Zielona logistyka

W Unii Europejskiej od 1993 r. (w Polsce od 2004 r.) funkcjonuje system ekozarządzania i audytu EMAS (ang. Eco Management and Audit Scheme), który traktowany jest przez Komisję Europejską jako ważny instrument planu działań na rzecz zrównoważonej produkcji i konsumpcji oraz zrównoważonej polityki przemysłowej. Jest to wzorcowy, dobrowolny instrument rynkowy posiadający atrybuty efektywności, wiarygodności i przejrzystości o znaczeniu marketingowym i prestiżowym wzmacniający konkurencyjność rynku europejskiego oraz każdej europejskiej firmy lub organizacji z osobna.

Warunki

„Polityka ekologiczna państwa na lata 2009–2012 z perspektywą do roku 2016” kładzie szczególny nacisk na tworzenie warunków sprzyjających wdrażaniu systemów zarządzania środowiskowego oraz kształtowaniu postaw konsumentów w zakresie stwarzania zapotrzebowania na wyroby i usługi wytwarzane z poszanowaniem i należytą troską o jakość środowiska i jego zasoby.

Recykling e-odpadów jest szansą, a nie ciężarem i należy stosować do niego zwyczajne zasady biznesowe, takie jak uczciwa konkurencja oraz efektywność

Nic dziwnego, że coraz większa liczba małych firm, nawet tych działających w rozwijających się gospodarkach, musi już dziś lub w najbliższej przyszłości wykazać, że weszła na ścieżkę prowadzącą do stałego pozytywnego zrównoważonego rozwoju, w tym z uwzględnieniem zarządzania środowiskowego. Z drugiej strony zdrowie, bezpieczeństwo, warunki pracy i społeczne aspekty są też przedmiotem coraz większego zainteresowania konsumentów na całym świecie. Prowadzenie działalności gospodarczej w najbliższej przyszłości to nie tylko produkty czy procesy produkcji, to także sposób, w jaki ta działalność będzie służyła ludziom i środowisku.

Zielona logistyka

Wiele firm zaczęło promować „zieloną logistykę” – inżynierię utylizacji, zagospodarowania odpadów na miejscu, widząc w tym działaniu możliwość budowy dobrych relacji z klientami. Ta nowa koncepcja oznaczająca niską emisję i niewysokie zużycie energii, także w produkcji, magazynach oraz w transporcie, przyczynia się do obniżenia kosztów klientów i ochrony globalnego środowiska.

To zainteresowanie „zieloną logistyką” jest w pełni uzasadnione, ponieważ rośnie gwałtownie ilość odpadów, w tym również zużycie energii oraz wzrost emisji gazów cieplarnianych. Rośnie również w błyskawicznym tempie korzystanie z Internetu, a postęp w technologii doprowadził do powstania ogromnych ilości komputerów, telefonów komórkowych, cyfrowych odtwarzaczy muzyki i innych produktów elektronicznych.

Rosnące e-odpady

Świat stanął w obliczu rosnącego kryzysu e-odpadów. W 1998 r. Europa wytworzyła sześć milionów ton e-odpadów, co stanowiło sześć procent odpadów komunalnych zgromadzonych w tym samym okresie. Ilość ta miała zwiększać się o od trzech do pięciu procent rocznie. Raport Komisji Europejskiej podaje, że w 2007 r. 27 państw Unii Europejskiej wytworzyło od 8,3 do 9,1 milionów ton e-odpadów. Według prognozy zawartej w tym raporcie ilość e-odpadów miała wzrosnąć w 2010 r. do 12,3 milionów ton. Jednak tylko zaledwie 25 proc. drobnego sprzętu elektrycznego i elektronicznego i około 40 proc. większych urządzeń było zbieranych w celu recyklingu.

Unijna dyrektywa

Produkty elektroniczne, które stanowią jedną z wielu grup odpadów, są naszpikowane pierwiastkami takimi jak ołów, rtęć, kadm oraz rozpuszczalnikami i tworzywami sztucznymi, które mogą być niebezpieczne w przypadku złego składowania. Znacząca ilość tych produktów była kierowana na składowiska lub palona, zanieczyszczając w ten sposób wodę, glebę i powietrze. Na początku stycznia 2003 r. Unia Europejska przyjęła dyrektywę Rady Europejskiej 2002/96/EC w sprawie odpadów elektrycznych i elektronicznych, która to dyrektywa wprowadziła ograniczenia w użyciu niektórych niebezpiecznych dla środowiska substancji w sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Jednocześnie dyrektywa ta nałożyła na producentów obowiązek zorganizowania i sfinansowania odzysku i recyklingu zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Tym samym spowodowała konieczność ulepszenia technologii, tak by zminimalizować koszty klientów, recyklingu i wpływu na środowisko naturalne.

