Myto – jakie będzie, każdy zobaczy

Kwestia pobierania opłat za przejazd została w UE uregulowana dyrektywą 1999/62/WE w sprawie pobierania opłat za użytkowanie niektórych typów infrastruktury przez pojazdy ciężarowe, zmienioną m.in. dyrektywą 2006/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 maja 2006 r.

Elektronika zamiast ryczałtu

Dyrektywa 2006/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 17 maja 2006 r. zmieniająca dyrektywę 1999/62/WE w sprawie pobierania opłat za użytkowanie niektórych typów infrastruktury przez pojazdy ciężarowe została wdrożona do polskiego porządku prawnego poprzez ustawę z 7 listopada 2008 r. o zmianie ustawy o drogach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U z 2008 r., Nr 218, poz. 1391).

Zgodnie z zapisami tej ustawy, od 1 lipca 2011 r. system ryczałtowych opłat zostanie zastąpiony elektronicznym systemem poboru opłat. Opłatami elektronicznymi zostaną objęte pojazdy samochodowe i zespoły pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 t oraz autobusy (niezależnie od ich dopuszczalnej masy całkowitej).Natomiast pojazdy o masie do 3,5 t będą ponosiły w dalszym ciągu opłaty pobierane bezpośrednio na bramkach za przejazd odcinkami autostrad określonymi jako płatne. Zgodnie bowiem z generalną zasadą, określoną w art. 37a ust. 1 ustawy z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2571 z późn. zm.), za przejazd autostradą pobierane są opłaty. Wyjątkiem od tej zasady są sytuacje, w których autostrada nie została przystosowana do poboru opłat.

Bez podwójnego płacenia

Idea wprowadzenia ETC (elektroniczne myto) jest zalecana przez Komisję Europejską i zgodna z kierunkami zmian w systemach poboru opłat stosowanych w innych krajach europejskich. Wynika także z konieczności likwidacji przejściowego rozwiązania, związanego z podwójnością opłat, tj. likwidacją zakwestionowanego przez Komisję Europejską sytemu opłat, w którym samochody ciężarowe uiszczały dwie niezależne opłaty za przejazd po tym samym odcinku drogi, czyli opłatę winietową i jednocześnie opłatę za przejazd autostradą. Wiąże się to także ze zniesieniem przymusu wypłat, tzw. rekompensat dla koncesjonariuszy. Wprowadzenie rekompensat nastąpiło we wrześniu 2005 r. i było w zamierzeniu rozwiązaniem tymczasowym. Przyjęcie takiego rozwiązania Polska deklarowała w listopadzie 2004 r. w trakcie rozmów z przedstawicielami Komisji Europejskiej.Zatem wprowadzenie w roku 2005 rekompensat a następnie ich zniesienie jest konsekwentną realizacją deklaracji strony polskiej z 2004 r. w szeroko rozumianej płaszczyźnie dostosowania prawa polskiego do dyrektywy 2006//38/WE, a także jest zgodne z kierunkami zmian w systemach poboru opłat w innych krajach europejskich, zgodnie z wymogami dyrektywy 2004/52/WE oraz decyzji KE z dnia 6 października 2009 r.

Drogi z mytem

Rząd opracował projekt rozporządzenia w sprawie wykazu dróg lub ich odcinków, na których będzie pobierana opłata elektroniczna. Projekt został poddany procedurze konsultacji i skierowany pod obrady Komitetu Stałego rady Ministrów. Przyjęta w rozporządzeniu koncepcja zakłada, że w pierwszej kolejności systemem opłaty elektronicznej zostaną objęte drogi krajowe o najwyższej klasie technicznej, czyli autostrady, drogi ekspresowe i pozostałe drogi krajowe o najwyższym standardzie.Projekt rozporządzenia przewiduje w pierwszym okresie (od lipca 2011 r.) objęcie opłatami ok. 630 km autostrad, ok. 570 km dróg ekspresowych oraz ok. 400 km dróg krajowych, zarządzanych przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA). Pierwsza rozbudowa systemu planowana jest na styczeń 2012 r. Kolejna rozbudowa ma się dokonać 1 stycznia 2013 r. W sumie do systemu włączone zostanie dalsze ok. 1,8 tys. km autostrad oraz dróg ekspresowych i pozostałych dróg krajowych. Trzecia rozbudowa systemu planowana jest na styczeń 2014 r.: do systemu włączone zostanie dalsze ok. 600 km dróg ekspresowych. Planuje się, że w roku 2014 system obejmował będzie ok. 4 tys. km dróg krajowych.Docelowo opłatami elektronicznymi zostaną objęte wszystkie odcinki autostrad, dróg ekspresowych, dwujezdniowych dróg krajowych, które nie będą przebudowywane oraz wybrane odcinki dróg krajowych. Rozporządzenie to nie spowoduje zwiększenia sieci dróg, na których pobiera się opłatę, gdyż już obecnie obowiązkiem uiszczania opłat za przejazd objęta jest cała sieć dróg krajowych.

