Monitorowanie zmian to konieczność

Określenie właściwych relacji między jakością obsługi, niezawodnością i czasem przepływu materiałów oraz informacji w systemie logistycznym przedsiębiorstwa związane jest z optymalnym zarządzaniem zasobami. Złożoność procesów biznesowych i zmieniające się warunki gospodarcze zmuszają przedsiębiorstwa do szybkiego dostosowywania istniejących procesów do nowych niestabilnych wyzwań.

Z kolei kryzys wymusza na przedsiębiorstwach konieczność poszukiwania nowych obszarów działania oraz możliwości wzrostu zdolności konkurencyjnych i kooperacyjnych. Istotnym zagadnieniem wydają się być procesy umożliwiające kształtowanie nowych potencjałów oraz kreowanie wartości dodanej dla klienta. Stąd coraz ważniejsze miejsce zajmuje identyfikacja możliwości kompleksowego i długotrwałego kształtowania nowych obszarów działalności przedsiębiorstwa, umożliwiająca znalezienie optymalnej koncepcji i sposobu funkcjonowania przedsiębiorstwa. Koncepcja ta sprowadza się do racjonalizacji działań przedsiębiorstwa i jego partnerów handlowych w zakresie poziomu i jakości świadczonych usług.

Dla procesów decyzyjnych w logistyce kluczowe znaczenie ma rozpoznanie struktury i sprawności realizowanych procesów logistycznych. Dlatego też przedsiębiorstwa powinny stale monitorować zmiany zachodzące w ich otoczeniu i natychmiast podejmować stosowne decyzje.

Efektywność przedsiębiorstw usługowych

Problem efektywności odnosi się w coraz większym stopniu do przedsiębiorstw usługowych. Szczególnie widać to na przykładzie gospodarek krajów wysoko rozwiniętych, w których następowały głębokie przeobrażenia strukturalne form organizacyjnych. W Polsce jeszcze w latach 70. ubiegłego wieku zagadnienia związane ze sferą usług były rzadkim tematem dyskusji, gdyż ich rola ograniczana była jedynie do realizacji procesów zakupu. Z tego powodu firmy usługowe często pozostawały w tyle za sferą produkcji pod względem zarządzania logistycznego.

Obecnie w kraju obserwujemy tendencję wzrostową sfery usług, w której coraz chętniej znajdują zatrudnienie osoby odchodzące z sektora przemysłowego. Sfera ta charakteryzuje się wysokim poziomem jakości, dopasowanym do rzeczywistych, a zarazem zróżnicowanych wymagań konsumentów. Tendencje te widać zarówno w wielkich korporacjach, średnich i małych firmach, jak i indywidualnych usługodawcach.

Właściwa organizacja sfery logistyki jest podstawowym zagadnieniem praktycznego zarządzania we wszystkich przedsiębiorstwach, szczególnie w przedsiębiorstwach usługowych cechujących się brakiem możliwości gromadzenia zapasów wyrobów gotowych. To właśnie w tym przypadku praktyczne koncepcje integracji i gruntownej przebudowy sfery logistyki stanowią podstawę realizacji dalekosiężnych celów firmy.

Dlatego też przedsiębiorstwa usługowe powinny koncentrować uwagę na efektywności procesów logistycznych poprzez racjonalizację działań w zakresie kształtowania potencjałów i korzyści ekonomiczno-rynkowych. Efektywność procesów logistycznych powinna być czynnikiem integrującym partnerów działających w łańcuchu logistycznym i inspirującym do kreatywnego stosowania nowoczesnych metod i narzędzi zarządzania. Celem tej integracji będzie osiągnięcie optymalnego rezultatu działania przedsiębiorstwa w postaci wysokiej efektywności przepływów informacyjnych i możliwie najniższych kosztów przy zachowaniu jakości obsługi klienta.

