Ostrza nowej rewolucji przemysłowej

Koncepcję łańcucha wartości w połowie lat 80-tych zaprezentował jako pierwszy profesor Havard Bussiness School, Michael Porter, określając ją jako zakres działań związanych z wartością produktu. Należą do nich badania naukowe i rozwój, produkcja, zarządzanie łańcuchem dostaw, marketing, sprzedaż i usługi posprzedażowe. Te działania odnoszą się do większości funkcjonujących firm, przyczyniając się do koordynacji wewnętrznych i zewnętrznych sieci firmy, które to sieci są ukierunkowane na tworzenie wartości.

Łańcuch wartości

Koncepcja łańcucha wartości odnosi się również do nieruchomości. Fakt, że proces produkcji jest czymś więcej niż wytwarzaniem i obejmuje szeroki zakres działań usługowych, przyczynia się do tego, że produkcja generuje popyt na nieruchomości, a następnie na budowę zakładów produkcyjnych. Jest oczywiste, że procesowi produkcji często towarzyszą badania nad jej rozwojem (R&D) i jest on wspierany poprzez działania logistyczne. Uznając, że cykl produkcyjny tworzy nowe możliwości i obejmuje różne procesy, deweloperzy i inwestorzy powinni je w większym stopniu zauważać i dążyć do sprostania popytowi na nieruchomości przemysłowe.

W wielu europejskich krajach działalność w produkcyjnych łańcuchach wartości koncentruje się w specjalnych klastrach przemysłowych

Klastry przemysłowe

W wielu europejskich krajach działalność w produkcyjnych łańcuchach wartości koncentruje się w specjalnych klastrach przemysłowych, które stanowią geograficzną koncentrację niepowiązanych ze sobą firm produkujących podobne towary i uzyskujących korzyści z zastosowania podobnych technologii, wymiany wiedzy i dostawców. Klastry są często wysoce konkurencyjne, charakteryzują się dobrym wzrostem potencjału gospodarczego i zbiorowym silnym popytem na nieruchomości przemysłowe. Za przykład mogą posłużyć tu klastry samochodowe, których istnienie oparte jest na 300 funkcjonujących w Europie fabrykach zajmujących się montażem i produkcją silników. W takich krajach jak Wielka Brytania, Francja, Niemcy i Hiszpania funkcjonują klastry specjalizujące się w przemyśle lotniczym i kosmicznym. W Europie Zachodniej i Północnej funkcjonują klastry naukowe, zajmujące się biotechnologią, która w szerokim zakresie wspiera sektory związane z ochroną zdrowia, przemysłem farmaceutycznym, chemicznym i spożywczym.

Dynamiczne zmiany lokalizacji

Kombinacja gospodarczych, politycznych i demograficznych trendów sprawiła, że firmy, przenosząc możliwości wytwórcze, realizowały dwa odrębne modele biznesowe. Pierwszy z nich dotyczył przesunięć przemysłowych możliwości wytwórczych z krajów rozwiniętych do kształtujących się gospodarek wolnorynkowych, w celu uzyskania kosztowej przewagi (w procesie decyzyjnym do niedawna badania kosztowej przewagi było kluczowe). Drugi z tych modeli obejmował przemieszczenie produkcji do innych rozwiniętych krajów, aby wypracować możliwy do uzyskania dochód przez rozszerzenie rynku zbytu o rozwijające się gospodarki. Większość znaczących zmian w zakresie lokalizacji produkcji nastąpiła w okresie ostatnich 25 lat i dotyczyła przesunięcia możliwości wytwórczych z gospodarek rozwiniętych do rozwijających się, szczególnie do Chin. Ostatnio było wiele dyskusji na temat przesunięć możliwości produkcyjnych do powstających gospodarek, które takimi działaniami były zainteresowane, ale brano pod uwagę dwa fakty: że taka produkcja nie będzie prawdopodobnie kontynuowana w nieskończoność oraz że ta tendencja (chwilowo korzystna dla obu stron) może się odwrócić.

Przesunięcie możliwości wytwórczych do powstających gospodarek wolnorynkowych było ważnym trendem. Wiele typów procesów produkcji zostało scharakteryzowanych przez lokalny lub regionalny interes związany z rzadkimi materiałami potrzebnymi do produkcji, oraz przez czynniki dotyczące sfery dostaw, bliskości do rynków i wysokich – relatywnie do wartości produktu – kosztów transportu. Przesunięcia możliwości wytwórczych do powstających gospodarek odbywały się głównie ze względu na ze względu na dużą pracochłonność produkcji oraz możliwości handlowe związane z produktami, takimi jak ubrania, tkaniny, zabawki, komputery i mobilne telefony, które ze względu na powszechność ich używania mogły być dystrybuowane wszędzie.

