Systemy informatyczne w przedsiębiorstwach produkcji farmaceutycznej w praktyce

Wykorzystanie systemów informatycznych w zakresie wsparcia procesów biznesowych przedsiębiorstwa farmaceutycznego, ze względu na branżowe, restrykcyjne wymagania jakościowe, jest zagadnieniem złożonym. W krajach Unii Europejskiej i Stanach Zjednoczonych część wyrobów może być dopuszczonych do sprzedaży pod warunkiem, że procesy produkcyjne poddane zostały walidacji, a producent przeprowadzi dowód, że stosowane przez niego procesy są zgodne z wymaganiami. Oprogramowanie musi więc m.in. wspierać przedsiębiorstwo w zakresie dobrych praktyk wytwarzania GMP (Good Manufacturing Practice) i zapewniać firmie pełne bezpieczeństwo w zakresie spełnienia wymogów formalnych.

Ze względu na różne przeznaczenie aplikacji wspomagających zarządzanie, wyróżnione zostały poszczególne klasy systemów informatycznych, skierowanych dla przedsiębiorstw.

Systemy klasy ERP

Oprogramowanie klasy ERP (Enterprise Resource Planning) służy do zarządzania zasobami przedsiębiorstwa i jest głównym systemem organizacji, bez którego funkcjonowanie byłoby praktycznie niemożliwe. Jego celem jest integrowanie w możliwie najszerszym zakresie wszystkich szczebli zarządzania oraz gospodarowanie wszelkimi, istotnymi zasobami przedsiębiorstwa. Jako narzędzie zintegrowane, składa się z modułów odpowiedzialnych za wspomaganie poszczególnych obszarów funkcjonalnych: produkcja, magazynowanie, sprzedaż, zakupy, finanse itd. Coraz częściej w jego skład wchodzą również autonomiczne wcześniej moduły, jak np. CRM (zarządzanie relacjami z klientami), czy HRM (zarządzanie zasobami ludzkimi). W związku z tym, że oprogramowanie tej klasy jest wdrażane, czyli dostosowywane do indywidualnych procesów biznesowych poszczególnych organizacji, producenci i dystrybutorzy często oferują wersje predefiniowane, charakterystyczne dla danej branży. Ze względu na rygorystyczne uwarunkowania jakościowe w branży farmaceutycznej, w projekcie wdrożenia systemu ERP nie chodzi wyłącznie o dostosowanie oprogramowania do specyficznych wymagań technologicznych i organizacyjnych. Celem jest również dostosowanie systemu do wyraźnie sformułowanych przepisów prawnych, tworzonych w trosce o zdrowie klienta końcowego. Zapewnienie zgodności systemu informatycznego z URS w przypadku obszernego i wielowątkowego projektu, jakim niewątpliwie jest implementacja ERP, jest zadaniem trudnym. Zastosowana metodyka wdrożenia powinna więc zapewniać skuteczność przedsięwzięcia, bezpieczeństwo i niezawodność oprogramowania.

Systemy klasy APS

Sprostanie realiom rynkowym branży farmaceutycznej i stale rosnącym wymaganiom klientów powoduje, że producenci muszą błyskawicznie odpowiadać na bieżący popyt. Wytwarzanie krótkich serii wyrobów gotowych w jak najkrótszym czasie wymaga tworzenia precyzyjnych, szybko modyfikowalnych harmonogramów, uwzględniających minimalizację stanów magazynowych, minimalizację kosztów przezbrojeń maszyn, minimalizację produkcji w toku itd. Rosnące wymagania producentów w tym zakresie spowodowały rozwój klasy systemów informatycznych o nazwie APS (Advanced Planning and Scheduling), służących do zaawansowanego planowania i harmonogramowania produkcji. Część przedsiębiorstw w tym zakresie wciąż jednak korzysta jedynie z możliwości narzędzi ERP, wspierając się dodatkowo np. arkuszem kalkulacyjnym. Większość dostępnych na rynku systemów klasy ERP wykorzystuje w ramach planowania dwie pętle: MPS (Master Production Schedule) i MRP (Material Requirements Planning). MPS grupuje popyt rzeczywisty (zamówienia klientów) i popyt prognozowany (głównie na podstawie planów sprzedaży) na wyroby gotowe, wyrażony w SKU (Stock Keeping Unit) i zestawia go z dostępnymi zapasami i planowanymi przyjęciami z produkcji. W efekcie planista otrzymuje informację kiedy należy utworzyć nowe zlecenia produkcyjne. Zlecenia te są następnie wykorzystywane przez MRP, które rozwija i grupuje popyt na półprodukty oraz kupowane części w oparciu o BOM i technologię produkcji. Narzędzia w zakresie planowania i harmonogramowania dostępne w systemach klasy ERP posiadają jednak liczne, poważne ograniczenia np. bardzo ograniczona zdolność przewidywania dalszych konsekwencji jakiejkolwiek zmiany, brak ustalania priorytetów pracy, brak możliwości dokładnego oszacowania terminu realizacji nowego zlecenia, brak synchronizacji ograniczeń materiałowych i wydajnościowych itd., w związku z czym wymagają uzupełnienia rozwiązaniami klasy APS. Wśród głównych korzyści wynikających z wdrożenia systemu klasy APS wyróżnić można m.in. redukcję pracochłonności przygotowania harmonogramu, poprawę terminowości dostaw, wzrost wydajności produkcji, redukcję stanów magazynowych, redukcję produkcji w toku i zmianę roli planisty w przedsiębiorstwie.

