Ryzyko upadłości przedsiębiorstwa w sektorze TSL

Kluczowym zagadnieniem kadry kierowniczej we współczesnych warunkach prowadzenia działalności gospodarczej powinno być ustalenie obszarów występowania tego rodzaju ryzyka oraz jego rozmiarów, ale również ocena wpływu tego ryzyka na organizację oraz poszukiwanie takich rozwiązań, aby je ograniczyć.

Według danych wywiadowni gospodarczej Dun & Bradstreet Poland ­jednostki prowadzące działalność transportową w 2009 roku po raz pierwszy pojawiły się w „czołówce” listy upadłych podmiotów gospodarczych. W tego rodzaju statystykach przedsiębiorstwa transportowe w pierwszym półroczu 2009 roku stanowiły 50% ogółu jednostek świadczących działalność usługową.

Liczba upadłości (czyli bankructw objętych postępowaniem sądowym) nie jest jednak tożsama z liczbą wszystkich bankructw. Statystyki ilościowe dotyczą upadłości, a zatem nie obejmują wszystkich rzeczywistych bankructw. Na ułomności tychże statystyk nakłada się fakt, iż procesami upadłościowymi nie obejmowane są z definicji przedsiębiorstwa, których wartość majątku (czyli tzw. masa upadłościowa) nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania sądowego. Nie obejmują one także pozasądowych śmierci podmiotów gospodarczych (tzw. cichych śmierci).

Duża liczba małych przedsiębiorstw likwiduje działalność gospodarczą, nie przeprowadzając oficjalnej procedury upadłościowej i taka sytuacja ma miejsce także w transporcie, gdzie dominują mikro spółki przewozowe. Wiele z nich (nie wytrzymując konkurencji) zniknęło z rynku po cichu, a ich faktycznych upadków nie można znaleźć w oficjalnych statystykach upadłości.

Upadłości w poszczególnych regionach

Z poprowadzonych analiz wynika, iż w latach 2006-2014 w województwie mazowieckim została złożona największa liczba (aż 55) wniosków o ogłoszenie upadłości wśród podmiotów prowadzących kluczową działalność w sekcji H według PKD 2007, tj. „Transport i gospodarka magazynowa”. Na drugim miejscu uplasowało się województwo śląskie, na trzecim zaś – województwo dolnośląskie. Najkorzystniejsza sytuacja – pod względem liczby złożonych wniosków o ogłoszenie upadłości w tej grupie podmiotów gospodarczych – wystąpiła w podmiotach mających swoją siedzibę odpowiednio w województwie opolskim, podlaskim, lubuskim oraz warmińsko-mazurskim.

Koniunktura gospodarcza na rynku wywiera znaczący wpływ na ryzyko upadłości przedsiębiorstwa. Pierwsze symptomy globalnej dekoniunktury zaczęto w Polsce odczuwać w IV kwartale 2008 roku, jednakże przełożenie na ogół finansowych warunków efektywnej i skutecznej kontynuacji działalności (niejasne) oraz rozwoju podmiotów gospodarczych nastąpiło z nieznacznym opóźnieniem.

Wpływ kryzysu

Przedsiębiorstwa sektora TSL w Polsce (podobnie jak i inne podmioty gospodarcze) zostały w ciągu lat 2008-2009 poddane silnej próbie wytrzymałości, spowodowanej ogólnoświatowym kryzysem gospodarczym. Dostrzegalny jest zatem znaczny wzrost liczby złożonych wniosków o ogłoszenie upadłości w sekcji „Transport i gospodarka magazynowa” w 2009 roku (aż do 43) przy średnim wskaźniku ogólnego klimatu koniunktury kształtującym się na poziomie -12,71 (najniższym w całym analizowanym okresie badawczym). Począwszy od 2010 roku aż do 2013 roku zmniejszała się nieznacznie liczba złożonych wniosków, zaś w 2014 roku wzrosła do poziomu 27, czyli o 5 w relacji do roku poprzedniego.

Przyczyny upadłości

Niektóre z zewnętrznych i wewnętrznych przyczyn upadłości ściśle zależą od wieku oraz rozmiaru podmiotu gospodarczego czy też rodzaju branży, w którym on operuje. Wyłonienie tych cech demograficznych dla przedsiębiorstw sektora TSL (o wyraźnej specyfice prowadzonej działalności) stać się może dla menedżerów zarządzających tego rodzaju podmiotami gospodarczymi podstawową determinantą zainicjowania działań naprawczych z niezbędnym wyprzedzeniem.

Typową spółka zagrożoną upadłością jest zatem mikroprzedsiębiorstwo, którego kluczowa działalność dotyczy transportu drogowego towarów i działalności usługowej związanej z przeprowadzkami, działające na rynku dłużej niż 5 lat

Próba identyfikacji cech demograficznych przedsiębiorstw, które złożyły wniosek o ogłoszenie upadłości – została ograniczona do 48% podmiotów gospodarczych z sekcji „Transport i gospodarka magazynowa” wskazanych przez Centralny Ośrodek Informacji Gospodarczej.