0,46 do 2,00 za km

W odrębnym rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie wysokości stawek opłaty elektronicznej, ustalona zostanie wysokość stawek opłaty elektronicznej dla pojazdów ciężarowych o DMC powyżej 3,5 t oraz autobusów, która zgodnie z ustawą o drogach publicznych nie może być wyższa niż 2 zł i nie może przekroczyć maksymalnej stawki opłaty elektronicznej.Obecnie trwają prace nad obliczeniem stawek maksymalnych opłaty elektronicznej, które są konieczne przed ustaleniem stawek stosowanych. Zgodnie z delegacją ustawową zawartą w art. 13ha ust. 5 ustawy o drogach publicznych – maksymalna stawka opłaty elektronicznej obliczana jest z uwzględnieniem wszelkich kosztów związanych z budową i eksploatacją sieci objętej opłatami łącznie z kosztami budowy i eksploatacji systemu poboru opłat.Aby można było wyliczyć maksymalną stawkę opłaty elektronicznej niezbędne jest w pierwszej kolejności określenie sieci dróg objętej opłatami, bowiem koszty tych właśnie dróg bądź ich odcinków są przyjmowane do obliczeń stawki maksymalnej. Zatem dopiero określenie poziomu stawek maksymalnych stwarza możliwość określenia podstawy do ustalenia wysokości stawek opłaty elektronicznej, które będą faktycznie pobierane za przejazd po niektórych drogach krajowych. Prace nad rozporządzeniami dotyczącymi wysokości stawek mają zostać sfinalizowane w czwartym kwartale 2010 r. Strona rządowa podtrzymuje natomiast deklaracje prezentowane podczas prac legislacyjnych dotyczących ustawy o zmianie ustawy o drogach publicznych, zgodnie z którymi średnia stawka za przejazd nie powinna przekroczyć 0,46 gr/km. dla pojazdów ciężarowych o DMC powyżej 12 t.

Ucieczka od płacenia

System opłaty elektronicznej może być sukcesywnie rozszerzany na drogi alternatywne tak, aby nie dopuścić do ucieczki ruchu na drogi pozostające poza systemem, co w konsekwencji mogłoby doprowadzić do zwiększenia kosztu eksploatacji, w tym utrzymania dróg alternatywnych.Ponadto należy zwrócić uwagę, iż nie przewiduje się znacznej ucieczki pojazdów ciężarowych z autostrad. Jak wskazują doświadczenia innych krajów, zastosowanie elektronicznego poboru opłat przyczynia się do powrotu pojazdów na drogi płatne (zwiększenie komfortu przejazdu), a w każdym razie do zmniejszenia odpływu ruchu na drogi alternatywne.Łącznie z wdrożeniem systemu elektronicznego poboru opłat, wprowadzony zostanie program zabezpieczający niepłatne drogi alternatywne przed przenoszeniem się ruchu, w tym ruchu ciężkiego, na inne drogi niepłatne. System ten będzie obejmował zagadnienia prawne, administracyjne, inżynieryjne oraz kontrolne. Zostaną także wykorzystane istniejące ograniczenia wynikające z przepisów o ruchu drogowym, dotyczące poruszania się pojazdów ciężkich po drogach lokalnych. Należy zatem stwierdzić, iż nie zakłada się, aby po wprowadzeniu elektronicznego systemu opłat, ruch samochodów ciężarowych w znacznym stopniu przeniósł się na drogi alternatywne. Ponadto należy zauważyć, iż przejazdy w ruchu międzyregionalnym i krajowym z ominięciem autostrad będą nieuzasadnione ekonomicznie (potencjalne oszczędności na opłatach nie będą równoważyły strat na czasie przejazdu).Ewentualny odpływ ruchu na drogi alternatywne może być dodatkowo zmniejszony objęciem elektronicznym poborem opłat dróg ekspresowych oraz wybranych dróg krajowych równoległych.

Przychody

Przewiduje się, że objęcie systemem opłaty elektronicznej zarówno autostrad, dróg ekspresowych oraz dróg krajowych generować będzie wyższe przychody w porównaniu z przychodami, jakie byłyby generowane w systemie winietowym. Na wysokość przychodów z opłat pobieranych w systemie elektronicznym wpływ będzie miał wzrost ruchu oraz stopniowy wzrost długości sieci dróg objętych tym systemem. Miarodajne określenie przychodów z opłat elektronicznych możliwe będzie w związku z przyjęciem przez Radę Ministrów pakietu opisanych wcześniej rozporządzeń wykonawczych.Obecnie nie jest możliwe podanie do publicznej wiadomości kosztów jakie będą konieczne do poniesienia na wdrożenie i eksploatację systemu poboru opłat, z uwagi na trwające ostępowanie przetargowe. Jednym z kryteriów na podstawie których GDDKiA dokona wyboru firmy wdrążającej system jest właśnie cena. Zatem podanie w chwili obecnej informacji o przewidywanej cenie systemu stanowiłoby ujawnienie informacji przetargowej.