Whistleblowing jako istotny element ESG
W przestrzeni publicznej coraz częściej możemy się spotkać z pojęciem whistleblowingu, czyli zgłaszaniem nieprawidłowości w dobrej wierze. Jednak czy jest to temat istotny z perspektywy ESG? Odpowiedź brzmi tak, i to dwuwymiarowo.
Whistleblowing a ład korporacyjny
W 2019 roku uchwalona została unijna dyrektywa o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa. Stanowi ona przełom w kontekście wdrażania i zarządzania systemami zgłaszania nieprawidłowości, ponieważ jest pierwszym dokumentem regulującym te zagadnienia w tak kompleksowy sposób, zarówno pod kątem nałożenia obowiązków na bardzo dużą grupę jednostek w sektorze prywatnym i publicznym niezależnie od branży, jak i ze względu na określenie szerokiego zakresu konkretnych wymagań wobec obowiązanych jednostek.
Państwa członkowskie zostały zobowiązane do zaadaptowania przepisów Dyrektywy do prawa krajowego do 17 grudnia 2021 roku. W ramach tego dostosowania poszczególnym krajom pozostawiona została pewna swoboda. Dla przykładu, to w gestii państw członkowskich leży decyzja czy obowiązkowe będzie przyjmowanie zgłoszeń anonimowych. Jednak niezależnie od różnic, przepisy Dyrektywy stanowią klarowne ramy nakładające obowiązki takie jak konieczność wyznaczenia osób odpowiedzialnych w jednostce za przyjmowanie i rozpatrywanie zgłoszeń, wdrożenie procedury zgłaszania nieprawidłowości czy udostępnienie poufnych kanałów do komunikacji. Choć termin zaadaptowania przepisów Dyrektywy już dawno minął, tylko nieliczne państwa wywiązały się z tego obowiązku. W Polsce powstał projekt ustawy i zostały przeprowadzone konsultacje, nie znamy jednak ostatecznego kształtu ustawy, a tym bardziej nie wiemy kiedy wejdzie ona w życie. Niemniej obowiązek wdrożenia odpowiedniego systemu zgłaszania nieprawidłowości, pomimo że opóźniony w czasie, jest nieuchronny.
To nas prowadzi do pierwszego argumentu potwierdzającego, że whistleblowing jest niezbędnym elementem przy wdrażaniu ESG. Nie można uznać, że ład korporacyjny funkcjonuje prawidłowo, jeżeli nie zapewnia działania organizacji w zgodzie z obowiązującymi przepisami – a zgodnie z unijnym prawem whistleblowing powinien zostać wprowadzony do polskiego porządku prawnego. Intuicyjnie w skrócie ESG można przyporządkować whistleblowing do elementu G – governance (ład korporacyjny), jednak ze względu na specyfikę systemów do zgłaszania nieprawidłowości mogą mieć one również znaczący wpływ zarówno na środowisko jak i społeczeństwo, stąd można wskazać na powiązania z E – environmental (środowisko) i S – social responsibility (społeczna odpowiedzialność, ład społeczny). O czym dokładnie mowa?
Korzyści wynikające z wdrożenia systemu whistleblowing
Niezależnie od rozmiaru organizacji, każda działalność biznesowa wywiera określony wpływ na otoczenie. Tak samo wpływ na otoczenie będą wywierały potencjalne nieprawidłowości, do których może dojść w organizacji. Dzięki sygnalistom możliwe jest wykrycie różnych zagrożeń, które inaczej byłyby trudne do zidentyfikowania. Zgłoszenia mogą dotyczyć negatywnego wpływu jaki organizacja wywiera na środowisko lub przypadków mobbingu, zatem ich wykrycie i podjęcie działań naprawczych będzie skutkowało zmniejszeniem ryzyka wystąpienia niepożądanych sytuacji w zakresie zainteresowania ESG.
Dodatkowo, skutecznie działający system whistleblowingowy wskazuje na autentyczne zaangażowanie kierownictwa w prowadzoną politykę i głoszone wartości. Zapewnienie pracownikom i innym interesariuszom możliwości dzielenia się wątpliwościami, a następnie rzetelna weryfikacja zgłoszeń pokazują, że kierujący organizacją nie boją się zmierzyć z realnymi wyzwaniami i nie chcą pewnych kwestii “zamiatać pod dywan”. Gotowość do podejmowania odpowiednich działań następczych w reakcji na zgłoszenia świadczy o rzeczywistym poziomie dbałości o etyczną kulturę organizacyjną, a tym samym o etapie wdrożenia polityk ESG.
System zgłaszania nieprawidłowości darzony zaufaniem przez pracowników może stanowić bardzo cenne narzędzie pozwalające z jednej strony na zapobieganie nadużyciom przez budowanie wśród potencjalnych sprawców świadomości, że ich czyny z większym prawdopodobieństwem zostaną ujawnione, a z drugiej na dużo skuteczniejsze wykrywanie problemów i zagrożeń.
Wdrożenie systemu whistleblowingowego przyniesie organizacji wymierne korzyści. Budowa solidnych fundamentów ładu korporacyjnego może przełożyć się na pozytywny odbiór otoczenia, a także spełnienie oczekiwań zarówno pracowników i inwestorów, jak i regulatora. Po pierwsze, organizacja będzie działać zgodnie z prawem, po drugie, będzie skuteczniej wykrywać nieprawidłowości dotyczące ochrony środowiska, kwestii pracowniczych czy przestrzegania procedur. Co więcej, tematyka związana ze zgłaszaniem nieprawidłowości pojawia się w kontekście raportowania niefinansowego, np. w Wytycznych Global Reporting Initiative (GRI), które tworzą ramy dla raportowania kwestii dotyczących zrównoważonego rozwoju. Dlatego tak ważne jest, żeby nie czekać do ostatniej chwili, lecz poświęcić tej kwestii odpowiednio dużo uwagi, co z pewnością zaprocentuje w przyszłości, zwłaszcza tej spod znaku ESG.
Artykuł ukazał się w czasopiśmie Eurologistics 3/2022
