Przewozy szybko psującego się jedzenia z Włoch cz. 2

Warunki przewozów szybko psujących się artykułów żywnościowych określa Umowa ATP. Wbrew pozorom, nie narzuca ona wymogów jedynie na przewoźników, ale reguluje też obowiązki nadawców i odbiorców. Umowa ATP nie dotyczy przewozów wszystkich artykułów żywnościowych. Oto druga część rozważań Jerzego Różyka.

Umowa ATP – monitoring temperatury

Najnowsza polska wersja Umowy ATP z 2015 roku wprowadziła warunki monitorowania i pomiarów temperatury, które zostały określone w Dodatkach nr 1 i 2 do Załącznika 2.

 „Środek transportu musi być wyposażony w odpowiedni przyrząd mierzący i zapisujący w zestawie danych w temperatury (…) w celu monitorowania temperatury powietrza, którym są poddane produkty żywnościowe głęboko zamrożone przeznaczone do spożycia przez ludzi. Przyrządy muszą być zalegalizowane zgodnie z EN 13486 (Rejestratory temperatury i termometry dla transportu, przechowywania i dystrybucji chłodzonej, mrożonej i głęboko/szybko mrożonej żywności i lodów — Sprawdzenie Okresowe) przez właściwą instytucję akredytującą, przy czym dokumentacja legalizacji ma zostać przedłożona do akceptacji przez właściwą władzę kontrolującą zgodność z Umową ATP.”

Komentarz. O ile oczywistym wydaje się, że wszystkie rejestratory temperatury są zgodne z wymogami normy EN 13486 (w Polsce: PN-EN 13486:2004), już mniej oczywistym jest to, że wszystkie termometry używane do kontrolowania towaru przy jego załadunki i rozładunku są zgodne z tą normą. Daje to nadawcom i odbiorcom towarów pole do nadużyć i obciążania przewoźników szkodami, których w rzeczywistości nie ma.

Załącznik 2, Dodatek nr 2 – główne aspekty. W Dodatku nr 2 została określona procedura pobierania próbek i pomiaru temperatury ze schłodzonych, mrożonych i głęboko mrożonych łatwo psujących się artykułów żywnościowych.

Najistotniejsze wydają się postanowienia określone w pkt. A. Uwagi ogólne, pkt 1-3:

1. Sprawdzenie i pomiar temperatury, żądane w załącznikach 2 i 3, muszą być przeprowadzone w taki sposób, aby produkty żywnościowe nie były narażone na warunki szkodliwe dla ich bezpiecznego spożycia lub jakości. Najwłaściwiej jest przeprowadzać te czynności w środowisku chłodniczym, powodując przy tym jak najmniejszy przestój i jak najmniejsze zakłócenie w przewozie.
2. Działania kontrolne i pomiarowe, wymienione w punkcie 1, muszą być dokonane przede wszystkim w miejscu załadowania i wyładowania. Normalnie nie jest zalecane, aby wykonywać je podczas przewozu, z wyjątkiem przypadku, gdy zachodzi istotna wątpliwość dotycząca zgodności z temperaturami żądanymi w załącznikach 2 i 3.
3. Jeśli jest to możliwe, należy w celu sprawdzenia uwzględniać informacje dostarczone przez instrumenty pomiarowe podczas jazdy, zanim wybierze się partie próbne produktów łatwo psujących się, które mają stanowić przedmiot badań i pomiarów. Pomiary kontrolne są uzasadnione tylko wtedy, gdy są znaczące wątpliwości co do kontroli temperatury podczas przewozu.

Komentarz. Jak wynika z powyższego, Umowa ATP zaleca przeprowadzanie pomiarów temperatury w środowisku chłodniczym. Przeprowadzanie takiego pomiaru w okresie upałów i przy chłodni otwartej przez kilka godzin, co nierzadko się zdarza, należy uznać za niezgodne z Umową ATP. Często też dochodzi do sytuacji, gdy odbiorca uznaje towar za przegrzany lub przemrożony na podstawie wykonanych własnych pomiarów, bez sprawdzenia wydruku z termografu, co również można uznać za niezgodne z Umową ATP, a w szczególności z pkt. A.3. Dodatku nr 2 do Załącznika 2.