W latach 2008-2012 firmy produkcyjne wybrały 16 proc. swoich logistycznych nieruchomości w 11 europejskich krajach

Przez ostatnie dwa-trzy lata tempo przesunięć możliwości produkcyjnych do powstających gospodarek zaczęło maleć i ta tendencja została potwierdzona przez niektóre firmy w USA, a także w Europie. Tendencję przesunięć do powstających gospodarek już tylko częściowo wyjaśniają niższe koszty (np. w Chinach nastąpił wzrost płac) W związku z tym istnieje większe zainteresowanie dalszym ukrywaniem kosztów związanych z zamorską produkcją, włączając w to wydłużenie czasu związanego z dotarciem produktu do klienta. Dodatkowo japońskie tsunami i tajwańskie powodzie w 2011 roku, które drastycznie przerwały produkcyjne łańcuchy dostaw, spowodowały, że uwidoczniła się skala potencjalnych zagrożeń dla łańcuchów dostaw.

Możliwe, że na skutek ww. zmian już niedługo będziemy mieli do czynienia z przeniesieniem produkcji bliżej rynku zbytu. Obecnie produkcja odbywa się zarówno w krajach rozwiniętych, jak i w powstających gospodarkach. Przeniesienie produkcji bliżej rynków zbytu pomoże złagodzić ryzyko i zwiększyć sprawność łańcucha dostaw (np. szybko reagować na zapytanie klienta).

W takiej sytuacji decyzje będą musiały być starannie wyważone ze strony firm, które mają mnóstwo punktów dostaw, muszą brać pod uwagę prawne i podatkowe uwarunkowania w danych państwach oraz zagrożenia łańcucha dostaw. W wielu przypadkach droga produktów w procesie wytwarzania już ulega zmianie z uwagi na wysokie cła importowe lub jakieś inne regulacje prawne. W sektorze samochodowym na przykład dotyczy to sprzedaży zestawów części potrzebnych do montażu samochodów, które wyeksportowane do innych krajów, gdzie odbywa się montaż końcowy, pozwalają unikać ceł importowych.

Z Azji na własne podwórko

Firma Steiff – jeden z najlepszych niemieckich wytwórców miękkich zabawek – w 2004 roku przeniosła część swojej produkcji do Chin. Cztery lata później produkcję przeniesiono do Portugalii i Tunezji, a decyzja ta była spowodowana rosnącymi kosztami oraz troską o jakość produktów. W 2012 roku francuska firma Veloscoot, produkująca elektryczne rowery, przeniosła produkcję z Chin do miejscowości La Rochelle we Francji. Inna firma Symingtons z Wielkiej Brytanii, która produkowała artykuły spożywcze, przeniosła produkcję z Chin do miasta Leeds w północnej Anglii, ze względu na koszty transportu, słaby kurs funta angielskiego i rosnące płace w Chinach.

Wpływ technologii 3D

Nowa rewolucja przemysłowa dotycząca technologii trójwymiarowego wytwarzania 3D również wpływa na zmiany w lokalizacji procesów wytwórczych. Obecnie technologia 3D jest głównie stosowana do produkcji modeli i prototypów, a ogólny udział w rynku tego rodzaju procesów wytwórczych jest niewielki. Przemysły takie jak lotniczy i samochodowy stosują technologię 3D w produkcji części składowych, a przemysł związany z ochroną zdrowia używa tej technologii np. do wytwarzania protetyki lub dentystycznych koronek.

Aby można było zastosować technologię 3D w większej skali, trzeba stawić czoło znaczącym barierom związanych z kapitałem, kosztami operacyjnymi, szybkością nakładania warstw materiału (produkcji) i ograniczoną liczbą tych materiałów, które w tej technologii można zastosować. Ostatnie analizy dokonane przez firmę logistyczną DHL Supply Chain ujawniły szerokie oczekiwanie, że ten rodzaj technologii zacznie odgrywać znaczącą rolę w łańcuchach dostaw w ciągu najbliższych 10 lat. W tym czasie może stopniowo następować zmiana charakteru produkcji oraz charakteru zakładów produkcyjnych.

