OC spedytora – zlecenie przewozu oszustowi i odmowa odszkodowania
Wielką bolączką dla spedytorów jest zlecanie przewozu „przewoźnikom”, którzy w efekcie okazują się pospolitymi złodziejami i znikają z przyjętym do „przewozu” towarem. Jedni uważają to za kradzież, inni za przywłaszczenie a dla jeszcze...
Wielką bolączką dla spedytorów jest zlecanie przewozu „przewoźnikom”, którzy w efekcie okazują się pospolitymi złodziejami i znikają z przyjętym do „przewozu” towarem. Jedni uważają to za kradzież, inni za przywłaszczenie a dla jeszcze innych jest to oszustwo. Żeby jednak określić faktyczną kwalifikację prawną czynów popełnianych przez owych „złodziei” należy zerknąć, jak te czyny interpretuje orzecznictwo i doktryna.
Kradzież (art. 278 § 1 k.k.)
Kradzieżą określa się zabór cudzej rzeczy ruchomej w celu jej przywłaszczenia. Zabór oznacza wyjęcie rzeczy spod czyjegoś władztwa i objęcie jej we własne władanie. Zgodnie z tzw. teorią zawładnięcia, zabór następuje w momencie objęcia przez sprawcę rzeczy we faktyczne władanie.
Źródło: http://pl.wikibooks.org/wiki/Prawo_karne/Kradzie%C5%BC
Przywłaszczenie rzeczy powierzonej (art. 284 § 2 k.k.)
Przywłaszczeniem jest bezprawne rozporządzenie cudzą rzeczą ruchomą znajdującą się w posiadaniu sprawcy z wyłączeniem osoby uprawnionej, poprzez włączenie jej do swojego lub innej osoby majątku i powiększenie w ten sposób swojego lub innej osoby stanu posiadania.
Źródło: wyrok SN z dnia 6 stycznia 1978 r. V KR 197/77, OSNPG Nr 6/1978, poz. 64
Oszustwo zwykłe (art. 286 § 1 k.k.)
Oszustwo polega na doprowadzeniu innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem poprzez:
- wprowadzenie w błąd, tzn. wytworzenie w świadomości pokrzywdzonego fałszywego obrazu pewnego stanu rzeczywistego,
- wyzyskanie błędu innej osoby, tzn. wykorzystanie przez sprawcę już istniejących, niezgodnych z rzeczywistością, opinii lub wyobrażeń osoby rozporządzającej mieniem (wyrok SN z 27 października 1986 r., OSNPG z 1987 r. nr 7, poz. 80),
Źródło: http://www.gazetaprawna.pl/encyklopedia/prawo/hasla/335045,oszustwo.html
Wszystkie te przestępstwa mają charakter umyślny i kierunkowy. Sprawca zawsze bowiem chce (umyślność) powiększyć majątek swój lub innej osoby kosztem majątku osoby pokrzywdzonej (kierunkowość).
W sytuacji, gdy spedytor zleca przewoźnikowi przewóz towaru i ów „przewoźnik” znika z towarem nie mamy do czynienia z kradzieżą lub przywłaszczeniem towaru a z oszustwem, a jeszcze ściślej z przywłaszczeniem towaru wskutek oszustwa. Mówimy więc o przestępstwie oszustwa. Owemu fałszywemu „przewoźnikowi” nie powierzamy świadomie towaru, nie dokonuje on też jego zaboru. Fałszywy „przewoźnik” podając się za prawdziwego i istniejącego przewoźnika wprowadza nas tym w błąd lub wykorzystuje nasze niezgodne z rzeczywistością wyobrażenie o sobie, czyli nas po prostu oszukuje.
Ale o oszustwie i jego skutkach dla spedytorów pisałem już wcześniej i nie będę się dalej o tym rozpisywał. Celem tego artykułu jest zwrócenie uwagi na problem winy umyślnej i samej umyślności, jako przesłanek wyłączających odpowiedzialność zakładów ubezpieczeń z polis OCS, zawartych przez spedytorów.
Jakie warunki proponują nam w tym zakresie nasi ubezpieczyciele, opisałem na przykładzie ogólnych warunków ubezpieczenia OCS kilku najpopularniejszych polskich zakładów ubezpieczeń (warunki na dzień 19.11.2010 r. kolejność alfabetyczna – według nazwy własnej):
Allianz Polska TUiR SA
§ 4.
Wyłączenia i ograniczenia odpowiedzialności
1. Ochroną ubezpieczeniową nie jest objęta odpowiedzialność cywilna za szkody wyrządzone umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa przez Ubezpieczającego lub osoby działające na jego zlecenie, z jego upoważnienia lub w jego imieniu.
Źródło:
Ogólne warunki ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej spedytora przyjęte uchwałą Zarządu TU Allianz Polska SA nr 171/2007 z dnia 01.08.2007 roku
Compensa TU S.A. Vienna Insurance Group
§ 5. WYŁĄCZENIA ODPOWIEDZIALNOŚCI
1. COMPENSA wolna jest od odpowiedzialności, jeżeli Ubezpieczający wyrządził szkodę umyślnie. (…)
Źródło:
Ogólne warunki ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej spedytora zatwierdzone przez Zarząd Compensa TU S.A. Vienna Insurance Group uchwałą z dnia 27 czerwca 2007 roku, nr 33/2007
STU Ergo Hestia SA
§ 5
1. Ubezpieczyciel jest wolny od odpowiedzialności, jeżeli Ubezpieczający lub osoba, za którą Ubezpieczający ponosi odpowiedzialność, wyrządziła szkodę umyślnie.
