Ograniczenia odpowiedzialności przewoźnika za powstałe szkody w transporcie
Okoliczności zwalniające przewoźnika od odpowiedzialności (tzw. okoliczności egzoneracyjne) zależą od rodzaju prawa, na podstawie którego przewoźnik będzie odpowiadać za powstałą szkodę w transporcie. W związku bowiem z realizowanym zleceniem transportowym może on podlegać...
Najczęstsza siła wyższa
W praktyce najczęściej występującą przyczyną wyłączającą odpowiedzialność przewoźnika jest siła wyższa. W Konwencji CMR jest ona przedstawiana jako ta, której nikt nie mógł uniknąć, przewidzieć, jak również zapobiec jej następstwom. Jest ona zatem szerzej uregulowana niż przewidują to przepisy ustawy Prawo przewozowe. Wynika to z faktu, że za okoliczność, której przewoźnik nie mógł uniknąć i następstwom, której nie mógł zapobiec, może zostać uznany nawet rozbój dokonany przy użyciu broni lub groźbie jej użycia.
Właściwość i wady towaru
Odpowiedzialność przewoźnika może być również wyłączona przez właściwość i wady towaru. W tym przypadku, polskie prawo odnosi się do właściwości towaru, a Konwencja CMR tylko do wady własnej towaru. Pojęcie właściwości jest szersze, ponieważ mieszczą się tu naturalne cechy rzeczy, jak i wady fizyczne odnoszące się do konkretnej przesyłki. Od właściwości i wady własnej towaru odróżnia się naturalną właściwość towaru, gdzie nie da się całkowicie wyeliminować ryzyka powstania szkód w czasie przewozu, pomimo należytego wykonania czynności związanych z przygotowaniem przesyłki do przewozu oraz samego przewozu (np. szkła).
Przesłanki uprzywilejowane
Naturalna właściwość towaru jest przesłanką uprzywilejowaną, co oznacza, że przewoźnik może uwolnić się od odpowiedzialności. Wystarczy bowiem, że uprawdopodobni, że szkoda mogła powstać w danych okolicznościach, które są wymienione w przepisach i wówczas domniemywa się, że szkoda powstała właśnie z tej przyczyny. Nie musi natomiast udowadniać, że szkoda powstała bezpośrednio z powodu tej konkretnej przyczyny. Tymi przyczynami, które stanowią uprzywilejowaną przesłankę są m.in.: brak lub wadliwe opakowanie, niewłaściwe załadowanie, rozmieszczenie lub wyładowanie towaru czy niedostateczność lub wadliwość opisania towaru.
Okoliczności zwalniające przewoźnika od odpowiedzialności (tzw. okoliczności egzoneracyjne) zależą od rodzaju prawa, na podstawie którego przewoźnik będzie odpowiadać za powstałą szkodę w transporcie. W związku bowiem z realizowanym zleceniem transportowym może on podlegać przepisom prawa krajowego lub międzynarodowego. Oba reżimy mimo licznych podobieństw, zawierają różne elementy, na które warto zwrócić uwagę podczas określania czy zaistniały przesłanki do wyłączenia odpowiedzialności przewoźnika.
Najczęstsza siła wyższa
W praktyce najczęściej występującą przyczyną wyłączającą odpowiedzialność przewoźnika jest siła wyższa. W Konwencji CMR jest ona przedstawiana jako ta, której nikt nie mógł uniknąć, przewidzieć, jak również zapobiec jej następstwom. Jest ona zatem szerzej uregulowana niż przewidują to przepisy ustawy Prawo przewozowe. Wynika to z faktu, że za okoliczność, której przewoźnik nie mógł uniknąć i następstwom, której nie mógł zapobiec, może zostać uznany nawet rozbój dokonany przy użyciu broni lub groźbie jej użycia.
Właściwość i wady towaru
Odpowiedzialność przewoźnika może być również wyłączona przez właściwość i wady towaru. W tym przypadku, polskie prawo odnosi się do właściwości towaru, a Konwencja CMR tylko do wady własnej towaru. Pojęcie właściwości jest szersze, ponieważ mieszczą się tu naturalne cechy rzeczy, jak i wady fizyczne odnoszące się do konkretnej przesyłki. Od właściwości i wady własnej towaru odróżnia się naturalną właściwość towaru, gdzie nie da się całkowicie wyeliminować ryzyka powstania szkód w czasie przewozu, pomimo należytego wykonania czynności związanych z przygotowaniem przesyłki do przewozu oraz samego przewozu (np. szkła).
Przesłanki uprzywilejowane
Naturalna właściwość towaru jest przesłanką uprzywilejowaną, co oznacza, że przewoźnik może uwolnić się od odpowiedzialności. Wystarczy bowiem, że uprawdopodobni, że szkoda mogła powstać w danych okolicznościach, które są wymienione w przepisach i wówczas domniemywa się, że szkoda powstała właśnie z tej przyczyny. Nie musi natomiast udowadniać, że szkoda powstała bezpośrednio z powodu tej konkretnej przyczyny. Tymi przyczynami, które stanowią uprzywilejowaną przesłankę są m.in.: brak lub wadliwe opakowanie, niewłaściwe załadowanie, rozmieszczenie lub wyładowanie towaru czy niedostateczność lub wadliwość opisania towaru.
Kto ponosi odpowiedzialność za szkody powstałe z rozmieszczeniem towaru lub jego wyładunkiem dowiesz się z wpisu o Odpowiedzialności za czynności ładunkowe w świetle przepisów Prawa przewozowego i Konwencji CMR.
Przesłanki specyficzne
Okolicznością charakterystyczną tylko dla polskiego porządku prawnego jest szkoda wynikła z przyczyn, którym miał zapobiec dozorca w przypadku, gdy nadzwyczajne właściwości niektórych przesyłek wymagają szczególnej opieki, pielęgnacji, konserwacji lub fachowej obsługi w trakcie przewozu. Przewóz żywych zwierząt natomiast stanowi samoistną podstawę do wyłączenia odpowiedzialności przewoźnika jedynie na gruncie Konwencji CMR. Jest ona brana pod uwagę, gdy przewoźnik przedsięwziął wszelkie obowiązujące go w danych okolicznościach środki i gdy zastosował się do specjalnych instrukcji, które zostały mu udzielone. Sytuacja jest podobna, gdy przewóz towaru dokonywany jest przy użyciu pojazdów otwartych i nieprzykrytych opończą, pod warunkiem, że ich użycie było wyraźnie uzgodnione i zaznaczone w liście przewozowym.