W ogonie świata

Jest to konieczne, aby Unia Europejska utrzymała pozycję konkurencyjną w świecie, szczególnie w związku z umacniającą się pozycją krajów BRIC (Brazylia, Rosja, Indie, Republika Południowej Afryki). Aby osiągnąć cele strategii Europa 2020, trzeba podjąć wysiłek dla realizacji przemyślanych inwestycji w Badania i Rozwój (B+R) w obszarze zarówno publicznym, jak i prywatnym, na poziomie krajowym i wspólnotowym.

Wydatki na badania

W ciągu ostatnich dziesięciu lat Polska zwiększyła intensywność B+R zaledwie o 0,04% do poziomu 0.68 % w 2009 r., co oznacza jeden z najmniejszych poziomów intensywności wsparcia w UE. Brak wyraźnej poprawy tego wskaźnika grozi dalszym spadkiem konkurencyjności, odpływem wysoko wykwalifikowanych specjalistów, a w dłuższym horyzoncie spadkiem jakości infrastruktury, zdolności produkcyjnych, a nawet edukacji. Problem ten dostrzegają polskie władze, czego wyrazem jest planowane dążenie do osiągnięcia intensywności wsparcia B+R na poziomie 1,7 % PKB w 2020 r. Dla porównania cel intensywności wsparcia B+R dla UE na ten sam okres wynosi 3% PKB.

W ciągu ostatnich dziesięciu lat Polska zwiększyła intensywność B+R zaledwie o 0,04% do poziomu 0.68 % w 2009 r., co oznacza jeden z najmniejszych poziomów intensywności wsparcia w UE

Obecnie niski poziom wydatków na badania i rozwój, szczególnie w sektorze prywatnym – 0,19% PKB w stosunku do 1,25% PKB w UE – w połączeniu z niewystarczającymi rozwiązaniami systemowymi skutkuje słabymi wynikami w liczbie oraz jakości podejmowanych działań badawczych i wdrożeniach innowacji technologicznych. Dla porównania: wydatki amerykańskiego sektora prywatnego na B+R (2,1% PKB) są prawdziwym motorem innowacyjności i przewyższają znacząco wydatki sektora publicznego (0,65% PKB).

Zaskakująco duża przepaść dzieli Polskę od krajów UE pod względem wpływowych publikacji naukowych oraz wniosków patentowych. Jedynie 5,7% polskich publikacji należy do grupy 10% najczęściej cytowanych publikacji światowych. Średnia unijna wynosi w tym przypadku 11,6%, a amerykański wskaźnik aż 15,3% . Tak niski poziom inwestycji badawczych oraz technologicznych hamuje proces przekształcania się gospodarki w kierunku oparcia jej na wiedzy. Z tego wynika, że Polska nie uczestniczy wystarczająco aktywnie w międzynarodowym transferze wiedzy wspieranym przez Europejski Obszar Badawczy (European Research Area).

Zatrudnienie w obszarach wymagających zaawansowanej wiedzy w Polsce należy do najniższych – 28% całości zatrudnionych w stosunku do 35% w UE

Zasoby kadrowe

Zatrudnienie w obszarach wymagających zaawansowanej wiedzy w Polsce należy do najniższych – 28% całości zatrudnionych w stosunku do 35% w UE. Podobnie wygląda poziom międzynarodowej konkurencyjności wysoko i średnio zaawansowanych technologicznie sektorów, pomimo relatywnie dużej wagi przemysłu wytwórczego w gospodarce. Wskaźnik ilustrujący udział zaawansowanych technologicznie produktów w saldzie handlowym w Polsce jest ujemny i wynosi -4,6%. Analogiczny wskaźnik dla UE to 5,1%. Spadku intensywności wydatków na B+R ze strony sektora prywatnego można doszukiwać się w zahamowaniu intensywności badawczej w sektorach wysoko zaawansowanych technologicznie, co jest skutkiem przesunięcia produkcji w kierunku mniej zaawansowanych badawczo obszarów.

Mechanizmy finansowania

Raport wskazuje, że systemy wsparcia innowacyjności i prac B+R muszą być dalej rozwijane. Jednym z filarów, o który można oprzeć ten rozwój, jest pomoc publiczna dla firm. Wprawdzie w okresie planowania budżetowego UE 2007-2013 pozostało niewiele funduszy, jednak warto pamiętać, że do dyspozycji jest wiele źródeł alternatywnych. Należą do nich zachęty inwestycyjne oraz programy rządowe wspierające B+R, jak choćby program Innotech. Niedawno znowelizowano też Kredyt Technologiczny, który wspomaga wdrożenie innowacyjnych technologii w MŚP.

Z drugiej strony, w Polsce obowiązują ulgi przy nabycie nowych technologii. Wskaźniki wsparcia B+R przywołane w raporcie nie uwzględniają zachęt podatkowych, a one mają duże znaczenie w procesie podejmowania decyzji o realizacji projektów badawczych. Istnieje bowiem możliwość odliczenia od podstawy opodatkowania CIT do 50% wydatków związanych z nabyciem nowej technologii w postaci wartości niematerialnych i prawnych. Ponadto w przypadku wystąpienia straty firma może skorzystać z ulgi przez trzy kolejne lata podatkowe. Natomiast podmioty, które mają status Centrów Badawczo-Rozwojowych (CBR), mogą co miesiąc odpisywać 20 % przychodów na fundusz innowacyjności, co obniża podstawę opodatkowania. Zachęty te nie są jednak zbyt popularne, gdyż w obecnym kształcie oferują mało atrakcyjne korzyści przy dość sformalizowanej procedurze ich uzyskania. Jednakże obserwuje się już coraz więcej firm korzystających z tych możliwości. Wciąż jednak zachęty w Polsce są mniej atrakcyjne niż w innych krajach.