Spiętrzone kontenery

Kolejowy transport kontenerów w systemie double-stack jest intermodalną formą transportu ładunków skonteneryzowanych, w której kontenery ułożone są na platformie kolejowej w dwóch warstwach (jeden na drugim). System ten został wprowadzony w połowie lat 80-tych XX w. w krajach Ameryki Północnej (Stanach Zjednoczonych i Kanadzie). Obecnie jest to w tych krajach bardzo popularna forma transportu skonteneryzowanych ładunków koleją. Według danych, około 70% ładunków w Ameryce Północnej przewożonych w systemie intermodalnym odbywa się z wykorzystaniem techniki double-stack. Podstawową zaletą tej formy transportu jest możliwość przewiezienia podwójnej ilości kontenerów z użyciem standardowego zestawu kolejowego. Nie bez znaczenia jest również fakt, że taka forma transportu znacznie obniża jego koszty oraz pozytywnie wpływa na środowisko naturalne poprzez znaczące ograniczenie transportu drogowego. Według ekspertów kolejnym pozytywnym akcentem technologii double-stack jest większy poziom bezpieczeństwa ładunków poprzez znaczące ograniczenie uszkodzeń (specjalna konstrukcja platformy kolejowej zmniejszająca wpływ drgań oraz uniemożliwiająca otworzenie kontenerów umieszczonych w niższej warstwie). Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje platform: do przewozu kontenerów 20’ i 40’.

Geneza przewozów metodą double-stack

Pomysł przewozu kontenerów w systemie double-stack powstał w 1977 roku w Southern Pacific Railroad. Jego pomysłodawcą był Malcom McLean, który doszedł do wniosku, że tego typu przewozy są technicznie możliwe i ekonomicznie opłacalne. Jeszcze w tym samym roku, po akceptacji proponowanych rozwiązań, opracowano we współpracy z ACF Industries pierwszą platformę kolejową do przewozu spiętrzonych w podwójny stos kontenerów. Mimo początkowych trudności projekt zakończył się sukcesem. Przełomowym okazał się jednak rok 1984, w którym doszło do podjęcia współpracy pomiędzy Southern Pacific Railroad a American President Lines. Pierwszy pociąg o nazwie “Stacktrain” wyruszył w 1984 r. z Los Angeles do New Jersey.

Obecnie przewozy kontenerów w systemie double-stack odbywają się praktycznie na niżej wymienionych trasach:

· Heartland Corridor (Norfolk Southern Railway);

· Norfolk Southern Crescent Corridor;

· National Gateway (CSX Transportation);

· Commonwealth Railway;

· Chicago Region Environmental;

· Cross-Harbor Rail Tunnel łączący New Jersey z Long Island w Nowym Jorku.

Parametry kontenerów i wagonów

Kontenery wykorzystywane w technologii przewozowej double-stack mają standardowe wymiary oraz masę. W głównej mierze podyktowane jest to ograniczeniami transportu drogowego, ale również i kolejowego (nośność mostów i wiaduktów, wysokość tuneli, ukształtowanie terenu, po którym przebiega linia kolejowa). Powszechnym stosowanym w przewozach kolejowym ograniczeniem masy jest nacisk 8 ton (7,9 long tons; 8.8 short tons) na każdy metr długości platformy kolejowej i 22,5 ton (22,1 long tons; 24,8 short tons) na oś.[1]

Około 70% ładunków w Ameryce Północnej przewożonych w systemie intermodalnym odbywa się z wykorzystaniem techniki double-stack

Na standardową czteroosiową platformę kolejową można załadować ładunek o masie 90 ton (99,2 short tons; 88,6 long tons). Ładowność standardowego kontenera 40’ wynosi 30,5 tony (33,6 short tons; 30,0 long tons), a ładowność standardowego kontenera 20’ wynosi 24 tony (26,5 short tons; 23,6 long tons). Na platformę (w dwóch warstwach) można załadować 4 x kontener 20’ (długość 6,1 m) lub 2 x kontener 40’ (długość 12,2 m). Jeśli do tego dodamy masę samej platformy kolejowej, i tak nie przekroczymy dopuszczalnych parametrów. W systemie double-stack kontenery obu warstw są ze sobą wzajemnie połączone, ponadto kontener lub kontenery znajdujące się w dolnej warstwie są przymocowane do platformy.

Kolejnym zagadnieniem związanym z transportem w systemie double-stack jest maksymalna masa zestawu kolejowego. Maksymalna długość zestawu kolejowego w Europie wynosi 750 m (50 wagonów z kontenerami 40’) z maksymalną masą 2250 ton (2480 short tons; 2210 long tons). 

Wielkości kontenerów oraz pozwolenia

Wdrożenie technologii double-stack związane było z kontenerami o typowych wymiarach: 20’ i 40’. Aktualnie w tego typu przewozach stosuje się również kontenery 48’ (14,63 m długości) i 53’ (16,15 m długości). Kontenery 48’ i 53’ mają niestandardową – jak na powszechnie stosowaną – wysokość od 8 do 9,6 stóp (2,44 m – 2,9 m). Kontenery te również można piętrzyć na platformach kolejowych w dwóch warstwach.Technologia double-stack wymaga uzyskania wielu pozwoleń na realizację przewozów. Pozwolenia te dotyczą przede wszystkim dopuszczalnej masy całkowitej (zestaw + ładunek) oraz maksymalnej wysokości piętrzenia ładunku. Ograniczenia te wynikają przede wszystkim z uwarunkowań kolejowej infrastruktury transportowej, jak również z wymogów bezpieczeństwa. Uzyskanie stosownych pozwoleń jest znacznie uproszczone w północnej i północno-zachodniej części Stanów Zjednoczonych, gdzie kierowany jest ciężki transport intermodalny. Wynika to przede wszystkim z następujących uwarunkowań lokalnych: mniejsze zaludnienie, mało obszarów zurbanizowanych, mniejsze ryzyko wypadków, ale również mniejszy stopień elektryfikacji kolei i możliwość szybkiego, aczkolwiek kosztownego, przystosowania tras do tego typu przewozów.

Największe problemy natury prawnej i technologicznej z wdrożeniem technologii przewozów w systemie double-stack występują w krajach europejskich

Wyróżnia się zasadniczo trzy rodzaje pozwoleń wynikających głównie z wysokości spiętrzonego ładunku:

• Double-stack 1 – wysokość spiętrzonych kontenerów to 18 stóp (5.54 m);
• Double-stack 2 – wysokość spiętrzonych kontenerów to 19 stóp (5.84 m)
• Double-stack 3 – wysokość spiętrzonych kontenerów to 20 stóp (6.15 m).

Doświadczenia innych krajów

Największe problemy natury prawnej i technologicznej z wdrożeniem technologii przewozów w systemie double-stack występują w krajach europejskich. Wynikają one w głównej mierze z parametrów technicznych infrastruktury (elektryczna sieć zasilająca, zbyt niskie tunele, duża ilość mostów i wiaduktów o niewystarczającej nośności, gęste występowanie silnie zurbanizowanych obszarów itp.). Zakres kosztowy niezbędnych do wykonania prac adaptacyjnych jest zbyt wysoki jak na możliwości budżetowe wielu krajów.

Idea transportu kontenerów metodą double-stack zdobyła jednak uznanie w wielu krajach świata. Przykładowo w Indiach i Australii pokonano podstawowe przeszkody techniczne i przystosowano część linii kolejowych do transportu spiętrzonych kontenerów. W krajach tych przewozy z wykorzystaniem double-stack mają już charakter komercyjny.