Finansowanie działalności gospodarczej

Firmy świadczące usługi transportowo-spedycyjne również posiadają swoją specyficzną strukturę majątku. Ponieważ artykuł jest skierowany głównie do przedstawicieli branży transportowej i logistycznej zawężę się do rozwiązań i przykładów odpowiednich dla tej branży.

Finansowanie majątku firmy

Wiedza o tym, jaki majątek jest potrzebny do prowadzenia danej działalności gospodarczej oraz jakie są jego wady i zalety jest zwykle w firmach bardzo duża, gdyż firmy te i ich kierownictwo są specjalistami w swojej branży. W przypadku firmy transportowej, kierownictwo zwykle doskonale potrafi dobrać rodzaj, markę, model, wersję wyposażenia samochodów, naczep itp., aby optymalnie dopasować ich parametry do wymagań klientów oraz kosztów eksploatacji.

O ile wiedza o potrzebnym majątku jest w firmach spora, to już o sposobach jego sfinansowania – nie zawsze. Bardzo często spotykamy się z sytuacjami, gdzie sposób finansowania majątku nie jest efektem przemyślanego, a więc zamierzonego działania, ale trochę efektem przypadku, zbiegu okoliczności oraz sugestii pracowników instytucji finansowych, którzy czasem proponują to, co akurat mają w planie sprzedaży lub to, co jest najkorzystniejsze dla instytucji finansowej, niekoniecznie dla przedsiębiorstwa. Tak zbudowana struktura finansowania zwykle jakoś działa, choć nie zawsze optymalnie, a problemy z nią związane zrzucane są na kryzys, zmowę banków, konkurencję, dostawców itp. Słowem – winni są wszyscy, tylko nie własne decyzje, lub ich brak (bo brak decyzji to też decyzja) w zakresie kreowania swojej struktury finansowania.

Często pytają mnie klienci jaki jest najlepszy rodzaj finansowania, najlepszy kredyt itp. Prawda jest taka, że nie ma najlepszego instrumentu finansowego, ale są lepiej lub gorzej dopasowane do aktualnej specyfiki i faktycznych potrzeb danej firmy. I często nie jest to jeden instrument, ale zestaw kilku. Gdyby był jeden najlepszy instrument, to instytucje finansowe nie oferowałyby innych. Tak samo jak w przypadku np. samochodów – jeśli któryś byłby najlepszy, to nikt nie kupowałby innych.

Przy doborze finansowania ważne jest, aby dobrać okres spłaty do rodzaju aktywów jakie mają być sfinansowane. Tzw. „złota zasada bilansowa” mówi o tym, że środki trwałe (nieruchomości, maszyny i urządzenia, tabor samochodowy itp.) powinny być w całości sfinansowane tak zwanymi kapitałami stałymi, czyli takimi środkami, których firma nie będzie musiała spłacić w ciągu najbliższego roku (tj. kapitały własne plus zobowiązania długoterminowe). Jeszcze lepiej, gdy tych kapitałów stałych jest więcej niż środków trwałych. Nadwyżka taka nazywana kapitałem obrotowym służy wtedy do częściowego finansowania działalności bieżącej (środków obrotowych jak: zapasy, należności, itp.).

Formy i źródła finansowania działalności

1. Kapitały własne

Czyli wniesione przez właścicieli środki oraz zyski wypracowane w poprzednich latach i przeznaczone na rozwój przedsiębiorstwa. Teoretycznie istnieje też możliwość pozyskania inwestora w postaci funduszu inwestycyjnego lub przez emisję akcji na GPW, ale to tylko teoria, gdyż w praktyce jest to uzależnione od koniunktury i przewidywań dla branży oraz standingu finansowego i prognoz finansowych konkretnej spółki, a także koniunktury w gospodarce i nastrojów panujących na GPW. W praktyce sprowadza się to do tego, że na środki z emisji akcji mogą liczyć te spółki, które najmniej tych środków potrzebują i wtedy, kiedy mogą je bez trudu pozyskać z innych, tańszych źródeł np. z banku. Spotykam się czasem ze stwierdzeniem, że finansowanie poprzez przyjęcie dodatkowego udziałowca (inwestora) jest tańsze, bo nie trzeba płacić odsetek tak jak w przypadku kredytu bankowego. Prawda jest taka, że inwestor, aby chciał wejść kapitałowo do danej spółki, to w zamian za wniesione środki oczekuje udziału w spółce (czyli pośrednio również w jej majątku) i jej przyszłych zyskach, których wartość zapewni mu rentowność z inwestycji znacząco wyższą niż koszt typowego kredytu bankowego. Zadaniem kapitałów własnych jest zabezpieczenie długoterminowego bezpieczeństwa i stabilizacji przedsiębiorstwa.

2. Kapitały obce

Kredyt bankowy jest obecnie najpopularniejszą formą pozyskania kapitału obcego. Kredyty bankowe możemy dzielić wg różnych parametrów (waluta, cel kredytu, okres spłaty itd.). Z punktu widzenia przedsiębiorcy najważniejsze jest dopasowanie kredytu do jego potrzeb np. budowa warsztatu samochodowego nie powinna być finansowana kredytem obrotowym (krótkoterminowym), który powinien być przeznaczany na bieżące wydatki, lecz długoterminowym kredytem inwestycyjnym, tak aby potencjalne przychody z inwestycji (lub oszczędności) pozwoliły na spłatę kredytu. Kredyty bankowe są zazwyczaj najtańszym sposobem na pozyskanie kapitału, ale też wiążą się z koniecznością przedstawienia zabezpieczenia rzeczowego czyli np. hipoteki na rzecz banku. Bank przed udzieleniem finansowania sprawdzi też aktualne wyniki finansowe przedsiębiorstwa i udzieli kredytu tylko tym podmiotom, które w jego opinii posiadają dobrą sytuację finansową.