Źródło:
Ogólne Warunki ubezpieczenia Odpowiedzialności Cywilnej Spedytora,
Indeks: TM/OW023/0708.
GENERALI TU SA
§ 3
1. Generali nie odpowiada za szkody:
1) wyrządzone umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa spedytora i osób działających w jego imieniu i na jego zlecenie,
Źródło:
Ogólne Warunki ubezpieczenia Odpowiedzialności Cywilnej Spedytora zatwierdzone uchwałą Zarządu nr GNL/ob./29/8/2008 z 08.08.2007 r.
InterRisk TU SA Vienna Insurance Group
OGRANICZENIA I WYŁĄCZENIA ODPOWIEDZIALNOŚCI
§ 4
1. Ubezpieczyciel nie ponosi odpowiedzialności za szkody:
1) powstałe wskutek winy umyślnej (umyślnego działania lub zaniechania),
Źródło:
Ogólne warunki ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej spedytora zatwierdzone uchwałą nr 72/2009
Zarządu InterRisk S.A. Vienna Insuarnce Group z dnia 15.12.2009 r.
PZU SA
WYŁĄCZENIA ODPOWIEDZIALNOŚCI
§ 9.1. PZU SA nie odpowiada za szkody:
1) wyrządzone umyślnie, o ile nie umówiono się inaczej 1),
1) dotyczy również ubezpieczenia OCS włączanego wg klauzuli 15
Źródło:
Ogólne warunki ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej dla klienta indywidualnego oraz małego i średniego przedsiębiorcy, ustalone uchwałą Nr UZ/187/2009 z dnia 7 maja 2009 r. Zarządu PZU SA
TUiR WARTA SA
WYŁĄCZENIA I OGRANICZENIA ODPOWIEDZIALNOŚCI TUiR WARTA
§ 6
1. TUiR WARTA nie ponosi odpowiedzialności za następujące szkody:
1) powstałe wskutek winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa ubezpieczającego, jego pracowników oraz osób, które działają na zlecenie, w imieniu lub na rzecz ubezpieczającego,
Źródło:
Ogólne warunki ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej operatora transportowego z 25.09.2000 r. zmienione Aneksem Nr 1, 2, 3
W sytuacji, gdy do utraty lub zaginięcia towaru doszło wskutek przestępczego działania „przewoźnika-oszusta”, zakłady ubezpieczeń najczęściej odmawiają pokrycia szkody z posiadanych przez spedytorów polis OCS. Jako podstawę odmowy podają zazwyczaj „utarty przez takie szkody” paragraf, z którego wynika, że:
Ubezpieczyciel XYZ nie ponosi odpowiedzialności za szkody wyrządzone umyślnie lub powstałe wskutek winy umyślnej ubezpieczającego, jego pracowników oraz osób, które działają na jego zlecenie, w jego imieniu lub na jego rzecz, lub za którą ubezpieczający ponosi odpowiedzialność
Dzieje się tak dlatego, że ubezpieczyciele traktują przewoźników-oszustów za osoby, które działają na zlecenie spedytora lub w jego imieniu. A skoro oszustwo jest przestępstwem umyślnym, zakłady ubezpieczeń już widzą podstawę do odmówienia odszkodowania i co najgorsze, często ją również stosują w praktyce.
Co daje ubezpieczycielom prawo do takiej interpretacji i jakie są podstawy prawne takich decyzji?
Orzecznictwo i doktryna nie wykształciły jednoznacznego stanowiska w kwestii odpowiedzialności ubezpieczycieli za szkody powstałe w opisanych okolicznościach. Nieliczne wyroki sądowe oraz komentarze do przepisów prawnych dają jednak ubezpieczycielom prawo do formułowania na ich podstawie takich wniosków, aby zabezpieczyć nie interes spedytora a swój własny. Takie podejście ubezpieczycieli stanowi naruszenie jednego z podstawowych postulatów ubezpieczeń – realności ochrony ubezpieczeniowej.
Na tej podstawie można zadać pytanie, za co w końcu płacimy składkę zawierając ubezpieczenie OCS i czy jest w ogóle sens zawierać takie ubezpieczenie. Jako praktyk nie mogę radzić, że takie ubezpieczenie nie jest potrzebne. Na pewno, jeśli ubezpieczenie OCS jest adresowane do spedytorów zajmujących się jedynie organizacją przewozu, przy takim podejściu ubezpieczycieli w niewielkim stopniu spełnia ono swoją funkcję.
Czy wobec licznych sygnałów wychodzących z branży TSL, uda się więc zmienić ten stan rzeczy? Na pewno należy próbować. Sukces w dużej mierze zależy od determinacji samych spedytorów i od tego, komu powierzą prowadzenie takich spraw. Należy więc rozważnie podchodzić do problemu i jeśli już decydujemy się na złożenie pozwu przeciwko ubezpieczycielowi, zaangażujmy do tego ekspertów specjalizujących się w prawie transportowym i odszkodowawczym. I choć takich ekspertów jest niewielu, starajmy się do nich dotrzeć, albowiem oni mogą zmienić ten stan rzeczy a co ważniejsze, potrafią to zrobić.
Jerzy Różyk
CDS Kancelaria Brokerska
