Strefy sukcesu

O nieprzemijającym sukcesie SSE świadczy nie tylko znaczący wzrost liczby udzielonych przedsiębiorcom zezwoleń na działalność w strefach (o ponad 72%), ale również rozszerzenie powierzchni stref oraz wzrost dynamiki inwestycji i nowych miejsc pracy.

Specjalna Strefa Ekonomiczna to wyodrębniona administracyjnie część terytorium Polski, gdzie przedsiębiorcy realizujący nowe inwestycje mogą korzystać z pomocy regionalnej w formie zwolnienia od podatku dochodowego dochodu uzyskanego z działalności określonej w zezwoleniu.

W Polsce istnieje 14 Specjalnych Stref Ekonomicznych, na mocy ustawy o SSE, w brzmieniu obowiązującym w 2014 r., łączny obszar stref nie mógł przekroczyć 20 tys. ha. Na koniec 2014 r. powierzchnia wszystkich stref wynosiła ponad 18,1 tys. ha. Strefy będą funkcjonować do końca 2026 r. – choć nie można wykluczyć kolejnego wydłużenia tego terminu.

Jacy inwestorzy?

Zainwestowany w strefach kapitał – tak jak w roku 2013 – w ponad 74% pochodził z sześciu krajów, tj.: Polski, Niemiec, USA, Holandii, Japonii i Włoch. Struktura branżowa inwestycji nie uległa istotnym zmianom. Największy udział w skumulowanej wartości inwestycji miały firmy z branży motoryzacyjnej (26,0%). Kolejne miejsca zajęli producenci wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (10,2%) oraz przedsiębiorcy produkujący wyroby z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych (8,7%).

Największa koncentracja branżowa charakteryzowała strefy: legnicką, katowicką i warmińsko-mazurską. W strefie legnickiej i katowickiej dominował przemysł motoryzacyjny, z udziałem w inwestycjach wynoszącym odpowiednio 62,3% i 52,5%, zaś w warmińsko-mazurskiej produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych, której udział stanowił 48,4% wartości inwestycji.

Strefy rosną

W 2014 r. zmianie uległy granice wszystkich 14 Specjalnych Stref Ekonomicznych. Wśród terenów włączonych w 2014 r. grunty prywatne stanowiły blisko 31,3%. Na obszarze o powierzchni 659,1 ha ma być zrealizowanych 41 nowych projektów inwestycyjnych. W największym stopniu zwiększony został obszar strefy pomorskiej, tj. o 35,0%, a następnie wałbrzyskiej i katowickiej – odpowiednio o 19,7% i 17,1%. W przypadku jednej strefy, tj. słupskiej, powierzchnia gruntów uległa niewielkiemu zmniejszeniu w stosunku do 2013 r. (o 0,9%).

Na koniec 2014 r. łączny obszar Specjalnych Stref Ekonomicznych był zagospodarowany w ponad 61,6%. Największym stopniem zagospodarowania terenów charakteryzowała się strefa łódzka (75,1%), zaś najmniejszym legnicka (26,1%). Na stopień zagospodarowania obszarów stref ma wpływ nie tylko powierzchnia terenów sprzedanych przedsiębiorcom pod inwestycje, ale także powierzchnia gruntów włączonych i wyłączonych w danym roku. Tereny wyłączone ze stref mogły być w poprzednich latach zaliczane do terenów zagospodarowanych. Przyczyną ich wyłączania może być na przykład utrata zezwolenia przez inwestora lub też zajęcie terenu pod infrastrukturę. Oznacza to, że stopień zagospodarowania stref nie jest informacją pozwalającą w prosty sposób ocenić rozwój danej strefy w czasie, a jedynie obrazuje stosunek powierzchni zagospodarowanej do całej powierzchni strefy na koniec analizowanego okresu.

W 2014 r. przyrost powierzchni stref, który wyniósł przeszło 1,9 tys. ha, był ponad pięciokrotnie większy niż w 2013 r. Było to drugie co do wielkości rozszerzenie granic stref w rozpatrywanym okresie. Największy wzrost ich powierzchni, o ok. 2,8 tys. ha, miał miejsce w 2007 r. i był wówczas wynikiem zwiększenia w 2006 r. łącznego limitu ich obszaru z 8 tys. do 12 tys. ha.

Efekty funkcjonowania SSE

Oceniając efekty ekonomiczne poszczególnych stref należy mieć na uwadze, że w dużym stopniu są one zdeterminowane położeniem geograficznym obszarów i związanym z tym poziomem rozwoju infrastruktury społeczno – gospodarczej oraz dostępnością wykwalifikowanej kadry. Strefy, które należą do wiodących pod względem liczby udzielonych zezwoleń, wartości inwestycji i liczby utworzonych miejsc pracy są zlokalizowane w części zachodniej, południowej i centralnej Polski, a więc na terenach znacznie bardziej atrakcyjnych pod względem inwestycyjnym w porównaniu z północną i wschodnią częścią kraju.

