Ryczałty za nocleg – co oznaczają ostatnie wyroki sądów?

O opinię prawną a także interpretację, co ten werdykt tak naprawdę oznacza zapytaliśmy Wojciecha Szabunio, Radcę Prawnego PKS Gdańsk-Oliwa SA.

„Z jednej strony w uchwale z dnia Sąd Najwyższy z dnia 12 czerwca 2014 roku stwierdził, że „zapewnienie pracownikowi – kierowcy samochodu ciężarowego odpowiedniego miejsca do spania w kabinie tego pojazdu podczas wykonywania przewozów w transporcie międzynarodowym nie stanowi zapewnienia przez pracodawcę bezpłatnego noclegu”. W konsekwencji pracownik taki uprawniony jest do otrzymywania ryczałtu na pokrycie kosztów związanych z noclegami jeżeli nie korzystał z hotelu (co udokumentował odpowiednimi rachunkami). Kierowcy, którzy nie korzystali z noclegów w zorganizowanej formie (udokumentowanej rachunkami) mogą domagać się wypłacenia ryczałtu za noclegi. Co więcej można wystąpić z takim żądaniem z trzy lata wstecz (z uwagi na trzyletni termin przedawnienia roszczeń pracowniczych).

Pamiętać jednak należy, że w polskim systemie prawnym orzeczenia sądowe wiążą tylko w konkretnej sprawie – nie mają charakteru precedensów. Sąd Najwyższy powołany jest do swego rodzaju nadzoru nad orzeczeniami sądowymi. Do sądu tego wnosi się zapytania prawne – wnioski o interpretację (jeżeli sąd, który prowadzi postępowanie ma wątpliwości może zwrócić się o ich rozstrzygnięcie do Sądu Najwyższego) lub skargi kasacyjne (odwołujemy się od wyroku wydanego przez sąd odwoławczy jeżeli uznamy, że naruszono prawo). W sprawach pracowniczych kasację można wnieść jeżeli wartość roszczenia jest wyższa niż 10.000 złotych.

Rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego są wiążące dla sądów, ale tylko w danych sprawach. Oznacza to, że w razie odmowy uwzględnienia wniosku trzeba i tak w każdej sprawie występować do sądu. Co więcej sądy orzekające wcale nie muszą godzić się z twierdzeniami Sądu Najwyższego. Sądy są bowiem niezawisłe i (przynajmniej teoretycznie) wydają orzeczenia wyłącznie na podstawie przepisów prawa. Co to oznacza z praktycznej perspektywy? W przypadku gdy pracodawca odmawia wypłaty ryczałtu pracownik musi skierować pozew do sądu pracy. I tu zaczyna się element niepewny. W 2015 roku sądy pracy wydały co najmniej kilka wyroków oddalających roszczenia o wypłatę ryczałtu. Na razie były to orzeczenia sądów pierwszej instancji i trudno przewidzieć jakie orzeczenia zapadną w wyniku wnoszonych apelacji.

Reasumując wskazać musimy, że mamy do czynienia ze niezbyt jasnym stanem prawnym.

Przepis art. 21a ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (wprowadzony w 2010 roku), zgodnie z treścią którego kierowcy w podróży służbowej, przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem tego zadania służbowego, ustalane na zasadach określonych w przepisach Kodeksu pracy (i przepisach wykonawczych do tego kodeksu).

Za nocleg przysługuje pracownikowi zwrot kosztów w wysokości stwierdzonej rachunkiem hotelowym, w granicach ustalonego na ten cel limitu. Jeżeli nie ma rachunków, pracownikowi przysługuje ryczałt w wysokości 25 % limitu określonego przepisami. Ryczałt nie przysługuje jeżeli pracodawca lub strona zagraniczna zapewnia pracownikowi bezpłatny nocleg. A zatem pracodawca powinien zapewnić kierowcy bezpłatny nocleg lub zwrócić poniesione przez kierowcę, związane z zapewnieniem sobie przezeń noclegu we własnym zakresie koszty.

Kluczowe znaczenie w tym zakresie będzie mieć rozstrzygnięcie czy spędzanie noclegu w kabinie pojazdu należy uznać za spełnienie przez pracodawcę warunku zapewnienia pracownikowi bezpłatnego noclegu i czy pracownik aprobował określone warunki spędzania noclegu, praktykowane u pracodawcy. Nie bez znaczenia są również regulacje regulaminów pracy. Do tej pory większość sądów podzielała taki sposób myślenia.

Sąd Najwyższy w uchwale z 12 czerwca 2014 roku uznał, że taka praktyka jest nieprawidłowa a nocleg w kabinie nie stanowi zapewnienia bezpłatnego noclegu.

Wygląda na to, że jeszcze przez jakiś czas będziemy obserwować swego rodzaju huśtawkę. Jedne sądy będą kierować się uchwałą Sądu Najwyższego inne będą przyjmować odmienne interpretacje. Rozwiązaniem jest na pewno doprecyzowanie pojęcia „bezpłatnego noclegu”, ale to już jest postulat do ustawodawcy.”

Źródło: PKS Gdańsk-Oliwa SA