Dyrektywa KE spowodowała konieczność ulepszenia technologii, tak by zminimalizować koszty klientów, recyklingu i wpływu na środowisko naturalne

Dla skutecznego wdrażania systemu zarządzania środowiskiem w Europie powołano Europejską Platformę Recyklingu, która zrzesza organizacje zajmujące się recyklingiem e-odpadów. – Recykling e-odpadów jest szansą, a nie ciężarem i należy stosować do niego zwyczajne zasady biznesowe, takie jak uczciwa konkurencja oraz efektywność – uważa Umberto Raiteri, prezydent Europejskiej Platformy Recyklingu (ERP), która została utworzona w 2002 r. Christophe Pautrat, członek zarządu ERP Polska, dodaje: EPR stała się pionierem we wprowadzaniu idei odpowiedzialności producenta za odpady elektroniczne. Stworzyła model niezależnej działalności, który pobudził konkurencję i zmienił monopolistyczny wzorzec w europejskim recyklingu e-odpadów.

Ekomapy

Nie ma jednej skutecznej metody wdrażania systemu „zielonej logistyki” lub inaczej: zarządzania środowiskowego. Proces wdrażania systemu zależy od wielkości organizacji, rodzaju produkcji, produktów i usług, jak również od poziomu kultury zarządzania oraz determinacji pokonywania wewnętrznych i zewnętrznych problemów i barier.

Jedną z ciekawszych metod wdrażania systemu „zielonej logistyki” są ekomapy będące bardzo prostymi i praktycznymi narzędziami stworzonymi w celu pokazania w formie graficznej obszarów i procesów stanowiących zagrożenie dla środowiska w przedsiębiorstwie.

Opracowywanie ekomap polega na dokładnej analizie oddziaływania na środowisko poszczególnych procesów czy też innych czynności wykonywanych w firmie, co pomaga w przewidywaniu zagrożeń oraz zaplanowaniu odpowiednich działań w celu ich zapobiegania.

Posługiwanie się prostymi symbolami czyni ekomapy czytelnymi dla wszystkich pracowników i udziałowców, a przede wszystkim pozwala podnieść ich świadomość na temat stopnia oddziaływania przedsiębiorstwa na środowisko oraz zaangażować wiele osób z firmy do identyfikacji problemów we wczesnym stadium.

Metoda eco-mappingu wykorzystuje kilka szablonów ekomap, które poświęcone są poszczególnym obszarom i „punktom zapalnym” w firmie. Dzięki poszczególnym mapom (koncentrującym się na lokalizacji, gospodarce wodno-ściekowej, glebie i składowaniu, emisjach do powietrza odorów, hałasu i pyłu, energii, gospodarce odpadami, ryzyku) uzyskuje się zestaw wielowarstwowej graficznej informacji, co pozwala stworzyć odpowiedni program ochrony środowiska.

Zrozumienie problemów środowiskowych, przepływu materiałów i zasobów, opinie i sposób postrzegania problemów przez pracowników są idealnymi elementami do rozpoczęcia wdrażania systemu zarządzania środowiskiem.

Identyfikacja problemów

W całym systemie zarządzania środowiskiem tych problemów może być dużo – nie można więc w syntetyczny sposób przedstawić rozwiązanie każdego z nich. Przedsiębiorstwo można porównać do czarnej skrzynki. Na wejściu znajdują się surowce, materiały, energia, produkty pomocnicze i opakowania, a na wyjściu produkty, usługi, a także różne rodzaje emisje (odpady, emisje do powietrza, ścieki).

Generalnie schemat identyfikacji problemów niezależnie od zakładu jest ten sam, co można zauważyć na przedstawionych poniżej przykładach zastosowania ekomap w gospodarce odpadami oraz w eksploatacji energii. Mapy powinny obrazować rzeczywistą sytuację – winny być proste, zachowywać proporcje, a przedstawione elementy powinny być rozpoznawalne.

Przy sporządzaniu ekomap stosuje się przynajmniej dwa symbole: kreskowanie – do oznaczania obszarów, w których występują niewielkie problemy (obszary, które powinno się monitorować, a problemy analizować) oraz okrąg: problem (obszar, w którym konieczne jest przeprowadzenie działań korygujących). Im bardziej poważny jest problem, tym grubszy powinien być okrąg.

Trzy rodzaje działań

Ekomaping może pomóc uporządkować wiele kwestii w przedsiębiorstwie, co pomoże osiągnąć logiczny układ w systemie zarządzania środowiskiem. Ekomaping przyczynia się do podjęcia w firmie trzech rodzajów działań: niewielkich usprawnień i nowych praktyk pracy, poprawy kwestii środowiskowych w stosunkowo krótkim czasie, inwestycji i wdrożeń nowych technologii. Pokazanie firmy przez pryzmat wyników „zielonej logistyki” dodaje znacznej wartości organizacji i wzmacnia jej wizerunek oraz pozycję na rynku. Klienci, dostawcy, administracja oraz całe coraz bardziej świadome ekologicznie społeczeństwo doceniają fakt przedstawiania rzetelnych informacji, co przedkłada się na konkretne korzyści rynkowe.