Systemy klasy MES

Systemy klasy MES (Manufacturing Execution System) stanowią uzupełnienie systemów klasy ERP, a ich przeznaczeniem jest kontrola produkcji. Umożliwiają zbieranie informacji w czasie rzeczywistym ze stanowisk produkcyjnych i ich transfer na obszar biznesowy. Dane o postępie realizacji poszczególnych zleceń, ewentualnych awariach, przestojach, mikroprzestojach, brakach itd. mogą być pobierane bezpośrednio z maszyn, jak również przy udziale pracowników bezpośrednio-produkcyjnych. Dzięki funkcjonalności systemów MES można błyskawicznie uzyskać informacje o stopniu wykonania produkcji, na bieżąco podejmować odpowiednie decyzje i reagować na nieprawidłowości pojawiające się w czasie procesu produkcyjnego. Wśród korzyści związanych z wykorzystaniem narzędzi klasy MES wyróżnić można m.in. skrócenie czasu cyklu produkcyjnego, obniżenie kosztów produkcji, wzrost wskaźnika całkowitej efektywności sprzętu OEE (Overall Equipment Effectiveness), poprawę wizualizacji procesów, skrócenie przestojów (planowanych i nieplanowanych) oraz zwiększenie stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych. Zbierane dane, przekształcane następnie do informacji na obszarze biznesowym, przyczyniają się do maksymalizacji wydajności krótkoterminowej,  a docelowo mają również wpływ na znaczną poprawę wydajności długoterminowej.

Wśród istniejących na rynku systemów można jeszcze wskazać inne, wyspecjalizowane narzędzia m.in.

• PLM (Product Lifecycle Managment) – oprogramowanie wspomagające zarządzanie cyklem życia produktów,
• SFDC (Shop Floor Data Control) – oprogramowanie służące do rejestracji postępów realizacji zleceń produkcyjnych oraz kontroli wykonywanych czynności na hali produkcyjnej,
• BI (Business Intelligence) – oprogramowanie wspierające procesy informacyjne i decyzyjne
• WF (Workflow) – oprogramowanie wspomagające zarządzanie obiegiem dokumentów. Spadek dynamiki zmian wartości światowego rynku ERP w ostatnich latach (rysunek 1) świadczy o tym, że staje się on nasycony, co oznacza, że większość przedsiębiorstw posiada już rozwiązania klasy ERP.

Firmy stają więc przed wyzwaniem optymalizowania eksploatowanych narzędzi i automatyzowania procesów biznesowych, co zdecydowanie sprzyja rozwojowi innych klas systemów informatycznych, uzupełniających oprogramowanie ERP. Coraz więcej organizacji zaczyna bowiem dostrzegać luki w wykorzystywanych dotychczas aplikacjach np. w zakresie planowania i harmonogramowania produkcji, czy zarządzania cyklem życia produktów i decydują się na wyspecjalizowane rozwiązania, które odpowiednio wdrożone usprawniają funkcjonowanie przedsiębiorstwa i wzrost jego konkurencyjności.

Pozostałe nasze artykuły:

Planowanie potrzeb materiałowych

Internet of things (IoT) czym jest internet rzeczy w przemyśle?

Total Productive Maintenance drogą do efektywnego wykorzystania maszyn