3. Factoring

Popularność factoringu z roku na rok rośnie. W dużym uproszczeniu polega on na przyspieszeniu wpływu środków za wykonane przez przedsiębiorstwo usługi, bądź dostarczony towar. Przedsiębiorstwa oferujące usługę transportową z odroczonym terminem płatności np. 30 dni, w praktyce wykonują dwie transakcje w pakiecie. Pierwsza to transport towaru z miejsca A do miejsca B, a druga to udzielenie kredytu kupieckiego klientowi w kwocie X na 30 dni. Właśnie w drugim etapie wspomnianej transakcji możemy zastosować factoring. Faktor (instytucja finansowa) może wypłacić przedsiębiorstwu transportowemu kwotę wynikającą z dostarczonej mu faktury (zazwyczaj jest to kwota X pomniejszona o umowne koszty) i poczekać 30 dni aż klient ureguluje swoje zobowiązania. Dużą zaletą zastosowania factoringu jest możliwość szybkiego pozyskania środków na bieżące potrzeby jak i dopasowanie wielkości „pożyczonych” środków do aktualnych potrzeb. Procedura samego pozyskania factoringu jest łagodniejsza niż np. kredytu bankowego i skupia się bardziej na analizie sytuacji finansowej klientów przedsiębiorstwa (czy będą w stanie zapłacić wystawioną im fakturę) niż na ocenie kondycji finansowej samego przedsiębiorstwa. Factoring zazwyczaj nie wymaga dodatkowych zabezpieczeń rzeczowych (np. hipotek), dlatego jest bardzo dobrym produktem dla przedsiębiorstw posiadających słabszą kondycję finansową, ale za to mających uznanych i stabilnych finansowo klientów. Z uwagi na mniejsze zabezpieczenie instytucji finansowej jest produktem zazwyczaj droższym (choć nie jest to regułą) od kredytu obrotowego.

4. Leasing

Zazwyczaj przedsiębiorstwa transportu drogowego finansują nim inwestycje w posiadany tabor samochodowy. Jest szeroko rozpowszechnionym instrumentem finansowym w branży transportowej, jest również łatwo dostępny dla tych przedsiębiorstw. Przy wyborze oferty leasingowej warto zwrócić uwagę na czas obowiązywania umowy (powinien on być zbliżony do czasu użytkowania pojazdu) oraz na wysokość kwoty wykupu po okresie leasingu, która powinna być zbliżona do planowanej wartości pojazdu w danym momencie. Wymienione wyżej zabiegi powinny doprowadzić do sytuacji w której zyski z frachtów wykonanych leasingowanymi pojazdami wystarczają na bieżącą obsługę rat leasingowych.

5. Kredyt kupiecki …

Czyli korzystanie z odroczonych terminów płatności do naszych dostawców. Jedna z popularniejszych i naturalnie przychodzących metod pozyskania finansowania, wykorzystywana głównie do finansowania bieżącej działalności. Często przez przedsiębiorców postrzegany jest jako „darmowe” lub tanie finansowanie, aby jednak porównać go z innymi instrumentami finansowymi należy odpowiedzieć sobie na pytanie „o ile lepsze warunki cenowe można by wynegocjować, gdyby zaoferować zerowy lub zwyczajowy termin płatności?”. Zazwyczaj nie wymaga on dodatkowych zabezpieczeń.

Podsumowując – nie ma jednego „najlepszego” instrumentu finansowego, tak jak i nie ma jednego najlepszego samochodu, który można by zawsze, w każdych warunkach używać. Możemy natomiast mówić o najlepiej dopasowanym finansowaniu do aktualnej i planowanej sytuacji przedsiębiorstwa oraz celu na jaki ma być ono przeznaczone.

Niezależnie od wybranego instrumentu finansowego, należy pamiętać, że instytucja finansowa postrzega przedsiębiorstwo na podstawie dostarczonych jej dokumentów finansowych. Dlatego tak ważnym aspektem jest dbanie o dobry wizerunek w oczach instytucji finansowych. Od niego często zależy decyzja o udzieleniu finansowania, przedłużeniu go na kolejne okresy lub o wszczęciu procesu windykacji, który w skrajnym przypadku może doprowadzić do upadłości przedsiębiorstwa z powodu utraty płynności finansowej (mimo tego, że działalność przedsiębiorstwa jest rentowna!). Po za tym przedsiębiorstwa, których dane finansowe są dobre (czyli instytucja finansowa postrzega je jako bezpieczne i stabilne) mogą liczyć na lepsze warunki finansowania w trakcie negocjacji.

Dbanie o dobry „standing finansowy” to ważne zadanie dla działów finansowych przedsiębiorstw. W praktyce sprowadza się ono do wyboru takich zasad rachunkowych i praw bilansowych, aby dane finansowe przedsiębiorstwa oddawały jego jasny i rzetelny obraz. Zarządzający przedsiębiorstwami znając wagę opisanego wyżej aspektu działalności powinni dołożyć wszelkich starań, aby dane finansowe ich przedsiębiorstw nie były dziełem przypadku, lecz konsekwentnie realizowanej strategii działania.

Marek Sagan

Marek Sagan, właściciel firmy Sagan Consulting, specjalizującej się w obsłudze finansowej przedsiębiorstw. Współautorem jest Marcin Nikiel, analityk finansowy z firmy Sagan Consulting