Terminy a zwalczanie koronawirusa

Ustawa o zwalczaniu COVID-19[1] została znowelizowana z dniem 31.03.2020 r. W ramach zmian wprowadzono elementy tarczy antykryzysowej obejmującej również regulacje dotyczące terminów w postępowaniach sądowych i w sprawach administracyjnych.

Zawieszenie terminów procesowych

Wprowadzenie najpierw stanu zagrożenia epidemicznego a następnie stanu epidemii z powodu COVID-19 spowodowało znaczne utrudnienia w funkcjonowaniu organów państwa i wymiaru sprawiedliwości. Braki kadrowe, zaprzestanie obsługi bezpośredniej oraz ograniczenia w dostępie do poczty, to podstawowe przyczyny ingerencji ustawodawcy w bieg terminów w poszczególnych procedurach. Zgodnie z art. 15zzs ust. 1 Ustawy o zwalczaniu COVID-19 w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID bieg terminów procesowych i sądowych w:

• postępowaniach sądowych, w tym sądowoadministracyjnych,
• postępowaniach egzekucyjnych,
• postępowaniach karnych,
• postępowaniach karnych skarbowych,
• postępowaniach w sprawach o wykroczenia,
• postępowaniach administracyjnych,
• postępowaniach i kontrolach prowadzonych na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa,
• kontrolach celno-skarbowych,
• postępowaniach w sprawach, o których mowa w art. 15f ust. 9 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 847 i 1495 oraz z 2020 r. poz. 284),
• innych postępowaniach prowadzonych na podstawie ustaw

– nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres.

Co to oznacza? Jeżeli jakiś termin procesowy miałby rozpocząć swój bieg w dniu 31.03.2020 r. (dzień wejścia w życie przepisów) lub późniejszym np. wskutek doręczenia orzeczenia podlegającego zaskarżeniu, to rozpocznie swój bieg dopiero po ustaniu okresów uzasadniających zawieszenie. Natomiast, jeżeli termin już biegł przed dniem 31.03.2020 r. to ulegnie odpowiedniemu wydłużeniu i będzie biegł dalej po ustaniu stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego.

Przytoczona powyżej regulacja ma charakter generalny, jednakże ustawa przewiduje dość liczne wyjątki, a zatem każda sprawa musi być badana indywidualnie przy uwzględnieniu interesu podlegającego ochronie. Zapewne w praktyce pojawią się liczne przypadki, w których powstanie spór co do tego, czy określony termin rozpoczął bieg lub uległ zawieszeniu. Wymaga to zachowania dużej ostrożności przez organy państwa, sądy, obrońców, pełnomocników oraz same strony.

Terminy rozpraw i posiedzeń jawnych

W odpowiedzi na bieżącą sytuację w kraju poszczególne sądy kierując się rekomendacjami ze strony Ministerstwa Sprawiedliwości odwoływały terminy rozpraw i innych posiedzeń jawnych. Niestety działanie w tym zakresie nie było jednolite – w części sądów odwoływano wszystkie terminy a w innych pozostawiano decyzję np. sędziom prowadzącym poszczególne sprawy.

Ustawodawca wprowadzając art. 15zzs ust. 6 Ustawy o zwalczaniu COVID-19 postanowił, że w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID nie przeprowadza się rozpraw ani posiedzeń jawnych, z wyjątkiem rozpraw i posiedzeń jawnych w sprawach określanych przez ustawę jako pilne[2]. Wyjątki dotyczą przede wszystkim spraw karnych (np. zatrzymanie, aresztowanie, wykonanie kary) oraz z zakresu opieki i kurateli. Niestety w praktyce procesowej problematyczne może okazać się rozstrzygnięcie relacji pomiędzy przytoczoną regulacją a art. 14a ust. 9 Ustawy o zwalczaniu COVID-19 zgodnie z którym: „Prezes właściwego sądu może zarządzić rozpoznanie każdej sprawy jako pilnej, jeżeli jej nierozpoznanie mogłoby spowodować niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzi lub zwierząt, poważną szkodę dla interesu społecznego, albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną, a także gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości.”

Przedawnienie zawieszone tylko w sprawach administracyjnych

W sprawach przewidzianych przepisami prawa administracyjnego regulacja jest jeszcze dalej idąca i stosownie do art. 15zzr ust. 1 Ustawy o zwalczaniu COVID-19 dotyczy terminów:

• od zachowania których jest uzależnione udzielenie ochrony prawnej przed sądem lub organem,
• do dokonania przez stronę czynności kształtujących jej prawa i obowiązki,
• przedawnienia,
• których niezachowanie powoduje wygaśnięcie lub zmianę praw rzeczowych oraz roszczeń i wierzytelności, a także popadnięcie w opóźnienie,
• zawitych, z niezachowaniem których ustawa wiąże ujemne skutki dla strony,
• do dokonania przez podmioty lub jednostki organizacyjne podlegające wpisowi do właściwego rejestru czynności, które powodują obowiązek zgłoszenia do tego rejestru, a także terminów na wykonanie przez te podmioty obowiązków wynikających z przepisów o ich ustroju.

Przytoczony przepis w zestawieniu z wcześniej opisanym art. 15zzs Ustawy o zwalczaniu COVID-19 potwierdza wniosek, że w żaden sposób nie zmodyfikowano zasad dotyczących terminów materialnoprawnych np. w sprawach cywilnych. Tym samym w dalszym ciągu może dojść do przedawnienia roszczenia, jeżeli strona nie podejmie odpowiednich działań pomimo trwającej epidemii.

Warto jeszcze zwrócić uwagę, na art. 15zzr ust. 6 Ustawy o zwalczaniu COVID-19, który wstrzymuje bieg terminów przedawnienia karalności czynu oraz przedawnienia wykonania kary w sprawach o przestępstwa, przestępstwa i wykroczenia skarbowe oraz w sprawach o wykroczenia.

Czynności zrealizowane będą skuteczne

Stan epidemii nie wstrzymał obrotu prawnego w całości. Wciąż możliwe i konieczne jest podejmowanie różnych działań. Z ostrożności lepiej starać się działać tak, jakby zawieszenia terminów w ogóle nie było i odwoływać się do omówionych w tym artykule przepisów Ustawy o zwalczaniu COVID-19 tylko w sytuacjach naprawdę tego wymagających.

W tym kontekście być może słusznie ustawodawca podkreślił zarówno w art. 15zzr ust. 5 (w odniesieniu do spraw administracyjnych) i art. 15zzs ust. 7 (w odniesieniu do poszczególnych postępowań) Ustawy o zwalczaniu COVID-19, że czynności podjęte w okresie wstrzymania rozpoczęcia albo zawieszenia biegu terminów są skuteczne. Należy to rozumieć w ten sposób, że strona może np. wnieść sprzeciw od doręczonego jej w okresie stanu epidemii nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, zaś sąd nie może potraktować pisma jako wniesionego przedwcześnie (gdyż termin na dokonanie tej czynności nie rozpoczął biegu) tylko powinien podjąć dalsze działania w sprawie.

[1] Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. poz. 374 z późn. zm.).

[2] art. 14a ust. 4 i 5 Ustawy o zwalczaniu COVID-19