Logistyka naftowa

Prognoza wielkości popytu globalnego na przewozy ładunków poszczególnymi gałęziami transportu w Polsce, przedstawiona przez Ministerstwo Infrastruktury, wskazuje na 26 mld tonokilometrów w wariancie maksymalnym i 24 mld tonokilometrów w wariancie minimalnym, transportowanych drogą rurociągową do roku 2030. Jest to poziom podobny do aktualnie wykonywanej pracy przewozowej w tym segmencie. Polska stoi jednak przed szansą na przemodelowanie krajowego rynku energetycznego w związku z możliwością wydobycia gazu łupkowego (shale gas). Wówczas nasz kraj z importera mógłby przekształcić się w eksportera gazu. Niezbędny do tego celu byłby znaczny rozwój infrastruktury transportowej oraz przesyłowej praktycznie w całym kraju, co umożliwiłoby transport surowca do odbiorców w Polsce i za granicą.

Długość polskiej sieci przesyłowej wynosi 9768 km

Paliwa

W tej chwili drogą rurociągową w Polsce transportuje się głównie dwa produkty – ropę naftową (crude oil) oraz gaz ziemny (natural gas). Jeśli chodzi o ropę naftową, to obecnie ten surowiec importowany jest głównie z Rosji (90,4% wg danych Polskiej Organizacji Przemysłu i Handlu Naftowego, przy prawie 3% pochodzących ze źródeł krajowych). Importowana ropa trafia do dwóch głównych rafinerii w Polsce. Są to Lotos w Gdańsku i PKN Orlen w Płocku. Z tych zakładów powstałe z ropy produkty naftowe dostarczane są do odbiorców poprzez rozbudowaną sieć logistyczną. Dla przykładu, udział transportu rurociągowego (pipeline transport) w całości dystrybucji produktów naftowych z rafinerii w Płocku wyniósł 64% w 2008 roku. W 2010 roku ta proporcja zwiększyła się z 64% do 70% (jednocześnie spadł udział transportu kolejowego). W latach 2008-2010 rafineria PKN Orlen korzystała z 274 km rurociągów własnych oraz 570 km rurociągów produktowych należących do państwowego operatora PERN (Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Naftowych „Przyjaźń” S.A.).

Rurociągi naftowe

Infrastruktura PERN do transportu ropy naftowej składa się z trzech zasadniczych odcinków rurociągów: Wschodniego, Zachodniego i Pomorskiego. Odcinek Wschodni łączy Bazę Zbiornikową w Adamowie (przy granicy z Białorusią) z Bazą Surowcową w Płocku. Odcinek ten osiąga przepustowość 50 mln ton ropy naftowej rocznie. Odcinek Zachodni łączy Bazę Surowcową w Płocku z bazą ropy naftowej zlokalizowaną w Schwedt (Niemcy). Tą częścią magistrali płynie surowiec dla dwóch niemieckich rafinerii: PCK Raffinerie GmbH Schwedt oraz TOTAL Raffinerie Mitteldeutschland GmbH w Spergau. Odcinek Zachodni osiąga wydajność 27 mln ton ropy naftowej rocznie. Trzecim odcinkiem – Pomorskim – można transportować surowiec w dwóch kierunkach. Na trasie Gdańsk-Płock jego przepustowość wynosi ok. 30 mln ton ropy naftowej rocznie, zaś w przeciwnym kierunku rurociąg osiąga wydajność ok. 27 mln ton na rok. Rurociągi PERN zapewniają połączenie z Naftoportem, gdzie wykonuje się przeładunki ropy naftowej i produktów ropopochodnych w Porcie Gdańskim. W roku 2010 na terenie Naftoportu obsłużono 320 statków, w tym ponad 80 jednostek wielkości 100 tys. ton, przeładowano 14,1 mln ton paliw płynnych: 85% stanowiły przeładunki ropy naftowej, 6% – oleju opałowego, 4% – oleju napędowego, 3% – benzyny, a 2% – przeładunki pozostałych lekkich produktów naftowych[1]. Rurociągami PERN transportowane są również produkty naftowe powstałe po przetworzeniu z ropy naftowej (product pipelines). Zaliczane są do nich: benzyna, olej napędowy i olej opałowy. Głównymi kierunkami przesyłu produktów naftowych za pomocą sieci PERN są obecnie: kierunek Bydgoszcz–Poznań (wydajność przesyłu na trasie z Płocka do Nowej Wsi wynosi rocznie 2,1 mln ton paliw, na przedłużeniu do Rajowca 1,4 mln ton paliw na rok), kierunek Warszawa (wydajność około 1 mln ton paliw rocznie) oraz kierunek Łódź–Częstochowa: (odcinek Płock–Koluszki roczna przepustowość 3,8 mln ton paliw, przedłużenie z Koluszek do Boronowa 1 mln ton paliw rocznie).

