Kierowca u doktora

Na początek ważne wyjaśnienie, bowiem pozory to jedno, a rzeczywistość zupełnie co innego. Nawet jeśli pracownik przejeżdża autem służbowym kilkadziesiąt i więcej tysięcy kilometrów rocznie lub używa do swoich obowiązków prywatne auto, nie staje się w rozumieniu przepisów kierowcą zawodowym. Rozróżnienie tej kwestii ma kluczowy wpływ na rodzaj badań lekarskich, jakim będzie podlegał. Najważniejsze znaczenie ma bowiem rodzaj pojazdów, jakimi kierują użytkownicy pojazdów.

Decyduje rodzaj pojazdu

Szerszy zakres badań dotyczy osób prowadzących w ramach obowiązków służbowych pojazdy, do których prowadzenia wymagane jest prawo jazdy kategorii C lub D. Kierowcy wykonujący przewóz drogowy pojazdami o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 tony oraz autobusami podlegają specjalnym badaniom lekarskim i badaniom psychologicznym (tzw. psychotesty)*.

Obowiązek ten nie obejmuje zatem kierujących w ramach zatrudnienia, samochodami osobowymi, czy nawet niedużymi autami dostawczymi. Tyle przepisy. Dodatkowo, Departament Prawny Głównego Inspektoratu Pracy w oświadczeniu z dnia 11 sierpnia 2008 r. uznał, że ich kontroli podlegać będą wyłącznie kierowcy, czyli pracownicy z takim konkretnym rodzajem zatrudnienia, wyraźnie wskazanym w treści umowy o pracę. Chociaż stanowisko Inspektoratu dotyczyło problematyki czasu pracy, to potwierdziło rozdział przepisów dla poszczególnych „kategorii” użytkowników środków lokomocji.

A jeśli pracodawca chce skierować pracownika na takie badania? Przedsiębiorstwo ma prawo wprowadzić wymóg przeprowadzania odrębnych badań dla użytkowników aut. Wówczas najlepiej wydać odpowiednie zarządzenie lub sporządzić regulamin. Taka decyzja nie może dotyczyć jednorazowo, konkretnego pracownika. Musi być uzasadniona potrzebami pracodawcy i obejmować określoną grupę zatrudnionych, ze względu na ich obowiązki. O konieczności badań decyzje podejmuje również lekarz medycyny pracy, który w ramach badań profilaktycznych zleciłby dodatkową konsultacje psychologiczną.

Badania profilaktyczne

Kierowcy samochodów służbowych muszą poddawać się badaniom lekarskim wymaganym dla ogółu pracowników. Wynika to z Kodeksu pracy**, który stanowi, że każdy pracownik podlega badaniom profilaktycznym. Przeprowadzane one są na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę, zawierającego***:

– określenie rodzaju badania profilaktycznego, jakie ma być wykonane,

– określenie stanowiska pracy, na jakim osoba ta ma być zatrudniona (w przypadku osób przyjmowanych do pracy lub pracowników przenoszonych na inne stanowiska pracy),

– określenie stanowiska pracy, na jakim pracownik jest zatrudniony (w przypadku badań okresowych lub kontrolnych),

– informacje o występowaniu na stanowisku lub stanowiskach pracy czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych oraz aktualne wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach.

Określenie zakresu i częstotliwości badania profilaktycznego należy do lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną, w oparciu o “Wskazówki metodyczne w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników”. W konsekwencji, pracodawcy, powierzając służbowy samochód pracownikom niebędącym zawodowymi kierowcami lub zlecając im wykorzystywanie prywatnego auta do celów służbowych powinni wskazać w skierowaniu na badania profilaktyczne „kierowanie pojazdem”.

Widzenie zmierzchowe i zjawisko olśnienia

Zgodnie z zaleceniami Konsultanta Krajowego w dziedzinie medycyny pracy (KKMP 10/08 z dnia 7 marca 2008 r.), zakres badania osoby, do której obowiązków należy m. in. kierowanie pojazdami służbowymi, powinien obejmować wykonanie testów sprawności w badaniu wstępnym, a w badaniach okresowych powinno być ono wykonane w zależności od wskazań lekarza przeprowadzającego badanie. Są to wytyczne kierowane do Wojewódzkich Ośrodków Medycyny Pracy. Nie obowiązują zatem wprost pracodawców, niemniej w przypadku szczegółowej kontroli prawidłowości wykonywania badań lekarskich, jak również ewentualnej odpowiedzialności odszkodowawczej, taki niuans może zostać zauważony.

Ponadto osoby posiadające prawo jazdy kategorii A, A1, B, B1, B E, T, kierujące pojazdem w ramach obowiązków służbowych, obowiązkowo muszą mieć zapewnioną konsultację okulistyczną oraz przejść badania oceniające tzw. widzenie zmierzchowe i zjawisko olśnienia****.

Wypadek i co dalej

Jeśli pracownik-kierowca uczestniczył w wypadku drogowym lub kolizji o konieczności przeprowadzenia kontrolnych badań lekarskich decyduje i kieruje na nie policja i na jej wniosek starosta (prezydent miasta). Dzieje się tak zawsze, kiedy dochodzi do śmierci innej osoby lub ciężkiego uszczerbku na jej zdrowiu. Takie samo postępowanie dotyczy kierującego pojazdem w stanie nietrzeźwości lub po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu.

Pracodawca nie ma obowiązku ani uprawnienia przejmować kompetencji organów państwowych w tym zakresie. Jeśli natomiast wypadek spowoduje przerwę w zatrudnieniu, wówczas pracownik-kierowca wracający do swoich obowiązków powinien zostać wysłany przez pracodawcę na dodatkowe badania kontrolne. Zgodnie z Kodeksem pracy w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni pracownik podlega obowiązkowym kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do pracy. Przedsiębiorca nie może pozwolić wykonywać obowiązków zawodowych osobie niemającej aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do świadczenia pracy na określonym stanowisku.

Konsekwencja poniesie pracodawca

Pracodawca musi przekazać placówce wykonującej badania profilaktyczne informacje, że dany pracownik wykorzystuje do pracy pojazd służbowy lub prywatny, nawet jeśli czyni to okazyjnie. Na jej podstawie lekarz medycyny pracy zadecyduje i zleci wymagane prawem badania. Na tego rodzaju badania kieruje przedsiębiorca, zatem to on decyduje, komu w firmie powierzy taką kompetencje: skierowanie mogą wypisywać np. zarządzający flotą czy kadrowi. Zaświadczenie lekarskie powinno znajdować się w aktach osobowych zatrudnionego. Brak badań to oczywiście uchybienie obciążające przedsiębiorstwo, za które sankcją są kary przewidziane w Kodeksie pracy i ustawie o Państwowej Inspekcji Pracy. Bez badań żaden pracownik nie powinien być bowiem dopuszczony do pracy.

* Na podst. Ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2007 r. nr 125, poz. 874 z późn. zm.).

** art. 229 k.p.

*** Szczegółowym aktem prawnym, dającym pełną odpowiedź na wątpliwości związane z pracowniczymi badaniami jest wciąż obowiązujące Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332 z późn. zm.).

**** Zgodnie ubiegłoroczną nowelizacją Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 7 stycznia 2004 r. w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz. U. Nr 2, poz. 15 z późn. zm.).

Fot. Fotolia