Stabilizacja i obawy w transporcie samochodowym

Pomimo tego, że działalność niektórych firm przewozowych balansuje na granicy opłacalności, a są i takie które zmuszone były do zakończenia działalności, wydaje się, że sytuacja w sektorze transportowym bardzo powoli, ale jednak ulega stabilizacji.

Obecnie przewidywania odnośnie perspektyw rozwojowych transportu nie są zbyt optymistyczne. Dominują w nich obawy o przyszłość, wynikające głównie z niepewności. Przeważają opinie, że nieprędko, a może nawet już nigdy nie powtórzy się boom jakiego sektor transportu samochodowego doświadczył w latach 2006-2007.

Wahania sezonowe

Wskaźnik koniunktury w ciężarowym transporcie samochodowym, wyrażający istniejące i przewidywane tendencje w zakresie podstawowej działalności przedsiębiorstw transportowych, tj. przewozów, odzwierciedla sytuację krajowych firm transportowych. Po głębokiej zapaści jaka miała miejsce w 2008 i 2009 r., w ogólnym trendzie wskaźnika można już powoli próbować dopatrywać się zmian, które nastrajają optymistycznie.

Pomijając jednak ogólne trendy, w działalności przewozowej charakterystyczne są przede wszystkim wahania sezonowe, obserwowane w poszczególnych kwartałach badanych lat. Koniunktura zazwyczaj kształtuje się mniej korzystnie w pierwszych i czwartych kwartałach, natomiast bardziej optymistyczne wyniki odnoszą się do drugich i trzecich kwartałów w ciągu roku. Zasada ta potwierdzała się w przeszłości i tak też było w roku ubiegłym.

Wskaźnik koniunktury w ciężarowym transporcie samochodowym rośnie, gdy zwiększa się udział przedsiębiorstw, które w swoich ankietach, przesyłanych do Instytutu Transportu Samochodowego, deklarują wzrost przewozów w bieżącym i przyszłym kwartale, natomiast maleje wtedy, gdy zwiększa się udział przedsiębiorstw deklarujących spadek przewozów.

W I kwartale 2011 r. zanotowano sezonowy spadek wartości wskaźnika koniunktury w ciężarowym transporcie samochodowym (z -15,0 w IV kwartale 2010 r. do -16,2). W II kwartale jego wartość polepszyła się nieznacznie w stosunku do kwartału poprzedniego, jednak nadal była ujemna (-5,6).

Wartość wskaźnika koniunktury w transporcie w III kwartale 2011 r., podobne jak w dwóch kwartałach poprzednich, była ujemna (-6,4). W stosunku do poprzedniego kwartału nastąpiło jednak nieznaczne pogorszenie sytuacji, natomiast dla porównania, w analogicznym III kwartale roku poprzedniego, wartość wskaźnika była dodatnia (+3,4).

Ostatni kwartał ubiegłego roku przyniósł znaczny spadek wartości wskaźnika, do poziomu  (-29,8), co można częściowo wytłumaczyć wahaniami sezonowymi.

Mało inwestycji

Należy zauważyć, że poczynając od pierwszego kwartału 2011 r., a na czwartym kwartale kończąc, z kwartału na kwartał coraz więcej firm odczuwało spadek wielkości przewozów, a coraz mniej z nich odnotowywało wzrost wielkości przewozów.

W 2011 r. spośród firm uczestniczących w badaniach, średnio 51 proc. odpowiadało, że nie prowadziło żadnych inwestycji, 31 proc., że prowadziło je na poziomie z poprzedniego kwartału, 10 proc. stwierdzało zmniejszenie inwestycji, a pozostałe 8 proc. ich zwiększenie.

W kwestii zakupów ciężarowego taboru samochodowego, w 2011 r. średnio 49 proc. respondentów nie dokonywało ich w ogóle, 32 proc. potwierdzało utrzymanie ich wielkości na poziomie z poprzedniego kwartału, 12 proc. stwierdzało poprawę, a 7 proc. firm odnotowało zmniejszenie poziomu zakupów taborowych. Trudności w zakupie taboru samochodowego wynikały m.in. z ograniczeń w udzielaniu kredytów przez banki.

Podsumowując miniony rok, należy zauważyć, że odpowiedzi respondentów na większość pytań zawartych w ankiecie, nie napawają zbytnim optymizmem.

Prognozy na następne kwartały wskazują na utrzymywanie się tendencji pesymistycznych w oczekiwaniach odnoszących się do sytuacji badanych przedsiębiorstw.