Prognozowanie w zarządzaniu

Poszukiwanie skutecznych i efektywnych metod pomiaru funkcjonowania systemów logistycznych jest obecnie przedmiotem wielu opracowań naukowych. Do jednych z ciekawszych, które mogą zainteresować szerokie grupy odbiorców, należą badania adiunkta Katedry Informatycznych Systemów Zarządzania Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej dr. inż. Dariusza Dudka. Badania te, które obecnie mają charakter pilotażowy, pozwolą w przyszłości opracować koncepcję pomiaru i oceny efektywności procesów logistycznych. W swoich badaniach dr inż. Dariusz Dudka zaprezentował i zastosował model ekonometryczny, oparty na regresji wielowymiarowej. Przyjrzyjmy się metodologii badań oraz rezultatom.

Obszary optymalizacji w logistyce

Badanie zjawisk, mechanizmów systemowych oraz procesów zachodzących w przedsiębiorstwie i jego otoczeniu ma na celu optymalizację zasobów niezbędnych do jego funkcjonowania. W celu uchwycenia zjawisk zachodzących w przedsiębiorstwach zastosowano mierniki odzwierciedlające stany rzeczywiste procesów i systemów logistycznych, dotyczące przepływu materiałów i informacji w odniesieniu do ilości, czasu, miejsca i jakości.

Na podstawie analizy dokonano wstępnej klasyfikacji czynników opisujących przebiegi zdarzeń procesów logistycznych. Istotnym zagadnieniem było ustalenie zestawu wskaźników wykazujących spójność zapewniającą eliminowanie konfliktów celów logistycznych, przy jednoczesnym określeniu badanych obszarów. Ich pomiar i prawidłowa identyfikacja umożliwiła optymalizację procesów logistycznych.

Na podstawie badań przeprowadzonych w wybranych przedsiębiorstwach dokonano identyfikacji zdarzeń logistycznych i przedstawiono je w formie wskaźników (tabela 1).

Badania przeprowadzono w grupie 195 przedsiębiorstw usługowych zlokalizowanych na terenie województwa śląskiego, a otrzymane dane empiryczne opisują funkcjonowanie i zachowania procesów logistycznych. Doboru grupy badawczej dokonano spośród podmiotów gospodarczych występujących w sekcji G (usługi w zakresie handlu hurtowego i detalicznego; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego) według Polskiej Klasyfikacji Działalności.

Przyjęte powyżej wskaźniki umożliwiły ocenę systemu logistycznego przedsiębiorstw usługowych pod kątem terminowości, pewności dostaw, zapewnienia wysokiego poziomu obsługi klienta, maksymalizacji jego potrzeb oraz dostosowania do zmieniających się warunków rynkowych.

Kryteria optymalizacyjne procesów logistycznych

W optymalizacji procesów logistycznych istotnym zagadnieniem jest określenie obszarów i czynników mających duże znaczenie z punktu widzenia zarządzania przedsiębiorstwem. To z kolei wymaga przyjęcia kryteriów, których wybór powinien być dokonany z punktu widzenia realizowanych strategicznych zadań systemu logistycznego.

W przeprowadzonych badaniach przyjęto następujące kryteria:

– kryterium czasu przepływu materiałów i informacji

– kryterium poziomu jakości usług i obsługi klienta

– kryterium niezawodności działania

Optymalizacja procesów logistycznych ukierunkowana na spełnienie kryterium jakości, niezawodności i czasu pozwala na racjonalizację zasobów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania systemu logistycznego. Kryteria jakości, niezawodności i czasu są miarą bezwzględną określającą stopień realizacji poszczególnych wskaźników logistycznych.

Kryterium jakości obejmuje sferę zaopatrzenia i dystrybucji z uwzględnieniem logistycznej jakości obsługi klienta oraz oferowanych usług. Związane jest z realizacją planowych dostaw, eliminacją błędów fakturowania zamówionego towaru, reklamacją, co przekłada się na udział kosztów logistycznych.

Priorytetowo traktowana jest zdolność do zaspokajania zamówień specjalnych, jak również sprawność systemu logistycznego przejawiająca się wysokim poziomem gotowości informacyjnej.

Kryterium niezawodności dotyczy obsługi zadań logistycznych z uwzględnieniem nowoczesnych technologii i kanałów informacyjnych, umożliwiających planową realizację usług oraz zdolność reagowania na zamówienia specjalne w akceptowalnym przez klienta czasie.

