12 listopada 2018 r. dniem wolnym od pracy?!

W 2018 roku, 11. listopada wypada w niedzielę. Dlatego za ten dzień świąteczny pracownicy nie będą mogli odebrać innego dnia wolnego w pracy. Tego dnia będziemy obchodzić setną rocznicę odzyskania Niepodległości przez Polskę. Z uwagi na powyższy kalendarz, w dniu 23 października Sejm uchwalił ustawę o święcie narodowym z okazji 100. rocznicy odzyskania niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, ustanawiającą poniedziałek 12 listopada 2018 r. świętem ustawowym i dniem wolnym od pracy.

Ratowanie życia, transport, komunikacja

Kodeks pracy wyraźnie określa, kto może pracować w święto, za które zasadniczo uznaje się dobę między godziną 600 w tym dniu, a godziną 600 w następnym dniu. Praca w święta jest dozwolona u każdego pracodawcy w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii oraz w ruchu ciągłym, przy pracy zmianowej. A także przy niezbędnych remontach, w transporcie i w komunikacji, w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych, przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, jak również w rolnictwie i hodowli.

Pracę w dni wolne mogą podejmować również osoby zatrudnione w gastronomii, zakładach hotelarskich, jednostkach gospodarki komunalnej, zakładach opieki zdrowotnej i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych. A także jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej zapewniających całodobową opiekę, a także zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku. Pracować mogą również osoby zatrudnione w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta.

Zakaz handlu?

Kodeks pracy dopuszcza także pracę w święto przy świadczeniu usług z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej lub urządzeń telekomunikacyjnych, odbieranych poza terytorium RP, na rzecz zagranicznych kontrahentów. Pomijając sytuacje nadzwyczajne, np. awarie, gdzie pracownicy muszą liczyć z tym, że pracodawca wezwie ich do pracy w wolny dzień, dopuszczalność pracy w święta nie oznacza, że wszyscy pracownicy mają obowiązek podjęcia pracy w dni wolne. Obowiązek ten mają pracownicy niezbędni ze względu na rodzaj wykonywanych czynności zawodowych i zajmowane stanowisko. Rodzaje pracy i stanowiska, na których praca w święto jest konieczna powinny zostać określone w aktach wewnętrznych, np. układach zbiorowych pracy czy regulaminach pracy. Nie można wzywać pracowników w ustawowe święta ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy.

W święta ustawowe obowiązuje zakaz handlu w placówkach handlowych, jeżeli praca w nich wykonywana jest przez pracowników tj. hipermarketach, dyskontach, centrach handlowych itp. Według uchwalonej ustawy, w dniu 12 listopada nie obowiązywałyby jednak zasady dotyczące ograniczenia handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem w placówkach handlowych w niedziele oraz święta, o których mowa w ustawie z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (art. 3 projektu). Tym samym, w poniedziałek 12 listopada 2018 r. wszystkie sklepy mogłyby być otwarte, choć dzień ten byłby świętem ustawowym i zarazem wolnym od pracy. Zgodnie z przyjętą ustawą, tego dnia pracować będą także publiczne szpitale i apteki.

Jak zmusić pracownika do pracy? Czy może odmówić?

Pracodawca nie może zmusić pracownika do pracy w święto, aczkolwiek obowiązek wykonywania poleceń przełożonych, które dotyczą zadań służbowych, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę jest jednym z podstawowych obowiązków pracownika i cechą charakterystyczną dla stosunku pracy. Jeśli zatrudniony takie polecenie otrzyma w dniu wolnym i odmówi pracy w święto albo  nie przyjdzie do firmy, to formalnie nie wykonuje polecenia służbowego. To stanowi podstawę do np. wymierzenia mu kary porządkowej lub nawet rozwiązania stosunku pracy. 

Przed sądem jednak pracownik ma szansę wykazać, że z usprawiedliwionych przyczyn nie mógł stawić się w święto w pracy albo pracodawca nie miał prawa mu takiego polecenia wydać. Osoby wykonujące pracę na innej podstawie, np. w ramach umowy prawa cywilnego, nie podlegają przepisom Kodeksu pracy, a więc zakaz pracy w święta, w tym w dniu 12 listopada 2018 r. ich nie obejmuje. Zawarcie  umowy prawa cywilnego w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy grozi potraktowaniem jako obejście przepisów Kodeksu pracy i zostać ukarane grzywną.

Prawa pracownika

Zgodnie z Kodeksem pracy, w zamian za pracę w święto pracownik ma prawo do dnia wolnego od pracy udzielonego w ciągu okresu rozliczeniowego, w terminie z nim uzgodnionym. Jeżeli nie jest możliwe wykorzystanie dnia wolnego w tym terminie, pracownikowi przysługuje prawo do 100 proc. dodatku do wynagrodzenia jak za pracę w godzinach nadliczbowych. Nieudzielenie przez pracodawcę pracownikowi dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w święto stanowi naruszenie przepisów o czasie pracy. W myśl art. 281 pkt 5 Kodeksu pracy naruszenie przez pracodawcę lub osobę działającą w jego imieniu (np. bezpośredniego przełożonego pracownika) przepisów o czasie pracy stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika, zagrożone karą grzywny w wysokości od 1000 do 30 000 zł.

• art. 100, art. 130 § 2, art. 151, art. 1511, art. 1513,art. 15110, art. 15111, art. 281 Kodeksu pracy (Dz.U. – tj. 2018.917)

• art. 1519Kodeksu pracy w związku z art. 1 ustawy z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (Dz.U. – tj. 2015.90)

• art. 1519bKodeksu pracy w związku z art. 5 ustawy z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (Dz.U. – tj. 2018.305) art.

• art. 1, art. 2, art. 3 uchwalonej przez Sejm ustawy o święcie narodowym z okazji 100. rocznicy odzyskania niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej (Druk nr 2931).