Świadectwo ATP – wymagania z ATP

W ust. 1. Dodatku nr 1., Załącznika 1. Umowy ATP zastrzeżono, że „kontroli należy dokonywać na stacjach badań wyznaczonych lub upoważnionych do tego celu przez właściwą władzę Państwa, w którym środek  transportu jest zarejestrowany lub przyjęty do ewidencji, …”. Niewątpliwym plusem zmiany Umowy ATP jest to, że nie ma obowiązku przeprowadzania takiej kontroli w kraju, w którym środek  transportu jest zarejestrowany lub przyjęty do ewidencji, jeżeli kontrola zgodności z normami została dokonana przed oddaniem środka transportu do eksploatacji w stacji badawczej wyznaczonej w państwie, w którym środek transportu został wyprodukowany. W przypadku przeniesienia takiego środka transportu z innego kraju będącego stroną Umowy ATP, wydanie certyfikatu ATP przez stację badawczą w kraju jego rejestracji jest możliwe po dostarczeniu:

• raportu z kontroli środka transportu – w każdym przypadku,
• raportu kontroli referencyjnego środka transportu oraz specyfikacji technicznej środka transportu wydanej przez producenta – w przypadku każdego środka transportu produkowanego seryjnie, 
• certyfikat ATP wydany przez upoważnione władze kraju produkcji lub w przypadku środków transportu w eksploatacji, upoważnione władze kraju rejestracji  – w każdym przypadku,

Należy jednak wiedzieć, że certyfikat ATP uzyskany wraz z pojazdem przeniesionym z innego kraju jest traktowany jako warunkowy i może zachować swoją ważność maksymalnie przez okres trzech miesięcy. Dla uzyskania ciągłości należy zatem w tym terminie uzyskać nowy certyfikat ATP od stacji badawczej w kraju rejestracji pojazdu.

W przypadku przeniesienia środka transportu z innego kraju po rozpoczęciu użytkowania, powinien on zostać poddany oględzinom w stacji badawczej kraju rejestracji w celu potwierdzenia jego identyfikacji oraz wydania certyfikatu zgodności (atestu).

Kolejnym plusem zmiany Umowy ATP jest to, że nie ma już obowiązku posiadania certyfikatu ATP (lub jego poświadczonej notarialnie kopii) w środku transportu i okazywania jego na żądanie organów kontrolujących. Jest to możliwe pod warunkiem, że tabliczka certyfikacyjna ATP jest przymocowana na stałe do urządzenia (środka transportu). W takich przypadkach tabliczka ATP stanowi potwierdzenie ważności certyfikatu ATP.

Świadectwo ATP – wymóg w OCP

Większość ubezpieczycieli nakłada na przewoźników wykonujących przewozy artykułów żywnościowych obowiązek posiadania ważnego świadectwa ATP. Wpisanie do polisy OCP takiego obowiązku oznacza, że niezależnie od rodzaju przewożonych artykułów żywnościowych, środek transportu powinien posiadać świadectwo ATP. Jak podano powyżej, umowie ATP podlegają wyłącznie przewozy artykułów żywnościowych określonych w Załącznikach 2 i 3. Spod regulacji Umowy ATP wyłączone są zatem przewozy pozostałych artykułów żywnościowych, jak np. świeże owoce i warzywa przewożone w stanie schłodzonym oraz wiele innych artykułów żywnościowych przewożonych w stanie schłodzonym, mrożonym i głęboko mrożonym nie wymienionych w Załącznikach 2 i 3 do umowy, w odniesieniu do których umowa nie nakłada obowiązku posiadania świadectwa ATP. Inną grupą towarową są wyroby farmaceutyczne, których przewóz jest regulowany odrębnymi przepisami.

Skoro jednak zakłady ubezpieczeń stawiają przewoźnikom taki wymóg, nie pozostaje nic innego jak zaopatrzyć się w świadectwo ATP lub zawrzeć taką umowę ubezpieczenia OCP, która w odniesieniu do  przewozów artykułów żywnościowych innych niż określone w Załącznikach 2 i 3 Umowy ATP, nie uzależnia ochrony ubezpieczeniowej od posiadania świadectwa ATP. Póki co liczba odmów z tego tytułu świadczy o tym, że zakłady ubezpieczeń są nieświadome obowiązujących przepisów, a przewoźnicy nie czytają warunków określonych w polisach OCP, przez co często ponoszą tego konsekwencje.

Plusem istniejącego stanu rzeczy jest to, że po 31 latach od pierwszej polskiej redakcji Umowy ATP, w 2015 roku pojawiła się wreszcie kolejna, która dość mocno zliberalizowała warunki przewozów szybko psujących się artykułów żywnościowych. Bez wątpienia była odpowiedzią na kolejną już nowelizację Umowy ATP z 2013 roku, ale nie można powiedzieć, że Polska nadrobiła zaległości. Najnowsza wersja międzynarodowej Umowy ATP z 2017 roku weszła w życie od 6 stycznia 2018 roku i w naszym systemie prawnym póki co nie znalazła trwałego posadowienia. Bez względu na to, zmiany w Umowie ATP dokonane w 2015 roku są dla polskich przewoźników korzystne. Czy będą dalsze polskie nowelizacje zobaczymy. Mam nadzieję, że nie za kolejne… 31 lat.