Transport rurociągowy stanowi według różnych szacunków od 3 do 5% całości transportu realizowanego w Polsce

Rurociągi gazowe

Drugim głównym produktem, który jest transportowany w Polsce drogą przesyłową, jest gaz ziemny. Surowiec ten stał się w ostatnich latach bardzo ważnym paliwem w wielu dziedzinach techniki i energetyki, a przez specjalistów związanych z energetyką nazywany jest paliwem XXI wieku. W transporcie i dystrybucji gaz ziemny charakteryzuje się małą stratą energii podczas przesyłu rurociągami oraz możliwością magazynowania w różnego rodzaju zbiornikach. W skład rurociągu do przesyłu gazu wchodzą: po stronie wydobycia gazu – urządzenia pomiarowe parametrów gazu do przesyłu, na drodze transportu sam stalowy rurociąg, tłocznie gazu co 100-200 km (w których sprężany jest gaz i dzięki czemu umożliwiany jest jego dalszy przesył) oraz stacje redukcyjno-pomiarowe, po stronie rozdziału gazu do odbiorców – urządzenia pomiarowe i urządzenia redukcji ciśnienia dla potrzeb sieci rozdzielczej. Na drodze przesyłowej buduje się często magazyny gazu w celu pokrywania nierównomierności przesyłu, która występuje ze względu na porę roku (lato-zima), pory doby, nierównomierności dostaw z jednego kierunku. Magazyny umieszcza się zwykle w wyeksploatowanych złożach węglowodorów lub w wyrobiskach skalnych.

Polski gazoport

Za przeżył gazu ziemnego na terenie Polski odpowiada spółka GAZ-SYSTEM S.A. Firma zarządza majątkiem o wartości ok. 5 mld zł, na który składają się głównie elementy systemu przesyłowego. W jej skład wchodzi również spółka LNG, która została powołana do budowy i eksploatacji terminalu skroplonego gazu ziemnego LNG (Liquefied Natural Gas) w Świnoujściu, który nazywany jest polskim gazoportem. LNG jest paliwem produkowanym z gazu ziemnego poprzez usuwanie zanieczyszczeń. Następnie pod wpływem ciśnienia i bardzo niskiej temperatury odbywa się zmiana stanu skupienia. W wyniku tych procesów powstaje paliwo bez własności toksycznych i korozyjnych. Gazoport w Świnoujściu powstanie w 2014 roku. Na potrzeby inwestycji zostaną zbudowane rurociągi do odbioru gazu skroplonego ze statków, zbiorniki LNG oraz instalacje do regazyfikacji, która polega na przywróceniu gazu z postaci skroplonej ponownie do postaci gazowej. W takim stanie skupienia gaz jest przesyłany dalej siecią gazociągów do odbiorców. Do 2020 r. Gaz-System ma w planach inwestycje o wartości co najmniej 10 mld zł w infrastrukturę przesyłową, włącznie z infrastrukturą do transportu gazu łupkowego. Obecnie, według danych na koniec 2010 roku, długość polskiej sieci przesyłowej wynosi 9768 km. W 2014 roku, gdy do użytku zostanie oddany terminal w Świnoujściu, liczba ta zwiększy się o około 1 tys. km.

Przez Polskę przechodzi również część Gazociągu Jamalskiego łączącego Rosję z Europą Zachodnią. Do roku 2025 operatorem polskiego odcinka Gazociągu Jamalskiego jest również spółka GAZ-SYSTEM. Całkowita długość gazociągu wynosi około 4 tysiące kilometrów. Polska część reprezentowana jest przez System Gazociągów Tranzytowych (Transit Gas Pipeline System). Ma długość prawie 684 km i przebiega od granicy polsko-białoruskiej w rejonie wsi Kondratki do granicy polsko-niemieckiej w rejonie miejscowości Górzyca.

Transport rurociągowy stanowi według różnych szacunków od 3 do 5% całości transportu realizowanego w Polsce. Perspektywy dla rozwoju tego segmentu są jednak obiecujące. Oddanie do eksploatacji terminalu LNG w Świnoujściu w 2014 roku oraz perspektywa eksploatacji gazu łupkowego na terenie Polski mogą sprawić, że rola tej gałęzi zyska na znaczeniu. Niewykluczone, że za pięć lat wymieniając główne gałęzie transportu w Polsce nie sposób będzie nie wspomnieć o transporcie przesyłowym.