Urzędniku sądź się sam

Osoby nieobeznane z polskimi przepisami sądzą naiwnie, iż podstawowe zasady prawa rzymskiego zostały żywcem zaimplementowane w naszym prawodawstwie. Tymczasem nic bardziej mylnego. Konia z rzędem temu, kto znajdzie np. w Konstytucji RP lub jakimkolwiek innym, obowiązującym akcie prawnym, potwierdzenie, iż prawo nie działa wstecz („lex retro non agit”). Jak trzeba, to może działać, dlaczegóżby nie…

Podobnie rzecz ma się z dwuinstancyjnością postępowania administracyjnego. Każda sprawa, rozpoznana i rozstrzygnięta decyzją organu pierwszej instancji, powinna podlegać – w wyniku złożenia odwołania przez uprawniony podmiot – ponownemu rozpoznaniu i obiektywnemu rozstrzygnięciu przez organ drugiej instancji; to oczywiste jak dwa razy dwa. Tymczasem, okazuje się, że w Polsce urzędnik może być sędzią we własnej sprawie.

Prawem na lewo

Konstytucja gwarantuje jedynie (w art. 176 ust. 1) dwuinstancyjność postępowania sądowego. Co do postępowania administracyjnego, nie jest już tak stanowcza – art. 78 mówi, iż: „Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania określa ustawa”. Ha, czyli mogą być wyjątki… Nadzieje naiwnych obywateli, wierzących w porządek prawny Najjaśniejszej Rzeczypospolitej, rozwiewa ostatecznie art. 15 kodeksu postępowania administracyjnego, powtarzający to samo, w postaci jeszcze bardziej wykrętnego zapisu („Postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej”).

Urzędniku, sądź się sam

Skoro prawodawstwo pozwala, dlaczegóż nie skorzystać. W ostatnich latach pojawiło się w Polsce sporo przepisów, zalecających niezadowolonym petentom złożenie odwołania od niekorzystnej decyzji do tego samego organu, który ją wydał. Jest w tym sporo swoistej logiki – któż w końcu zna lepiej daną sprawę od biurokraty, który już raz ją rozpatrywał ? Kilka przypadków z obszaru ceł i podatków poniżej.

Zgodnie z art. 221 § 1 ustawy Ordynacja podatkowa, w przypadku wydania decyzji w pierwszej instancji przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, dyrektora izby administracji skarbowej lub przez samorządowe kolegium odwoławcze, odwołanie od decyzji rozpatruje ten sam organ podatkowy. To samo dotyczy dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, czyli organu, który wydaje np. decyzje w zakresie Wiążącej Informacji Stawkowej  (WIS), określające jakie stawki podatku VAT ma stosować podatnik dla określonych towarów lub usług. Niektóre swoje decyzje weryfikują w trakcie postępowania odwoławczego także naczelnicy Urzędów Celno-Skarbowych (art. 221a § 1 Ordynacji podatkowej).

Wiążąca Informacja Taryfowa (WIT), określająca pod jakim kodem CN należy taryfikować określony towar, jest wydawana przez Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Warszawie. Od decyzji w sprawie WIT przysługuje odwołanie do Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Warszawie (czyli do tego samego organu, który wydał kwestionowaną decyzję).

 Mołodcy…

Stalin zalecił niegdyś: „Nie przeprowadzać żadnych egzekucji bez należytego procesu!”. Gdyby wstał z grobu w dzisiejszych czasach mógłby być dumny – jego myśl okazała się wiecznie żywa, i to w dodatku w kraju, który na pozór nie cenił szczególnie jego nauk…