W roku 2014 wydanych zostało 436 zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie Specjalnych Stref Ekonomicznych, co stanowiło 21,2% ogółu ważnych zezwoleń. W porównaniu z 2013 r. liczba udzielonych zezwoleń wzrosła o 72,3%. W 2014 r. najwięcej zezwoleń uzyskali przedsiębiorcy w strefach: wałbrzyskiej (64), katowickiej (58), krakowskiej (44), mieleckiej (42) i tarnobrzeskiej (39). Na pięć wymienionych stref przypadło blisko 56,7% zezwoleń wydanych w 2014 r.

Rok 2014 był kolejnym rokiem, w którym zwiększeniu uległa dynamika inwestycji. Wprawdzie nie osiągnęła ona jeszcze poziomu z lat 2005 – 2009, kiedy to odnotowywano harmonijny wzrost nakładów inwestycyjnych wynoszący ok. 10 mld zł rocznie, ale w porównaniu z latami 2010 – 20121) sytuacja ulega poprawie. W 2013 r. inwestycje zwiększyły się o ponad 7,3 mld zł, tj. o 8,5% i tempo ich wzrostu było wyższe o 0,8 pkt proc. w porównaniu z relacją z lat 2012/2011. Z kolei w 2014 r. wzrost inwestycji wyniósł 8,8 mld zł i był wyższy o 1 pkt proc. w stosunku do roku 2013.

Cofanie i wygaszanie zezwoleń

Całkowita liczba zezwoleń wydanych od początku funkcjonowania stref do końca 2014 r. wyniosła 3 211. Część z nich została cofnięta, wygaszona, unieważniona bądź uchylona. Zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym w 2014 r. cofnięcie zezwolenia mogło nastąpić w sytuacji niezrealizowania przez przedsiębiorcę warunków określonych w zezwoleniu. W praktyce najczęściej dotyczy to warunku zatrudnienia. Od początku funkcjonowania stref do końca 2014 r. Minister Gospodarki cofnął 687 zezwoleń, tj. 21,4% ogółu wydanych zezwoleń. W samym 2014 r. cofnięto 45 zezwoleń.

Wygaszenie zezwolenia następuje na wniosek przedsiębiorcy lub z mocy prawa w przypadku utraty przez dany podmiot statusu przedsiębiorcy, tj. z dniem wykreślenia spółki z Krajowego Rejestru Przedsiębiorców (z zastrzeżeniem, że nie została ona uprzednio przejęta przez inny podmiot), zaś w przypadku osoby fizycznej – z dniem wykreślenia z Centralnej Ewidencji i Informacji Działalności Gospodarczej (pod warunkiem, że wykreślenie z ewidencji nie jest skutkiem przekształcenia formy działalności w spółkę kapitałową w oparciu o przepisy art. 5841 Kodeksu spółek handlowych i zezwolenie nie przeszło na spółkę powstałą z przekształcenia). Do końca 2014 r. wygaszonych zostało 461 zezwoleń, co stanowi 14,4% ogólnej liczby wydanych zezwoleń. W samym 2014 r. wygaszonych zostało 46 zezwoleń.

Unieważnienie zezwolenia ma miejsce w przypadku zaistnienia jednej z przesłanek wskazanych w art. 156 Kodeksu postępowania administracyjnego, na przykład naruszenia przepisów o właściwości, wydania decyzji bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa. Od początku funkcjonowania stref Minister Gospodarki unieważnił 6 zezwoleń, ostatnie w 2011 r.

Uchylenie zezwolenia następuje w sytuacji wystąpienia przesłanki określonej w art. 145 § 1, art. 145a lub w art. 145b Kodeksu postępowania administracyjnego, na przykład ujawnienia istotnych dla sprawy nowych okoliczności faktycznych lub nowych dowodów istniejących w dniu wydania decyzji, które nie były znane organowi wydającemu decyzję, bądź też wydania decyzji w wyniku przestępstwa. Minister Gospodarki dotychczas uchylił tylko 1 zezwolenie. Podstawą decyzji, która została podjęta w 2012 r., była pierwsza z wyżej przytoczonych okoliczności. Część przedsiębiorców, którzy utracili zezwolenia nadal działa na obszarze stref. Tereny przez nich zajmowane są wyłączane w ramach rozporządzeń zmieniających granice stref. Proces tych wyłączeń z reguły zamyka się w okresie półtora roku od daty utraty zezwolenia.

Najwięksi pracodawcy

Inwestorzy działający na terenie stref na koniec 2014 r. zatrudniali blisko 296 tys. osób, z czego 72,4% stanowiły nowe miejsca pracy, tj. utworzone przez przedsiębiorców w wyniku realizacji nowych inwestycji po dniu uzyskaniu zezwolenia.

W 2014 r. liczba miejsc pracy ogółem wzrosła w stosunku do roku 2013 r. o blisko 28,9 tys., tj. o 10,8%. Wzrost ten był wyższy niż w roku poprzednim o 3,0 pkt proc. Z kolei liczba nowych miejsc pracy zwiększyła się o 9,1%, przewyższając wzrost odnotowany w 2013 r.o 3,8 pkt proc. W tym samym czasie przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw (w których liczba pracujących przekroczyła 9 osób) wzrosło o 1,1 % (r/r).