Docelowa próba badawcza objęła bowiem 121 spółek sektora TSL z 252 przedsiębiorstw z sekcji H według PKD 2007 (ogółem – bez względu na fakt kontynuowania lub zaprzestania działalności gospodarczej po złożeniu wniosku o postawienie ich w stan upadłości w latach 2006-2014). Próby analityczna ograniczona została jedynie do tych podmiotów gospodarczych z sektora TSL:

• które wykazane były w sekcji „Transport i gospodarka magazynowa” według danych Info Veriti Polska na dzień 25 maja 2015 roku (w przypadku braku takiej informacji wykorzystane zostały bazy danych dostępne na stronach internetowych www.infocredit-online.pl oraz www.krs-online.com.pl,

• których dane finansowe, na co najmniej pełny rok kalendarzowy przed datą wystąpienia do sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości były dostępne w dniu 31 maja 2015 roku w bazie Info Veriti Polska, a jako dzień bilansowy przyjęto 31 grudnia w każdym roku całego okresu badawczego,

• dla których data założenia (został tutaj przyjęty dzień podpisania umowy spółki) podana przez Centralny Ośrodek Informacji Gospodarczej w Warszawie była datą poprzedzającą datę złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości

Z bazy o polskiej gospodarce i tworzących ją przedsiębiorcach „Rynkometr.pl” wynika, iż w grupie PKD 2007 o numerze 49.4 zarejestrowanych było na dzień 31 marca 2014 roku najwięcej podmiotów w ramach sekcji H według PKD 2007. Fakt ten może przyczynić się do wzrostu udziału procentowego tychże przedsiębiorstw w ogólnej liczbie upadłych spółek sektora TSL.

Dokonując analizy udziału procentowego poszczególnych grup PKD 2007 w sekcji „Transport i gospodarka magazynowa” (tj. numerów grup PKD 2007 wskazanych jako kluczowy rodzaj działalności) wśród badanych przedsiębiorstw, można dojść do wniosku, że znacznie trudniej jest świadczyć usługi transportu drogowego towarów oraz działalność usługową związaną z przeprowadzkami w relacji do innych jej rodzajów w sekcji H.

Numer grupy 49.4 według PKD 2007 został wskazany przez ponad 54,5% ogółu badanych podmiotów gospodarczyc h, zatem spółki te okazały się być przedsiębiorstwami mającymi najmniejszą zdolność do przetrwania.

Z przeprowadzonych badań wynika także, iż blisko 25,6% wniosków o ogłoszenie upadłości zostało złożonych w ciągu 5 lat funkcjonowania badanych przedsiębiorstw, zaś ponad 55,3% w ciągu pierwszych 10 lat.

Profil przedsiębiorstw

Dane GUS ukazują, iż mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające do 9 osób) stanowią najliczniejszą grupę podmiotów gospodarczych. Dla przykładu w 2013 roku przedsiębiorstwa małe (o liczbie pracujących do 49 osób) stanowiły 98,9% całej populacji (w tym mikroprzedsiębiorstwa)– o liczbie pracujących do 9 osób – aż 95,6%). Podobna struktura utrzymywała się także w poprzednich latach. Fakt ten ponownie może przyczynić się do wzrostu udziału procentowego tego rodzaju podmiotów gospodarczych w ogólnej liczbie upadłych spółek sektora TSL.

Wyniki poprowadzonych badań ujawniły, iż dominującą grupą analizowanych przedsiębiorstw okazały się być te spółki, których suma aktywów bilansu nie przekroczyła równowartości w złotych 2 milionów euro. Spółki te stanowiły blisko 77,7% wszystkich podmiotów poddanych analizie, zaś spółki małe, średnie i duże odpowiednio 16,5%, 4,1% i 1,7%.

Wszystkie analizowane mikroprzedsiębiorstwa funkcjonujące ponad 5 lat stanowiły blisko 55,4% ogółu badanych spółek, zaś na drugim miejscu znajdowały się te prowadzące działalność do 5 lat przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości.

Typową spółką zagrożoną upadłością jest zatem mikroprzedsiębiorstwo, którego kluczowa działalność dotyczy transportu drogowego towarów i działalności usługowej związanej z przeprowadzkami, działające na rynku dłużej niż 5 lat (spółki te stanowiły blisko 1/3 wszystkich podmiotów gospodarczych poddanych analizie).

Choć zaprezentowane dane są wycinkowe, niemniej jednak wobec braku takich badań dla spółek sektora TSL – dają one pewien obraz tego rodzaju przedsiębiorstw zagrożonych upadłością.

Obraz ten może stać się swego rodzaju wskazówką dla kadry kierowniczej w poszukiwaniu obszarów występowania potencjalnego ryzyka upadłości przedsiębiorstw sektora TSL. Tworzy ponadto możliwość podjęcia określonych działań, mających na celu poprawę ich bezpieczeństwa finansowego. W skrajnych przypadkach działania te mogą uchronić dane podmioty gospodarcze przed upadłością.