Większość znaczących zmian w zakresie lokalizacji produkcji (…) dotyczyła przesunięcia możliwości wytwórczych z gospodarek rozwiniętych do rozwijających się, szczególnie do Chin

Technologia 3D jest w szczególności niezmiernie ważna w przemysłach wytwórczych związanych z produkcją relatywnie podobnych produktów składających się z małej liczby odrębnych materiałów, lub produktów wykonywanych na zamówienie, a także w produkcji charakteryzującej się małymi seriami produkcyjnymi.

Technologia wytwarzania trójwymiarowego 3D może więc zmienić charakter przestrzeni potrzebnej firmie do prowadzenia działalności produkcyjnej, i zatrzeć odrębność pomiędzy biznesem, przemysłem a logistyczną przestrzenią. W przyszłości, na przykład, pewne magazyny mogą utrzymywać zapasy, żeby sprostać popytowi na jakieś produkty, ale zastosowanie technologii trójwymiarowego wytwarzania 3D przyczyni się do łatwego dostępu do niektórych dóbr, a przez to do obniżenia wspomnianego popytu. W takiej sytuacji magazyny będą kombinacją tradycyjnych funkcji przechowywania i dystrybucji.

Europejski krajobraz produkcyjny

Produkcja na europejskim kontynencie nadal pozostaje ważnym elementem biznesowego krajobrazu. Cztery największe światowe gospodarki produkcyjne znajdują się w Europie (obejmują 24 proc. ogólnej globalnej produkcji w ostatnich 10 latach) i są ciągle atrakcyjne, jeśli chodzi o produkcyjny wskaźnik (FDI – zagraniczne bezpośrednie inwestycje). Prognozy wskazują, że produkcyjna łączna wartość dodana z 27 krajów Unii Europejskiej (bez Chorwacji) wzrośnie o około 15 proc. między 2011 a 2021 rokiem.

Produkcja w Europie przyczynia się do wielu działań i aktywności w łańcuchu wartości, włączając w to R&D i logistykę. Na przykład w latach 2008-2012 firmy produkcyjne wybrały 16 proc. swoich logistycznych nieruchomości w 11 europejskich krajach.

Europa ma szeroką różnorodność przemysłów produkcyjnych, które są wysoce konkurencyjne i często geograficznie skupione w klastrach generujących silny popyt na nieruchomości.

Dostępnych jest kilka raportów na temat re-shoringu lub near-shoringu (przesunięcia możliwości wytwórczych w pobliżu) w Europie, z których wynika, że firmy są coraz bardziej zainteresowane zmniejszaniem zagrożeń występujących w łańcuchu dostaw oraz poszerzeniem rynków zbytu. Firmy szukają również strategii, które będą kombinacją wytwarzania niskokosztowego w krajach rozwijających się oraz wytwarzania w gospodarkach krajów rozwiniętych o wysokich kosztach, pod warunkiem że będzie zapewniony rynek zbytu. Gospodarki Środkowej i Wschodniej Europy (CEE) będą pozostawać atrakcyjne pod względem lokalizacji w zakresie wytwarzania dla europejskich rynków usług, ponieważ one zapewniają kombinacje relatywnie niskich kosztów z wykwalifikowaną siłą roboczą i dostęp do rynków zbytu.

Rosja, największy europejski odbiorca produkcyjnego FDI w ciągu ostatnich 10 lat, może w dalszym ciągu przyciągać przemysł, żeby świadczyć usługi dla rynku wewnętrznego, a także krajów byłego bloku wschodniego oraz Środkowego Wschodu. Turcja będzie przyciągać więcej inwestorów produkcyjnych z powodu niskich kosztów, jej rosnącego wewnętrznego rynku i bliskości bogatych rynków europejskich.

W długim horyzoncie czasu technologia trójwymiarowego wytwarzania 3D ma potencjał, który przekształci pewne obszary produkcji i zmieni charakter firm. Technologia ta będzie wykorzystywana w produktach o krótkich seriach, dostosowując je w większym stopniu, niż ma to obecnie miejsce, do potrzeb klientów. Wyklucza się w tej chwili produkcję masową przy wykorzystaniu technologii 3D.

Te wszystkie zmiany będą tworzyć szersze możliwości dla deweloperów i inwestorów z całej Europy. Rozwój produkcji ukierunkuje popyt na nieruchomości we wszystkich ogniwach łańcucha wartości. Pociągnie to za sobą zmiany w lokalizacji produkcji – istniejące klastry będą się dalej rozrastać, a inne wciąż powstają. To z kolei będzie generować zmianę w charakterze firm nowego typu, przystosowanych do nowych technologii produkcyjnych.