Pogorszenie sytuacji ogólnej i finansowej

Wartość wskaźnika koniunktury w ciężarowym transporcie samochodowym w I kwartale 2012 r. była ujemna (-26,2). W stosunku do poprzedniego kwartału nastąpiło nieznaczne polepszenie sytuacji, jednak porównanie z analogicznym okresem roku poprzedniego, kiedy wartość wskaźnika wynosiła (-16,2), przesądza o ogólnym pogorszeniu się koniunktury w transporcie. Pomimo tego, prognoza na II kwartał 2012 r. w ocenie respondentów, przedstawia się dość optymistycznie. Mniej firm niż dotychczas przewiduje dalsze zmniejszanie się wielkości przewozów, a więcej firm zakłada, że wielkość przewozów ulegnie zwiększeniu.

Poza wskaźnikiem koniunktury, ważnymi miernikami badania warunków funkcjonowania przedsiębiorstw przewozowych są także wskaźniki: kondycji ekonomicznej i zdolności przewozowej. Pierwszy z nich jest obliczany na podstawie odpowiedzi respondentów na temat ogólnej i finansowej sytuacji panującej w przedsiębiorstwach. W I kwartale 2012 r. wartość tego wskaźnika na poziomie -32,9 była mniej korzystna niż w kwartale poprzednim, co oznacza, że więcej firm transportowych odczuwało w I kwartale br. pogorszenie zarówno sytuacji ogólnej, jak i finansowej.

Wskaźnik zdolności przewozowej, który odzwierciedla zmiany w liczbie samochodów ciężarowych zaangażowanych w przewozy ładunków oraz wielkość zakupów samochodów ciężarowych, kształtował się w I kwartale 2012 r. na poziomie +0,10, nieco korzystniejszym niż w kwartale poprzednim, kiedy wynosił -0,6. Oznacza to, że w I kwartale br. w porównaniu z kwartałem poprzednim, zwiększyła się liczba firm, które odnotowały wzrost w zakresie pojazdów wykorzystywanych do przewozu ładunków oraz wzrost zakupów samochodów ciężarowych.

Powiew optymizmu?

Pytani o zadłużenie, ankietowani wykazali rzeczywisty stan zadłużenia w I kwartale 2012 r. na poziomie mniej korzystnym, niż w kwartale poprzednim. W prognozach w tym zakresie na kolejny, tj. II kwartał 2012 r., respondenci przewidują, że ich zadłużenie będzie się zmniejszać.

W przypadku odpowiedzi na pytanie o opóźnienia w regulowaniu przez klientów należności za przewozy, przewoźnicy w swoich odpowiedziach wskazali na zwiększenie tychże opóźnień. Prognozy na kwartał kolejny przewidują poprawę sytuacji w tym zakresie.

Aż 53 proc. ankietowanych firm transportowych odpowiedziało, że nie prowadziło w I kwartale 2012 r. żadnych inwestycji, a 36 proc., że prowadziło je na poziomie z poprzedniego kwartału. Tylko 5 proc. firm raportowało zwiększenie inwestycji, a pozostałe 6 proc. ich zmniejszenie. Prognozy na II kwartał 2012 r. kształtują się dość optymistycznie.

Co do zakupów taboru, to w I kwartale 2012 r. 51 proc. respondentów nie dokonywało takich działań, 33 proc. zgłosiło utrzymanie wielkości zakupów na poziomie z poprzedniego kwartału, 9 proc. stwierdziło poprawę i 7 proc. firm stwierdziło zmniejszenie poziomu zakupów. Prognozy na kwartał następny pozwalają przewidywać, że sytuacja ta ulegnie korzystnym zmianom.

W ujęciu geograficznym ankietowane przedsiębiorstwa transportu międzynarodowego, wykonały w I kwartale 2012 r. najwięcej jazd w kierunku zachodnim (54 proc.), a najmniej w kierunku północnym (6 proc.).

Wysokie koszty prowadzenia działalności przewozowej są od wielu już kwartałów najczęściej wymienianą barierą utrudniającą rozwój i sprawne funkcjonowanie przedsiębiorstw transportowych. W I kwartale 2012 r. sygnalizowało to 77 proc. respondentów. Z pozostałych barier, przedsiębiorstwa najczęściej wymieniały niedostateczny popyt na usługi przewozowe (48 proc. ankietowanych), trudności w pozyskiwaniu kredytów na zakup taboru i bieżącą działalność (11 proc.), problemy z pozyskiwaniem i zatrudnianiem pracowników do przewozu ładunków, w tym kierowców (11 proc.).

Respondenci zwracali również uwagę na nieterminowe regulowanie przez klientów płatności za świadczone na ich rzecz usługi przewozowe oraz nieuczciwą konkurencję, w tym zaniżanie stawek za usługi transportowe.

Z uwagi na znaczący wzrost kosztów prowadzenia działalności oraz spadek popytu, wielu respondentów sygnalizowało konieczność odstąpienia od prowadzenia działalności przewozowej.