Kryterium czasu obejmuje czas realizacji zamówienia oraz przepływu informacji w całym łańcuchu dostaw i dotyczy cyklu przyjęcia i realizacji zamówienia dla klienta. Spełnienie kryterium oznacza dążenie do wyeliminowania czynności nie tworzących wartości dodanej w poszczególnych cyklach oraz skrócenie czasu oczekiwania na zamówioną usługę.

Kryteria te, jako wyznaczniki postępowania analitycznego, umożliwiły osiągnięcie celów postawionych przed wykonaniem analizy, których prawidłowy dobór warunkował uzyskanie obiektywnej, konkretnej i przejrzystej oceny analizowanych procesów logistycznych.

Proces budowy modeli ekonometrycznych

Do budowy modeli ekonometrycznych zastosowano analizę regresji wielowymiarowej badając zależności zmiennych objaśniających (w1, w2, …, w35) na zmienną objaśnianą J, N oraz C, realizującą właściwe kryterium (J – jakości, N – niezawodności, C – czasu).

Otrzymano trzy modele, których zależności zapisano w postaci ogólnej modelu ekonometrycznego według poniższego wzoru:

Y=a0+a1X1+a2X2+…akXk+E

gdzie:

Y – zmienna objaśniana

X1…Xk – zmienna

E – zmienna losowa

a0,a1…ak – zmienne stałe

Parametry tych modeli wyznaczono metodą najmniejszych kwadratów z zastosowaniem analizy regresji otrzymując oszacowany model ekonometryczny opisujący kryterium jakości (1), kryterium niezawodności (2) i kryterium czasu(3).

Przeprowadzona analiza pozwoliła określić wpływ poszczególnych wskaźników logistycznych względem stopnia spełnienia zadanego kryterium oceny. Otrzymane wartości prognoz odzwierciedlały przydatność zbudowanych modeli ekonometrycznych w aspekcie optymalizacji procesów logistycznych analizowanych przedsiębiorstw.

Najlepsze odwzorowania otrzymano dla modelu opisującego kryterium jakości, a najsłabsze dla kryterium czasu. Przydatność modeli była analizowana na podstawie średnich błędów dla wartości przewidywanych przez otrzymane modele ekonometryczne.

Dla kryterium czasu wartość ta była na poziomie PE(C) = 19,20%, co pozwala jednoznacznie stwierdzić niewielką przydatność tego modelu w tym przypadku. Dla pozostałych kryteriów błędy wyniosły: PE(J) = 5,22% dla kryterium jakości oraz PE(N) = 6,44% dla kryterium niezawodności.

Wybór metody pomiaru ma związek z dynamiką zmian otoczenia, w sferze usług, gdzie postępująca globalizacja, wzrost konkurencyjności oraz rozwój nowoczesnych narzędzi informatycznych skłaniają do poszukiwania nowych efektywnych koncepcji mierzenia efektywności w logistyce.

Badania potwierdzają, że możliwe jest opisanie przebiegów zdarzeń logistycznych za pomocą modeli ekonometrycznych.

Proces budowy modeli ekonometrycznych polega na opisaniu relacji zachodzących miedzy poszczególnymi zmiennymi objaśniającymi w stosunku do zmiennej objaśnianej, dla których były przyjęte kryteria optymalizacyjne. Chodziło tutaj o zależności występujące między poszczególnymi wskaźnikami logistycznymi i ich wpływ na przyjęte kryterium. Zbadano, które ze zmiennych objaśniających wykazują istotną zależność w stosunku do kryterium jakości, niezawodności i czasu.

Otrzymane wyniki badań przedstawiają wskaźniki w1, w2, w3, w4, w5, w6, w7, w9, w12 oraz w30 i w33 jako te, które w dużej mierze determinują kryterium jakości. Dla kryterium niezawodności zachowano wskaźniki w4, w6, w9, w15, w19, w21, w22, w35 uzupełniając tym samym zbiór kluczowych czynników, które należy brać pod uwagę w optymalizacji procesów logistycznych.

Niewątpliwie istotną kwestią byłoby opracowanie uniwersalnej metody pomiaru, niezależnie od prowadzonej działalności czy specyfiki danej branży, bazującej na inteligentnym prognozowaniu.