie zmalała liczba pojazdów specjalnych, o ponad połowę z roku 2003 (60 511 szt.) na rok 2004 (28 004 szt.). W Turcji powszechne jest używanie motocykli. Obecnie liczba zarejestrowanych motocykli wynosi ponad 2,6 mln.

Stopniowo maleje popularność benzyny: w 2004 r. ponad 75% pojazdów było napędzane benzyną, a obecnie ten rodzaj paliwa stosowany jest tylko w 32,6%. Drastycznie wzrosła popularność diesela, z 4,7% w 2004 r. do 25,5% w 2013 r. i coraz częściej społeczeństwo decyduje się na zakup pojazdów napędzanych LPG (wzrost z 14,7% w 2004 r. do 41,3 w 2013 r.). Cena paliwa Pb95 wynosi obecnie 4,92 TL/litr (dane na 24 lipca 2013 r.). W Polsce za 100 zł można kupić 17,76 l tej benzyny, a w Turcji 13,34 l.

Transport międzynarodowy

Około 9000 km stanowi międzynarodowa sieć drogowa Turcji. Zawiera ona E-Drogi o wysokim standardzie, umożliwiające połączenie pomiędzy wschodem a zachodem. Drogi o numerach E80 i E90 są dwiema głównymi drogami łączącymi granice europejskie z granicami Iranu i Iraku.

W 2011 r. zarejestrowano 1634 licencjonowanych firm wykonujących przewóz towarów drogą międzynarodową oraz 151 licencjonowanych firm wykonujących międzynarodowy przewóz osób. Dla krajowego przewozu ładunków i osób liczba firm wynosi odpowiednio: 172.945 i 359. (TÜİK: 2011).

Poziom bezpieczeństwa na drogach

Dopuszczalny poziom alkoholu we krwi w Turcji wynosi 0,05 promila. Limit obowiązuje tylko kierowców samochodów osobowych bez przyczep, reszta kierowców musi być całkowicie trzeźwa. Ograniczenie prędkości na terenie zabudowanym dla samochodów osobowych wynosi 50 km/h, na terenie niezabudowanym – bez pasa zieleni 90 km/h, na drogach krajowych – z pasem zieleni 110 km/h, a na autostradach 120 km/h. Ograniczenia te są różne dla różnych typów pojazdów. W Turcji światła mijania nie muszą być włączone całą dobę, jedynie w warunkach ograniczonej widoczności. Samochód koniecznie musi posiadać pas bezpieczeństwa na przednich siedzeniach (wymagana jest jazda z zapiętymi pasami), apteczkę, gaśnicę oraz dwa trójkąty ostrzegawcze (w razie wypadku samochód musi być oznakowany trójkątami z przodu i z tyłu). Motocykliści są zobowiązani do noszenia kasku ochronnego podczas prowadzenia motocyklu.

Statystyka wypadkowa

W ciągu roku, w Turcji w wypadkach drogowych ginie około 10 000 osób. Współczynnik śmiertelności drogowej wynosi 13 osób na 100 000 mieszkańców. Większość ofiar, około 55%, stanowią kierowcy i pasażerowie pojazdów czterokołowych. Piesi stanowią 19% ogólnej liczby ofiar. Chociaż istnieją przepisy dotyczące bezpieczeństwa, nie są one właściwie stosowane przez kierowców. Ponadto w Turcji brakuje odpowiedniej infrastruktury dla niezmechanizowanych form transportu. Turcja jest jednym z 10 krajów uwzględnionych w projekcie „Bezpieczeństwo Ruchu Drogowego w 10 krajach” (Road Safety). Projekt będzie prowadzony w konsorcjum złożonym z sześciu partnerów międzynarodowych przez 5 lat (koordynatorem projektu jest WHO).

Turcja znajduje się na południowo-zachodnim krańcu Azji (zajmuje cały półwysep Azji Mniejszej) i południowo-wschodnim krańcu Europy (3% powierzchni kraju znajduje się po europejskiej stronie), tworząc zarazem swoisty most między dwoma kontynentami. Powierzchnia państwa wynosi 783 562 km2, co daje mu pozycję 37. kraju na świecie. Turcja jest otoczona czterema morzami: od zachodu Morzem Egejskim – dł. linii brzegowej 3484 km (41.8%); od północnego zachodu Morzem Marmara – dł. linii brzegowej 1441 km (17.3%); od północy Morzem Czarnym – dł. linii brzegowej 1701 km (20.4%) oraz od południa Morzem Śródziemnym – dł. linii brzegowej 1707 km (20.5%).

W Turcji są położone dwie ważne cieśniny: Bosfor (31 km długości, 0,7-3,42 szerokości) łącząca Morze Czarne z Morzem Marmara oraz Dardanele (61 km długości, 1,2-6 km szerokości) łącząca Morze Egejskie z Morzem Marmara. Łączna długość linii brzegowej wynosi 8 333 km. Turcja leży w regionie wyżynno-górzystym, większą część kraju stanowi Wyżyna Anatolijska otoczona pasmami górskimi. Na północy znajdują się Góry Pontyjskie, a na południu Góry Taurus. We wschodniej części kraju znajduje się Wyżyna Armeńska nazwana Wschodnią Anatolią. Po europejskiej stronie kraju leży Nizina Tracka.

Liczba ludności Turcji wynosi ponad 75,5 mln (17. miejsce na świecie), przy gęstości zaludnienia 98 osób/km². Turcja graniczy z ośmioma państwami: Gruzją (dł. granicy 252 km), Armenią (dł. granicy 268 km), Azerbejdżanem (dł. granicy 9 km), Iranem (dł. granicy 499 km), Irakiem (dł. granicy 352 km), Syrią (dł. granicy 822 km), Grecją (dł. granicy 206 km) i Bułgarią (dł. granicy 240 km). Łączna długość granic wynosi 2 648 km.