Rynek logistyki w drugiej połowie 2022 r.

Uczestnicy łańcuchów dostaw są narażeni na ryzyko zakłóceń z powodu czynników prawnych, środowiskowych, politycznych, czy społecznych. Dział analityczny w AsstrA wymienia okoliczności, które wpłynęły na logistykę w drugiej połowie 2022 r.

Stawki transportowe

Czwarty kwartał każdego roku to zwyczajowo szczyt przewozów, a tym samym okres najwyższych opłat. W 2022 na wzrost cen dodatkowo wpłynęły zawrotne stawki paliwowe, niedobór kierowców oraz rosyjska inwazja na Ukrainę. Okres przedświąteczny wpływa również na zmniejszoną dostępność usług transportowych. W 2022 r. TIMOCOM odnotował odwrotną tendencję – wzrost mocy produkcyjnych i złagodzenie wąskich gardeł z powodu niższych wolumenów produkcji w Europie.

W drugim kwartale średnie stawki frachtowe wzrosły o ponad 45% w porównaniu do pierwszego kwartału i utrzymały się na tym poziomie również w trzecim kwartale. W czwartym kwartale zgodnie z prognozami nastąpił wzrost o 3% w stosunku do drugiego kwartału.

Stawki kontraktowe osiągnęły 129,7 punktów indeksowych w III kwartale 2022 r. – wzrost o 5,4 pkt w ujęciu k/k, co oznacza wzrost o 19,6 punktu r/r. Stawki spotowe uzyskały 142,6 pkt, co oznacza wzrost o 6,0 pkt k/k i 26,4 pkt r/r.

Osłabienie w handlu i produkcji na początku roku 2023 może wpłynąć na lekki spadek stawek transportowych. Jednak obniżkę mogą zatrzymać zmieniające się ceny paliw w związku z rozszerzeniem unijnego embarga o rafinowane produkty ropopochodne sprowadzane z Rosji. Zakaz wejdzie w życie 5 lutego 2023 r. Trudno również przewidzieć, o ile finalnie wzrośnie poziom inflacji.

Recesja gospodarcza w Europie

We wrześniu zanotowano spadek koniunktury w sektorze wytwórczym z dalszym spadkiem popytu oraz nasileniem presji cenowej. W tym samym miesiącu Indeks Menedżerów Zakupów PMI dla przemysłu w strefie euro spadł do 48,4 z 49,6 w sierpniu – wynika z S&P Global Eurozone Manufacturing PMI, co świadczy o pogorszeniu poziomu produkcji w strefie euro.

Pod koniec trzeciego kwartału dwie największe gospodarki strefy euro Francja i Niemcy odnotowały pogorszenie warunków w branży przemysłowej. Ich wskaźniki PMI ukształtowały się na najniższym poziomie od początkowego okresu pandemii Covid-19 w pierwszej połowie 2020 r.

We wrześniu spadła również liczba nowych zamówień. Trudności w łańcuchach dostaw zakłócały produkcję, natomiast ze względu na mniejszy globalny popyt spadły zaległości w produkcji. Wysokie koszty energii spowodowały wyłącznie incydentalne przestoje w sektorze wytwórczym.

W listopadzie indeks PMI wzrósł do 47,8 w porównaniu z 47,3 w październiku – najniższego poziomu od 23 miesięcy. Piąty miesięczny spadek produkcji sygnalizowany przez PMI zwiększa prawdopodobieństwo, że strefa euro pogrąża się w recesji. Dodatkowo kryzys energetyczny w Europie, szczególnie odczuwany przez sektor wytwórczy, pogłębia recesję gospodarczą.

W czwartym kwartale rosnące ceny energii wpłynęły na obciążenia kosztowe przedsiębiorstw. Europejskie firmy ograniczyły lub całkowicie wstrzymały produkcje, m.in. w segmencie szkła we Francji, huty w Hiszpanii, czy nawozów sztucznych w Polsce. Rośnie zagrożenie niewypłacalności przedsiębiorstw.

Zgodnie z Barometrem Handlu Usługami Światowej Organizacji Handlu WTO z 22 grudnia 2022 r. w czwartym kwartale osłabł wolumen handlu usługami i prawdopodobnie pozostanie słaby na początku 2023 r. Odczyt indeksu Barometru za październik spadł do 98,3, nieco poniżej wartości bazowej 100 i znacznie poniżej poprzedniego odczytu 105,5 z ostatniej publikacji w czerwcu. Usługi finansowe (107,8) były najbardziej odporne na spowolnienie globalnej gospodarki. Wskaźniki dla pasażerskiego transportu lotniczego (105,2) oraz usług informacyjnych i komunikacyjnych (103,2) znajdowały się powyżej tendencji spadkowej. Największy spadek zanotowały indeksy składowe dla usług budowlanych (92,9), spedycji kontenerowej (92,8) i PMI (91,1).