Największą dynamikę zatrudnienia ogółem odnotowano w strefie kamiennogórskiej. Jego wzrost wyniósł 28,7%. Pod względem przyrostu liczby miejsc pracy wyróżniały się także strefy kostrzyńsko-słubicka i krakowska, w których wskaźniki dynamiki zatrudnienia wyniosły odpowiednio 124,4 i 118,0.

Najwyższą dynamikę w zakresie utworzonych nowych miejsc pracy osiągnęły również dwie z wcześniej wymienionych stref, tj. krakowska i kamiennogórska. W przypadku strefy krakowskiej ich liczba wzrosła o blisko 22,6%, zaś kamiennogórskiej – o 19,2%. W strefie krakowskiej znaczący udział we wzroście nowych miejsc pracy miały przede wszystkim spółki UBS Kraków, HSBC Service Delivery (Polska) i Luxoft Poland, zaś w kamiennogórskiej – TBAI Poland i DR.SCHNEIDER AUTOMOTIVE POLSKA.

Największym udziałem w zatrudnieniu ogółem na terenie stref charakteryzuje się strefa katowicka. W 2014 r. stanowił on blisko 18,4%, m.in. dzięki inwestycjom takich firm jak: TRW Polska, General Motors Manufacturing Poland, NGK Ceramics Polska oraz LEAR Corporation Poland II.

Drugą pod względem udziału w zatrudnieniu była strefa wałbrzyska. W 2014 r. wyniósł on 13,6%, przede wszystkim za sprawą inwestycji spółek: IBM Global Services Delivery Centre Polska, Electrolux Poland, Mahle Polska i Faurecia Wałbrzych.

Strefa łódzka była trzecią strefą wyróżniającą się udziałem w zatrudnieniu ogółem. W 2014 r. stanowił on 10,9%, w dużej mierze dzięki Indesit, Infosys BPO, Haering Polska, CORRECT -K. Błaszczyk i Wspólnicy, Hutchinson oraz Ferax.

Wiodący inwestorzy

W porównaniu z 2013 r. lista największych inwestorów uległa pewnym zmianom. Spółka FiatPowertrain Technologies Polska przesunęła się z drugiej pozycji na dziewiątą z powodu utraty jednego z posiadanych zezwoleń. Ponadto w czołowej piętnastce znalazła się jedna nowa spółka, tj. Volkswagen Poznań.

Łączne nakłady inwestycyjne piętnastu największych inwestorów na koniec 2014 r. wyniosły blisko 24,3 mld zł, co stanowiło 23,8% całkowitej wartości inwestycji zrealizowanych w strefach (tj. o 0,9 pkt proc. mniej niż w roku 2013 r.). W czołowej piętnastce najsilniej reprezentowana jest branża motoryzacyjna, na którą przypadło 61,9% wartości inwestycji. Z kolei pod względem kraju pochodzenia kapitału wyróżnia się Holandia (z udziałem w zainwestowanym kapitale na poziomie 29,5%) oraz Japonia (20,4%). Zdecydowanie dominują inwestycje zrealizowane na terenie województwa dolnośląskiego i śląskiego – przypadło na nie blisko 66,9% środków zainwestowanych przez wspomniane firmy.

Struktura inwestycji według kraju pochodzenia kapitału

Dla określenia kraju pochodzenia kapitału zagranicznego przyjęto, tak jak w poprzednich latach, jedną z definicji stosowanych przez Narodowy Bank Polski, tj. kraj siedziby nierezydenta będącego udziałowcem w danej firmie lub posiadającego oddział.

Przedsiębiorcy z Polski, których inwestycje na koniec 2014 r. wyniosły blisko 19,4 mld zł, od kilku lat zajmują pierwsze miejsce pod względem kapitału ulokowanego w strefach, wyprzedzając bezpośrednio inwestorów z Niemiec. W 2014 r. udział inwestycji polskich w ogólnej wartości zainwestowanego kapitału stanowił 19,0%, podczas gdy inwestorów niemieckich – 17,7%. Trzecie miejsce zajęli przedsiębiorcy z USA nieznacznie wyprzedzając inwestorów z Holandii. Ich udziały w inwestycjach ogółem wyniosły odpowiednio: 12,3% i 11,5%.

W stosunku do 2013 r. w rankingu państw wiodących pod względem nakładów inwestycyjnych nie nastąpiły zasadnicze zmiany. Pozycja jedenastu krajów, w tym pierwszych czterech, nie uległa zmianie, zaś pozostałe przesunęły się o jedno lub dwa miejsca 22 w górę lub w dół. Do grona wiodących państw dołączył Luksemburg wyprzedzając Węgry i Hongkong.

Struktura branżowa inwestycji

Tak jak w latach poprzednich największy udział w łącznych nakładach inwestycyjnych miał sektor motoryzacyjny, tj. 26,0% (o niespełna 0,4 pkt proc. mniej niż w 2013 r.). Drugie miejsce zajęli producenci wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych z udziałem sięgającym 10,2% (10,7% w 2013 r.), a trzecie – producenci wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych, których udział w inwestycjach wyniósł 8,7% (9,2% w 2013 r.).