Optymalizacja gospodarowania odpadami

Regulacje dotyczące gospodarowania odpadami wprowadzane przez UE zobowiązują państwa członkowskie, a co za tym idzie samorządy lokalne i przedsiębiorców, do realizacji określonych wytycznych, które mają na celu zapewnienie zrównoważonego rozwoju gospodarki. Hierarchia sposobów postępowania z odpadami stanowi ramy, w których realizowana jest polityka zarządzania odpadami UE. Dodatkowo jak wskazuje Europejska Agencja Środowiska zapobieganie powstawaniu odpadów oraz wykorzystywanie ich jako surowca staje się nie tylko coraz ważniejsze w polityce środowiskowej, ale również przemysłowej i surowcowej.

Ścisła hierarchia

Pierwszym w hierarchii sposobem postępowania z odpadami jest zapobieganie ich powstawaniu. – Dobór materiałów już na etapie produkcji ma wpływ na wytwarzanie odpadów oraz możliwość ich przetworzenia i ponownego wykorzystania w przyszłości. Określone jako priorytet zapobieganie powstawaniu odpadów wymaga odpowiedniego planowania, projektowania i realizacji. Analizując produkt i proces produkcyjny z perspektywy recyklingowej, czasem wystarczy wprowadzić drobne zmiany np. w wyborze materiałów opakowaniowych i w ten sposób ograniczyć nakłady w procesie ich odzysku – mówi Monika Mąkowska, Business Area Manager HW&OW w Stena Recycling.

Zapobieganie powstawaniu odpadów polega na: zmniejszeniu ich ilości już na etapie produkcji, możliwości ponownego użycia produktu oraz wydłużeniu okresu jego żywotności. Zgodnie z unijną dyrektywą 2008/98/WE, w której określona jest hierarchia sposobów postępowania z odpadami, przygotowanie do ponownego użycia – druga w kolejności metoda – oznacza „procesy odzysku polegające na sprawdzeniu, czyszczeniu lub naprawie, w ramach których produkty lub składniki produktów, które wcześniej stały się odpadami, są przygotowywane do tego, by mogły być ponownie wykorzystywane bez jakichkolwiek innych czynności przetwarzania wstępnego”.

Kolejnym stopniem hierarchii jest recykling, który jako korzystniejsze rozwiązanie, znajduje się powyżej innych sposobów odzysku. Do innych niż recykling sposobów odzysku zaliczyć można m.in. wykorzystanie odpadów jako surowca paliw lub innego środka wytwarzania energii. Wiele odpadów może posłużyć do uzyskania energii elektrycznej, cieplnej bądź zasilania niektórych procesów przemysłowych, przy czym wykorzystanie energetyczne określonych substancji powinno być ściśle kontrolowane, by ograniczyć przedostawanie się do atmosfery niebezpiecznych związków.

UE kontra odpady

Jeśli odpady nie zostaną poddane procesowi odzysku, powinny zostać unieszkodliwione zgodnie z przepisami ochrony środowiska. Jest to rozwiązanie najmniej pożądane. Unieszkodliwienie może zostać przeprowadzone według różnych metod, należą do nich m.in. składowanie, przekształcenia termiczne, czy obróbka fizyko-chemiczna. W 2013 r. powierzchnia czynnych składowisk w Polsce wynosiła łącznie 1944 ha. UE dąży zdecydowanie do ograniczenia tej metody w celu optymalizacji gospodarowania odpadami, minimalizacji tonażu odpadów kierowanych na składowiska i maksymalizacji wskaźnika odzysku, w tym recyklingu. Ostatni projekt Komisji Europejskiej zakładał w perspektywie 10 lat zakaz składowania tworzyw sztucznych, które nadają się do ponownego przetworzenia, a w ciągu 15 lat dążenie do całkowitego wyeliminowania składowania odpadów. Propozycje te, ze względu na koszty wprowadzenia, nie spotkały się z akceptacją państw członkowskich.

Obowiązujące regulacje zobowiązują kraje UE do ograniczenia do 2016 r. składowanych odpadów do poziomu 35 proc. stanu z 1995 r., zachowując przy tym troskę o środowisko, ponieważ rozkładające się odpady wytwarzają związki chemiczne, np. metale ciężkie. Realizacja wymagań w zakresie ochrony środowiska m.in. dotyczących zasad gospodarowania odpadami i hierarchii sposobów postępowania z nimi może przynieść zwiększenie innowacyjności gospodarki, a tym samym wzrost jej konkurencyjności.