Spadek handlu między krajami UE, Ukrainą a WNP

W trzecim kwartale 2022 r. wolumeny towarów przewiezionych transportem drogowym z Unii Europejskiej do WNP były mniejsze o 1% w stosunku do drugiego kwartału i o 16% mniejsze w porównaniu z rokiem 2021. Eksport towarów z UE do Rosji zmniejszył się o 26% k/k, z kolei wzrósł na Białoruś o 3% k/k, a na Ukrainę – o 21%. Przepływ towarów z Europy do Kazachstanu zmniejszył się o 8%, a do Uzbekistanu – o 4%.

Import towarów z krajów WNP do Europy spadł o 1% k/k i o 38% r/r. Import z Rosji zmniejszył się o 65% k/k, z Białorusi – o 71% k/k, z Ukrainy – wzrósł o 26% k/k. Natomiast import z Kazachstanu spadł o 63% k/k, a z Uzbekistanu wzrósł o 31% k/k.

Ograniczenie handlu między UE a Rosją i Białorusią oznacza uwolnienie przepustowości na tych trasach, które mogą być redystrybuowane na korzyść Uzbekistanu, Kazachstanu i Ukrainy.

Inflacja wciąż na wysokim poziomie

Utrzymująca się wysoka inflacja powoduje presję na wzrost kosztów transportu. Roczna stopa inflacji w strefie euro wyniosła 10,1% w listopadzie 2022, co oznacza spadek z 10,6% w październiku. Rok wcześniej wskaźnik ten wynosił 4,9%. Tempo inflacji w ostatnich miesiącach 2022 r. nieznacznie wyhamowało, jednak pozostaje na najwyższym poziomie od ponad 10 lat.

Najwyższe roczne wskaźniki odnotowano na Węgrzech (23,1%), Łotwie (21,7%), Estonii i Litwie (po 21,4%), Czechach (17,2%) oraz w Polsce (16,1).

Główne składowe stopy inflacji w strefie euro w listopadzie to energia (+34,9% w stosunku z +41,5% w październiku), żywność, alkohol i tytoń (+13,6% w porównaniu z +13,1% w październiku), nieenergetyczne towary przemysłowe (+6,1% tak jak miesiąc wcześniej) oraz usługi (+4,2%, z +4,3 proc. w październiku).

Ceny diesla

Według danych CNR (France Comittee National Routier) w czwartym kwartale 2022 r. średnia cena diesla w Europie wyniosła 1,94 euro za litr. Ceny nie wzrosły w porównaniu do trzeciego kwartału 2022 r., niemniej jednak jest to o 60% więcej niż w czwartym kwartał 2021 r.

3 grudnia Rada UE ustaliła cenę maksymalną rosyjskiej ropy na poziomie 60 dolarów za baryłkę. Ograniczenie weszło w życie 5 grudnia wraz z embargiem na dostawy rosyjskiej ropy do krajów UE.

Mechanizm limitów cenowych ma być poddawany przeglądowi co dwa miesiące, począwszy od połowy stycznia 2023 r. Limit zostanie ustalony co najmniej 5% poniżej średniej ceny rynkowej rosyjskiej ropy i produktów ropopochodnych. Podobny zakaz wprowadzają kraje G7 (Wielka Brytania, Niemcy, Włochy, Kanada, Francja, Japonia i USA) oraz Australia.

Obecna sytuacja na rynku ropy naftowej prawdopodobnie doprowadzi do wzrostu cen paliw, począwszy od drugiego kwartału 2023 r. Jednak wzrost ten może nastąpić wcześniej, już w pierwszym kwartale 2023 r., co wpłynie na wzrost kosztów transportu.

Malejąca atrakcyjność zawodu kierowcy

W listopadzie Międzynarodowa Unia Transportu Drogowego (IRU) opublikowała raport na temat atrakcyjności zawodu kierowcy (https://www.iru.org/news-resources/newsroom/europe-driver-shortage-triple-2026-if-no-action-new-iru-report). Brak kierowców samochodów ciężarowych, autobusów i autokarów w Europie wymyka się spod kontroli. Zapotrzebowanie na transport rośnie, a młode osoby nie uważają tego zawodu za atrakcyjny. Do 2026 r. ilość nieobsadzonych stanowisk kierowców ciężarówek ma wzrosnąć do ponad 60%, a to wiążę się z trudnościami w znalezieniu przewoźników przez firmy logistyczne.